زازاکی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[زازاکی]] همانندی‌های نزدیکی با زبان [[اورامانیگویش‌های گورانی|گورانی]] و گویش [[باجلانی|هورامانی]] دارد و به این خاطر، زبان‌شناسان این سه گویش را درون خانواده‌ای به نام [[زازا-گورانی]] قرار می‌دهند و زازا-گورانی راآن‌را شاخه‌ای جداگانه از دستهٔ زبان‌های ایرانی شمال غربی به‌شمار می‌آورند.

زبان های [[زازاکی]] و [[گویش‌های گورانی|گورانی (]][[گویش هورامی|هورامی]]) به صورت تاریخی توسط کردها گویش شده اند. هر چند فاصله ی محل تکلم این دو زبان بالغ بر صدها کیلومتر است امّا قرابت منحصر به فردی که میان آن ها وجود دارد باعث شده تا گورانی (هورامی) و زازاکی شبیه ترین زبان ها به یکدیگر باشند.

این که گویش وران این دو زبان هم به لحاظ تاریخی کُرد بوده اند، سبب شده تا نیای مشترک این دو بیش از پیش محرز گردد. آن چه که از مصادیق زبان شناختی[[زبان‌شناسی|زبان‌شناختی]] بر می آید، هورامی و زازاکی هر دو مشتق از [[زبان پارتی]] می باشند. امّا در این میان برخی از زبان شناسان، من جمله دیوید نیل مکنزی، بر این باور بوده اند که شاید ریشه ی مشترکی میان «[[دیلمیان]] ساکن دیلم در [[استان گیلان|گیلان]]» و «[[مردم زازا|کردهای زازا]] ساکن در [[آناتولی]]» و «[[گویش هورامی|کردهای زبانهورامی]] وجودساکن در [[هورامان|هورامان ایران]] و [[هورامان کردستان عراق]]» موجود داشته باشد. حتّی برخی کار را تا بدان جابدان‌جا پیش برده اند که بهبا ضرساطمینان قاطعکامل زازازبانانزازا زبانان و هورامی زبانان را مشترکاً از اهالی اصیل دیلم گیلان دانسته و مدعی شده اند که اینان پس از مهاجرت از دیلم به منطقه یمنطقه‌ی هورامان در کردستان و آناتولی در مناطق کردنشین ترکیه وارد شده اند.

تنها دلیلی که برای این فرضیه ی شگفت انگیز وجود داشته عبارت است از شباهت ظاهری میان واژه ی «[[دیلمیان|دیلم]]» و کلمه ی «[[مردم زازا|دِمِل]]»، یکی از القاب کردهای زازازبان در آناتولی. صرف نظر از این شباهت ظاهری، دانشمندانی که از فرضیه ی مزبور جانبداری کرده اند شباهت میان زبان های زازاکی و هورامی (گورانی) و زبان اهالی دیلم را نیز یکی از دلایل خویش در تبیین این فرضیه برشمرده اند. در نوشتار حاضر به بررسی علمی و زبان شناختی شباهت و قرابت زبان های زازاکی و هورامی با زبان دیلمی می پردازیم.

[[زبان دیلمی|دیلمی]] را به لحاظ زبان شناختی می توان به نوعی حدفاصل میان گیلکی،[[زبان گیلکی|گیلکی]]، [[زبان مازندرانی|مازنی]] و [[زبان تاتی ایران|تاتی]] برشمرد. این زبان شباهت بسیار زیادی به گیلکی و مازنی داشته و صرفاً به جهت برخی تمایزات صرف و نحوی است که می توان آن را با اندکی اغماض زبانی مستقل از این دو به حساب آورد. محل تکلم دیلمی مناطق کوهستانی شرق استان گیلان بوده و بعضاً آن را «[[گالشی]]» نیز می خوانند چرا که قاطبه ی گویش وران دیلمی دامداران کوه پایه های شرق [[استان گیلان|گیلان]] بوده و لقب آنان به زبان گیلکی و دیلمی «[[گالش]]» است. زبان دیلمی به سبب صعب العبور بودن محل زندگی [[دیلمیان]] و دورافتادگی نسبی آن در قیاس با گیلکی اصیل تر باقی مانده و از این رو می توان به عدم نفوذ مستقیم فارسی و اختلاط دیلمی با دیگر زبان ها، مطمئن بود.

اطلاعاتی که در قیاس های ذیل از [[زبان دیلمی]] درج خواهد شد بر گرفته از نوشتاری است به قلم حبیب بوریجان و مریم بوریجان که اتفاقاً از اهالی [[شمال ایران]] زمین بوده و تحقیقات بسیاری در باب زبان های مازنی،[[زبان گیلکی،مازندرانی|مازنی]]، [[زبان گیلکی|گیلکی]]، [[زبان دیلمی|دیلمی]] و غیره انجام داده اند.

# دیلمی «اَشون»، به معنی «دیشب»؛ مشابه «شان» در زازاکی به معنی «شامگاه»، این واژه در زبان تالشی نیز وجود دارد؛ چنین کلمه ای، تا آن جا که نگارنده مطلع است در هورامی، وجود ندارد.

* زازاکی: وانان

* زازاکی: وازـ

* زازاکی: کـکه وـ