خط (نوشتار): تفاوت میان نسخه‌ها

'''خَط''' یا '''دبیره''' هنر یا وسیله‌ای برای ثبت و نوشتن ذهنیات و تفکرات با استفاده از علائمی است که به چشم آشنا باشد و دیده شود. حافظ می‌گوید: خط زبان دست است و حافظ افکار و آثار.<ref>قال الجاحظ: ''«الخط، لسان الید و سفیرالضمیر و مستودع الاسرار و مستنبط الاخبار و حافظ الاثار.»'' (لغتنامه دهخدا به نقل از ''نفایس الفنون'')</ref>

 

 

خط‌هایی که امروزه مورد استفادهٔ مردم دنیا قرار دارند عبارت اند از:

 

== تاریخ خط ==

 

=== خط تصویری ===

'''خط تصویری''' {{به انگلیسی|Pictogram}} مرحله دوم از مراحل اساسی خط است در این مرحله برای اظهار یک فکر، صورت آن را می‌کشیدند، مثلاً برای نوشتن یک حیوان، شکل آن را می‌کشیدند.<ref>لغتنامه دهخدا، مدخل [[خط تصویری]]، نقل از ''تاریخ ایران باستان؛'' ج ۱، ص ۱۵</ref>

شاید احتیاج به حفظ خاطره‌ها و ثبت اندیشه‌ها، نخستین محرک پیدایش خط در بین اقوام ابتدایی بوده‌است. چراکه انسان اولیه برای حفظ اموری که می‌خواست سال‌های دراز باقی بماند، ابتدا به رسم شکل و صور آن‌ها پرداخت و تصویرهای واقعی را برای ارتباط کتبی ترسیم کردو از این تصویرنگاری، خط تصویری آغاز شد.

 

=== خط اندیشه نگار ===

شهر [[بیبلوس]] در میان یونانیان، به عنوان داشتن بهترین پاپیروس‌ها، شهرت داشت و مرکز مهم بازرگانی مصر و یونان بود. چون یونانیان وسایل نوشتن خود را از این شهر بدست می‌آورند نام بیبلوس در نزد آن‌ها به معنی کتاب گرفته شده که بعدها «''Bible''» مفهوم کتاب دینی تورات و انجیل را یافت.<ref>{{یادکرد| کتاب = فرهنگ ایران باستان | نویسنده= پورداود|ترجمه=|ناشر=|جلد= |صفحه= ۱۳۶–۱۳۲|سال= ۱۳۲۶}}(''نقل از مقاله دکتر آموزگار'')</ref>

 

 

می‌توان گفت که فنیقی‌ها نخستین کسانی بودند که افتخار کشف الفبای حقیقی را دارند. با پیدایش این خط سایر خطوط جز خط چینی، از قلمرو نویسندگی خارج شدند. این خط در آسیای غربی نفوذ یافت و جایگزین خط میخی شد. از طریق قوم [[آرامی]]، الفبای فنیقی در [[مصر]] و عرب و [[میان‌رودان]] تا [[هند]] بسط یافت و همچنین به غرب (اروپای امروز) که هنوز دارای خط و کتابت نبود راه یافت. این کار از طریق یونان انجام گرفت که با فنیقی‌ها ارتباط بازرگانی داشتند. [[الفبای یونانی]] و [[الفبای رومی|رومی]] از [[الفبای فنیقی]] پدید آمده‌است و از آنجا که الفبای سایر کشورهای اروپایی مشتق از این دو الفباء می‌باشد، می‌توان گفت که مبدأ خطوط ملل اروپایی، فنیقی است.

هنگامی که اسلام پدید آمد، بسیاری از قریش که در مکه بودند، خواندن و نوشتن می‌دانستند تا آنجا که پاره‌ای گمان کردند [[حرب بن امیه]] اول کسی بود که خط سریانی را به حجاز آورد.

 

 

در اوائل حکومت عباسیان، خطاط دیگری به نام [[ضحاک بن عجلان]] بود که چند قلم بر چهار خط قطبه افزود و پس از او [[اسحاق بن حماد]] و دیگران نیز چیزهایی اضافه کردند تا آنکه در اوایل دولت عباسی دوازده قلم خط بشرح زیر معمول بود:

=== [[خط سریانی]] ===

زبان‌های سریانی یکی از زبان‌های گروه شرقی زبان آرامی است که در دوران گذشته [[زبان علم]] بود. بسیاری از آثار علمی یونانی و پهلوی و عبری به این زبان برگردانده شده‌است. خط سریانی از فرزندان خط آرامی به‌شمار می‌آید.

 

=== خط سغدی ===

در روایتی از ابن‌عباس نقل شده‌است که: «مردم انبار از مردم حیره خط آموخته‌اند، و یکی از آن‌ها خط را به [[عبدالله بن جدعان]] و او به [[حرب بن امیه]] آموخته و [[خط حجازی]] [[قریش|قریشیان]] از این راه پدید آمده.»<ref name="حیره و انبار">[http://www.apfariana.org/Ariana/Farhangi/FIran.htm جایگاه حیره و انبار در خط دوران جاهلی]</ref>

 

 

== جستارهای وابسته ==