جنبش مشروطه ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

اگرچه از مدتی پیش شورش‌ها و اعتراضاتی در شهرهای ایران بر ضد ستمگری‌های حکومت رخ داده بود، آغاز جنبش را معمولاً از ماجرای گران شدن قند در تهران ذکر می‌کنند. [[احمدخان علاءالدوله|علاءالدوله]] حاکم تهران هفده نفر از بازرگانان و دو تن سید را به جرم گران کردن قند در حیاط [[مسجد شاه تهران]] به چوب بست. این کار که با تأیید [[عین الدوله]] [[صدراعظم]] مستبد انجام شد اعتراض [[بازاریان]] و [[روحانیان]] و [[روشنفکران]] را برانگیخت. اینان در مجالس و در [[مسجد]]ها به سخنرانی ضد استبداد و تأسیس [[عدالتخانه]] یا دیوان مظالم پرداختند. خواست برکناری [[عین‌الدوله]] و عزل [[مسیو نوز بلژیکی]] و حاکم تهران و حتی [[عسگر گاریچی]] به میان آمد و اعتصاب در تهران فراگیر شد. عده‌ای از مردم و [[روحانی (عنوان)|روحانیان]] به صورت اعتراض به مسجد [[حضرت عبدالعظیم]] رفتند و در آن جا تحصّن کردند. [[مظفرالدین شاه]] وعده برکناری [[صدراعظم]] و تشکیل [[عدالتخانه]] را داد و علما با احترام به [[تهران]] بازگشتند. هنگامی که [[مظفرالدین شاه]] به وعده خود عمل نکرد علما از جمله [[سیدین سندین]]، [[آقا سید محمد طباطبائی]] و [[آقا سیدعبدالله بهبهانی]]، به قم رفتند و تهدید کردند که کشور را ترک خواهند کرد و به [[عتبات عالیات]] خواهند رفت. بازاریان و عده زیادی از مردم به [[تحصن در سفارت انگلیس]] اقدام نموده و خواهان آزادی علما و تشکیل عدالتخانه شدند. عین الدوله با گسترش ناآرامی‌ها در شهرهای دیگر استعفا کرد و [[میرزا نصرالله خان مشیرالدوله]] صدراعظم شد.<ref>{{یادکرد

در این اوقات کمیته «ستار» در [[گیلان]] تشکیل شده بود. [[یپرم‌خان]] با مشروطه‌خواهان هم پیمان شد و جوانان ارمنی را برای نهضت بسیج کرد. در همین هنگام محمدولی خان تنکابنی از تبریز بازگشته بود. کمیته ستار با او مذاکره کرد و او را راضی کرد با نیروهایش برای پیروزی جنبش مشروطه به مبارزه برخیزد. در روز ۱۹ بهمن ۱۲۸۷ انقلابیون به کمک محمدولی خان تنکابنی و[[یپرم‌خان]] حاکم رشت [[رویداد باغ مدیریه#پیشینهٔ سردار افخم|آقابالاخان]] را کشتند و شهر را تسخیر کردند. پس از آن تمام گیلان به تصرف آزادی خواهان درآمد. به موجب این پیروزی آن‌ها رونوشتی به سفرای خارجی نوشتند که نزاعی با شاه ندارند و فقط در صدد احیای مشروطه‌اند. صدای انقلاب رشت به گوش شهرهای دیگر ایران و کشورهای آزاد جهان رسید و باعث دلگرمی مجاهدان تبریز شد. ستارخان و باقرخان تلگرافهایتلگراف‌های مهیجی ارسال کردند و متحصنین سفارتهای [[عثمانی]] و انگلیس به جشن پرداختند.

