ابوالقاسم ناصرالملک: تفاوت میان نسخه‌ها

پس از انتخاب «میرزا علی‌خان امین‌الدوله» به‌عنوان صدراعظم، در سال ۱۲۷۵ ه.ش ناصرالملک به سمت «نخستین وزارت مالیه» از مجلس شورای ملی رایرأی اعتماد گرفت و با کنار رفتن امین‌الدوله در سال ۱۲۷۷ ابوالقاسم‌خان هم از وزارت مالیه کنار رفت و پس از آن مامور حکومت کردستان شد. ناصرالملک پس از پیروزی انقلاب مشروطه در کابینه‌های «میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله»، «سلطان‌علی‌خان وزیرافخم» و «امین‌السلطان» وزیر مالیه بود. در اولین اقدام دستور داد که در وزارتخانه میز و صندلی بگذارند.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=ابوالقاسم خان ناصر الملک {{!}} بانک اطلاعات رجال|نشانی=http://rijaldb.com/fa/9660/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85+%D8%AE%D8%A7%D9%86+%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1+%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%DA%A9| وبگاه = rijaldb.com |بازبینی=2019-04-13}}</ref> نمایندگان مجلس شورای ملی پس از ساقط کردن کابینه «میرزااحمدخان مشیرالسلطنه» در نشستی محرمانه و خصوصی میرزا ابوالقاسم خان ناصرالملک را نامزد «رئیس‌الوزرایی» کردند.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=کابینه ناصرالملک تشکیل شد|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3304686-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%DA%A9-%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%D8%AF|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|بازبینی=2019-04-13|کد زبان=fa}}</ref>

محمدعلی‌شاه نیز بر این تصمیم صحه نهاد و فرمان رئیس‌الوزرایی ناصرالملک را در سوم آبان ماه ۱۲۸۶ ه.ش صادر کرد. وی به‌خوبی می‌دانست که ناصرالملک مجری خواسته‌های دولت انگلستان است و طبعاً با وی که با روس‌ها مناسبات نزدیک دارد راه سازش پیش نخواهد گرفت ولی برای اینکه حسن نیت خود را به اثبات برساند، تن به این انتخاب تحمیلی داد تا جلوی هر‌گونههرگونه شِکوه و شکایت را از نمایندگان گرفته باشد. ناصرالملک بعد از چند روز مشورت با نمایندگان بدون خواستن نظر شاه، وزیران خود را به مجلس معرفی کرد و چون بیشتر افراد این کابینه با هم ارتباط خانوادگی داشتند به «کابینه خانوادگی» مشهور شده استشده‌است.

محمدعلی شاه با اقدامات ناصرالملک رئیس‌الوزرا مخالف بود و حکم قتل او را صادر کرد. ناصر الملک با وساطت چرچیل، نایب‌رئیس سفارت انگلیس در تهران، از مرگ نجات یافت و از ایران خارج شد. او به لندن رفت و تا سال ۱۲۸۹ به ایران بازنگشت. او یکی از دشمنان سرسخت محمدعلی شاه محسوب می‌شد و در تمام طول دوران حضور در لندن درصدد براندازی حکومت او بود. هر چه بعد‌هابعدها محمدعلی شاه از او خواست که به ایران بیاید؛ اما او که از مقاصد شاه اطلاع داشت این درخواست را نپذیرفت.

پس از خلع [[محمدعلی شاه]] و جانشینی [[احمدشاه]] ۱۲ ساله، [[عضدالملک]] [[نایب السلطنه]] شد و پس از فوت وی مجلس در اول مهرماه رایرأی به انتخاب ناصرالملک به عنوان نایب السلطنه داد. او جمعاً ۴۶ ماه نایب‌السلطنه [[ایران]] بود.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.nimrooz.com/html/686/history.htm| عنوان = روزنامه نیمروز| تاریخ بازدید = ۸ خرداد ۸۸}}</ref>

«ابوالقاسم خان قراگوزلو کبودراهنگی همدانی» فرزند «احمدخان» و نوهٔ «[[محمود قراگوزلو|محمودخان ناصرالملک فرمانفرما]]» بود. او دو برادر ناتنی به نام‌های [[مهدی خان قراگوزلو]] و [[عبدالعلی خان قراگوزلو]] داشت. چون پدرش میرزا احمدخان شغل نظامی داشت و اغلب اوقات خارج از منزل بود، پدربزرگش «میرزا محمودخان» به تربیت او همت گماشت. در سال [[۱۲۵۷]] در سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا محمودخان که از ملتزمان رکاب بود، ابوالقاسم را نیز برای تحصیل به [[لندن]] برد. ابوالقاسم در [[دانشگاه آکسفورد]] به تحصیل پرداخت (همکلاس سر ادوارد گریادواردگری وزیر امور خارجه انگلستان بود) و پس از فراغت از تحصیل مدتی با سمت وابسته به سفارت ایران در لندن خدمت کرد و دو بار هم به نیابت «سفارت فوق‌العاده» به دربار [[هلند]] و دربار [[آلمان]] رفت. او در اواخر سال [[۱۲۶۲]] به ایران بازگشت. در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه گاهی در غیاب محمدحسن‌خان [[اعتمادالسلطنه]] برای شاه روزنامه ترجمه می‌کرد و در حضور شاه خطابه‌های سفرای بیگانه و جواب شاه را برای آنان ترجمه می‌کرد. در آبان [[۱۲۷۵]] که [[امین‌السلطان]] از صدارت معزول و بهمن همان سال [[امین‌الدوله]] صدراعظم شد، ناصرالملک را به جای میرزا عبدالوهاب‌خان نظام‌الملک (شوهرخواهر خود) وزیر دارایی کرد. در تیرماه [[۱۲۷۷]] به دنبال عزل امین‌الدوله بالطبع او هم کنار گذاشته شد. در اولین کابینه مشروطه به ریاست سلطان علی خان امیرافخم او وزیر مالیه شد.<ref>بامداد، م. ''[[شرح حال رجال ایران]]''، تهران، گلشن، چاپ سوم، ۱۳۶۲، ج۱، صص ۶۸–۶۶.</ref>

اقدام دیگر وی در این زمان سرو‌سامانسروسامان دادن به بودجه مملکت و کاستن از بودجه شاه، شاهزادگان و دربار بود و برای اولین بار برای کشور به وسیله مجلس بودجه تدوین شد و به این ترتیب مجلس توانست گام بلندی در راه اصلاح بودجه بردارد.<ref name=":0" />

بعد از [[عضدالملک]] برای جانشینی از طرف قاجاریه نام سه نفر برده می‌شد که عبارت بودند از [[عبدالصمد عزالدوله|عبدالصمد میرزا عزالدوله]] پسر محمدشاه و برادر ناصرالدین شاه، [[مهدی‌قلی‌خان مجدالدوله]] پسردایی و داماد ناصرالدین شاه و بالاخره میرزا [[احمدخان علاءالدوله]] داماد [[عضدالملک]]. پیشنهاد گروهی دیگر [[حسن مستوفی|میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک]] بود؛ و البته [[سردار اسعد]] بختیاری هم برای قبول چنین پستی بی میل نبود. از طرف دیگر گروهی که رأس آن [[ذکاءالملک فروغی]] رئیس مجلس بود، به تلاش افتادند. آنهاآن‌ها زمینه را در مجلس برای ناصرالملک فراهم ساختند و سرانجام ناصرالملک با اکثریت ضعیفی (۴۰ رأی) در اول مهرماه [[۱۲۸۹]] به نیابت سلطنت تعیین شد.