زازاکی: تفاوت میان نسخه‌ها

زبان زازاکی یکی از زبان‌های ایرانیِ شمال غربی همانند زبان‌های [[زبان‌های کردی|کردی]]، [[گیلکی]]، [[زبان مازندرانی|مازندرانی]] و [[تالشی]] است.<ref>http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=diq</ref><ref>http://books.google.de/books?id=LuVSkpVuAkAC&pg=PA385&dq=zazaki+paul+ludwig&hl=de&ei=SJ5NTs-oKcvG8QOagL26Bw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDUQ6AEwAQ#v=onepage&q=zazaki%20paul%20ludwig&f=false</ref> رابطهٔ این زبان با کردی آشکار است اما تحت تأثیر دیگر زبان‌ها و تاریخ مستقل، آنها را از هم جدا کرده‌اند.<ref>{{cite web|last1=Kjeilen|first1=Tore|title=Kurdish|url=http://looklex.com/e.o/kurdish_l.htm|website=LookLex Encyclopaedia|quote=their relation to Kurdish is attested and undisputed, but influences from other languages and an independent history have set them apart.}}</ref> [[زازاکی]] همانندی‌های نزدیکی با زبان [[گویش‌های گورانی|گورانی]] و گویش [[باجلانی|هورامانی]] دارد و به این خاطر، زبان‌شناسان این سه گویش را درون خانواده‌ای به نام [[زازا-گورانی]] قرار می‌دهند. این زبان پیشتر به عنوان لهجه‌ای از کردی [[کرمانجی|کورمانجی]] در نظر گرفته می‌شد، اما امروزه زبان زازاکی بر اساس نظر بیشتر زبانشناسان زیر شاخه‌ای مستقل در درون دسته‌ [[زبان‌های زازا-گورانی]] در کنار دیگر "[[زبان‌های کردی‌تبار]]" شامل کردی شمالی «کورمانجی»، کردی مرکزی «سورانی» و کردی جنوبی «کلهری» قرار می‌گیرد، نه گویش و یا لهجه یکی از آنها.<ref>{{cite web|last1=Kjeilen|first1=Tore|title=Zazaki|url=http://looklex.com/e.o/zazaki_l.htm|website=LookLex Encyclopaedia|quote=Zazaki has earlier been classified under Kurdish. Similar to the Dimli language (mainly Iran), Zazaki's relation to Kurdish is clear, though, but influences from other languages and an independent history have set them apart.}}</ref><ref>http://www.britannica.com/topic/Iranian-languages</ref><ref>http://www.joshuaproject.net/languages.php?rol3=diq</ref><ref>http://www.jstor.org/discover/10.2307/4030804?uid=3739192&uid=2&uid=4&sid=21101221288217</ref>

این که گویشوران این دو زبان هم به لحاظ تاریخی کُرد بوده اند، سبب شده تا نیای مشترک این دو بیش از پیش محرز گردد. آن چه که از مصادیق [[زبان‌شناسی|زبان‌شناختی]] بر می آید، هورامی و زازاکی هر دو مشتق از [[زبان پارتی]] می باشند. امّا در این میان برخی از زبان شناسان، من جمله دیوید نیل مکنزی، بر این باور بوده اند که شاید ریشه ی مشترکی میان «[[دیلمیان]] ساکن در [[استان گیلان|گیلان]]» و «[[مردم زازا|کردتبارهای زازا]] ساکن در [[آناتولی]]» و «[[گویش هورامی|کردتبارهای هورامی]] ساکن در [[هورامان|هورامان ایران]] و [[هورامان کردستان عراق]]» موجود داشته باشد. برخی کار را تا بدان‌جا پیش برده اند که با اطمینان کامل زازا زبانان و [[هورامی]] زبانان را مشترکاً از اهالی اصیل دیلم گیلان دانسته و مدعی شده اند که اینان پس از مهاجرت از دیلم به منطقه‌ی هورامان در کردستان و آناتولی در مناطق کردنشین ترکیه وارد شده اند.

تنها دلیلی که برای این فرضیه ی شگفت انگیز وجود داشته عبارت است از شباهت ظاهری میان واژه ی «[[دیلمیان|دیلم]]» و کلمه ی «[[مردم زازا|دِمِل]]»، یکی از القاب کردهای زازازبان در آناتولی. صرف نظر از این شباهت ظاهری، دانشمندانی که از فرضیه ی مزبور جانبداری کرده اند شباهت میان زبان های [[زازاکی]] و هورامی (گورانی) و زبان اهالی دیلم را نیز یکی از دلایل خویش در تبیین این فرضیه برشمرده اند. در نوشتار حاضر به بررسی علمی و زبان شناختی شباهت و قرابت زبان های زازاکی و هورامی با زبان دیلمی می پردازیم.

همانطور که از قیاس های فوق کاملاً واضح است، هیچ گونه مشابهت چشمگیر و منحصر به فردی میان هورامی و زازاکی با دیلمی وجود ندارد که بتواند توجیه گر منشأ مشترک خاصّ این زبان ها باشد و برعکس اگر هم مشابهتی میان زازاکی –هورامیزازاکی–هورامی با دیلمی وجود داشت در قالب وجه مشترک میان تمامی زبان های ایرانی شمال غربی توصیف پذیر است و هیچ اثری از خاستگاه مشترک زازاکی – هورامی با دیلمی به دست نمی دهد.