لرهای [[بختیاری]] به رهبری [[سردار اسعد بختیاری]] به پا خواستند و از مناطق بختیاری و همچنین از اصفهان که بختیاریهایبختیاری‌های زیادی ساکن آنجا هستند و در آن زمان هم صمصام السلطنه بختیاری حاکم اصفهان بود با شجاعت ایلیاتی بختیاریهابختیاری‌ها با سواران زیادی راهی تهران شده تا به دل مشروطه زده و به جای آنکه دور بمانند و از دور شاهد و حامی مشروطه باشند، در دل مشروطه و پایتخت به نبرد با استبداد بپردازند. [[علیقلی خان سردار اسعد]] که در آن هنگام در [[فرانسه]] مشغول معالجات چشم خود بود، در [[پاریس]] با تعدادی از [[مشروطه‌خواهان]] ارتباط تنگاتنگی داشت و خود نیز از مشروطه‌خواهان بود، به اصفهان آمد.<ref>تاریخ انقلاب مشروطیت. رحیم نامور. انتشارات چاپار ۱۳۵۸</ref>

جنبش مشروطه خیزشی مردمی بود که برای مبارزه با استبداد و خودکامگی پایه‌ریزی گردید و همه قشرهای مردم با همه اعتقاد و باورهای خود در آن سهیم بودند. پس از آنکه بابیان دست به اقدامات جمعی و انفرادی علیه قاجار زدند و سرکوب شدند، متهم ساختن فعالان جنبش مشروطه به بابی بودن یکی از شایعترین و متداول‌ترین روشهاییروش‌هایی بود که برای سرکوب آنان توسط دولت استبداد و روحانیون وابسته استفاده می‌شد.

دستگاه استبداد از یک سو تحت عنوان بابی گریبابی‌گری مشروطه خواهان را می‌کوبید و از طرف دیگر دست آن‌ها در دست سران بهاییان بود و از آن‌ها هم برای سرکوب مشروطه خواهان کمک می‌گرفت.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://shafaqna.com/persian/elected/item/133051-اکبر-ثبوت-در-نشست-روحانیت-و-مشروطیت-مطرح-کرد-درمقابل-جریان-مشروطه-خواهی-با-دو-جریان-مشروعه-طلبی-و-بهاییت-مواجهیم |عنوان=درمقابل جریان مشروطه خواهی با دو جریان مشروعه طلبی و بهاییت مواجهیم | ناشر =شفقنا |تاریخ =۱۷ مرداد ۱۳۹۴ |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =ثبوت | نام =اکبر | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان = مشروطه خواهی و بابی گری| ژورنال =مهرنامه | مکان = تهران| ناشر = | دوره = | شماره = ۳۳| سال = ۱۳۹۲| صفحه =۲۵۸ | پیوند = | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}} | doi =}}</ref>

نویسندگان بزرگ مشروطیت مانند [[کسروی]]، [[ملک‌زاده]]، [[آدمیت]]، [[نظام مافی]]، [[محیط مافی]]، [[ناظم الاسلام کرمانی]]، [[صفائی]]، [[دولت‌آبادی]]، [[رضوانی]] در آثار خود اشاراتی به تشکلهایتشکل‌های زنان در انقلاب مشروطیت می‌کنند:<ref name="parsa">پارسا بناب، یونس</ref>

زنان در بست نشینی‌های ۱۹۰۶_۱۹۰۵م/۱۲۸۵_۱۲۸۴ش تهران و دیگر شهرها نقش داشتند. اعلام مشروطیت و حتی محروم شدن آنان از حق رایرأی نیز اشتیاق آن‌ها به فعالیت سیاسی را کم نکرد و آنان ده‌ها مدرسه و انجمن مخصوص به خود را در این زمان ایجاد کردند. هرچند که به دلیل مخفی عمل کردن بسیاری از این انجمن‌ها اطلاعاتی از آن‌ها در دست نیست اما [[مورگان شوستر]] در کتاب [[اختناق ایران]] می‌نویسد این انجمن‌ها تشکیلات منظمی داشتند و او چند بار با این انجمن‌هایانجمنهای مشروطه خواه زنان برخورد نزدیک داشته‌است. مثلاً یک بار از طریق یکی از منشیان دفتر خزانه به او پیغام می‌دهند که خود و همسرش نباید با سلطنت طلبان رفت‌وآمد داشته باشد. هنگامی که می‌پرسد شما چطور از رفت‌وآمد همسر من اطلاع دارید پاسخ می‌گیرد مادرم که عضو انجمن‌هایانجمنهای مخفی زنانه‌است این پیغام را داده‌است.<ref>ناهید، عبدالحسین ص. ۹۵</ref>

در این زمان مردان مشروطه‌خواه روشنفکری همچون [[میرزاده عشقی]]، [[ملک‌الشعرا بهار]]، [[ایرج میرزا]] و… نیز از جنبش نو خواسته حقوق زنان حمایت می‌کردند به ویژه در حق تحصیل و کنار گذاشتن [[حجاب]]. مثلاً در ۱۲ مرداد ۱۲۹۰ حاج محمدتقی [[وکیل‌الرعایا]]، نماینده مجلس نخستین بار در ایران برابری زن و مرد را در مجلس شورا مطرح کرده و خواستار حق رایرأی برای زنان شد که مجلس را شوکه کرد و با مخالفت یکی از روحانیان مجلس مواجه شد.<ref name="sanasarian426" />

در تهران هم دوباره کوششهاکوشش‌ها بالا گرفت. بالاخره نیروهای گیلان به فرماندهی [[سپهدار اعظم]] از شمال و نیروهای بختیاری به فرماندهی [[علیقلی خان سردار اسعد]] بختیاری از جنوب به سمت تهران آمدند و در نزدیکی تهران به هم پیوستند.{{مدرک||۲۱ مارس ۲۰۰۸}}

[[روسیه تزاری]] با رایزنی انگلستان روز چهارشنبه ۷ آذر ۱۲۹۰ه‍.خ اولتیماتوم سختی به دولت ایران داد و به موجب آن از ایران خواست که [[مورگان شوستر]] و همراهانش هرچه زودتر ایران را ترک کنند و دولت ایران متعهد شود که در آینده برای به‌کارگیری مستشاران خارجی، پیشاپیش رضایت دولت‌های روس و انگلیس را جلب کند و نیز هزینه لشکرکشی روس‌ها را به ایران عهده‌دار گردد. دست یاری ایران به انگلستان سودی نداشت و دولت مذکور، ضمن نامه‌ای به [[وثوق الدوله]] وزیر خارجهٔ ایران، سفارش کرد فوراً تقاضای روس‌ها را بپذیرد.{{مدرک||۲۱ مارس ۲۰۰۸}} اما مجلس ایران اولتیماتوم را به اکثریت قریب به اتفاق رد کرد و مردم در تبریز و گیلان به ایستادگی خود افزودند. با این جدال، دولت ایران ضمن انحلال مجلس، اولتیماتوم روسیه را پذیرفت و مورگان شوستر را از ایران اخراج کرد. روس‌ها بدون توجه به پذیرش اولتیماتوم با نیروی جدیدی به شهرهای شمالی ایران لشکر کشی کردند و در تبریز و رشت و مشهد و شهرهای دیگر کشتار به راه انداختند. بعد از [[اشغال تبریز بدست قوای روس (۱۲۹۰)|اشغال تبریز]]، روز ۱۰ دی ۱۲۹۰ روس‌ها جمعی از بزرگان و پیشروان و در آن میان [[ثقةالاسلام]] را در تبریز به دار کشیدند. کشتار تبریز ماه‌ها ادامه یافت. روس‌ها [[صمد شجاع‌الدوله]] حاکم [[مراغه]]، را به حکمرانی آذربایجان گماردند و به دست او از هیچ گونه بی‌رحمی و وحشی گریوحشی‌گری دربارهٔ مردم آذربایجان فروگذار نکردند.{{مدرک||۲۱ مارس ۲۰۰۸}}