ویکی‌پدیا

گاه‌شماری شاهنشاهی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ابرابزار
برچسب: برخی خطوط با فاصله آغاز شده‌اند
خط ۴:
[[پرونده:12Hakhamanish.jpg|بندانگشتی|205px|گاهشماری ایران]]
 
'''گاهشماری شاهنشاهی''' در ۲۵ اسفند ۱۳۵۴ در پی جلسهٔ مشترک مجلس شورای ملی و مجلس سنا، به عنوان تقویم رسمی کشور [[ایران]] اعلام شد. تا پیش از آن گاهشماری هجری خورشیدی، تقویم رسمی کشور بود. در این مصوبه مبداءمبدأ تقویم خورشیدی از [[هجرت محمد]] [[پیامبر]] [[اسلام]] به تاریخ تقریبی تاجگذاری [[کوروش بزرگ]] تغییر یافت. برمبنای این گاهشماری سال ۲۵۰۰ شاهنشاهی با سال ۱۳۲۰ هجری خورشیدی (آغاز پادشاهی [[محمدرضا پهلوی]]) مصادف می‌شود. همه ارکان این گاهشماری جز مبدأ با تقویم جلالی و هجری خورشیدی برابر است.
 
در توجیه این عمل در کتاب تاریخ سال چهارم آموزش متوسطه مدارس زمان محمدرضاشاه نوشتند: «در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۵۴ خورشیدی، با تصویب مجلسین شورای ملی و سنا، مقرر شد تاجگذاری کورش بزرگ در سال ۵۵۹ پیش از میلاد مسیح، مبدأ سال خورشیدی و سرآغاز تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران قرار گیرد. به همین مناسبت اول سال ۱۳۵۵ هجری خورشیدی آغاز سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی، سال رسمی کشور شاهنشاهی ایران اعلام شد.»<ref name="irdc.org">{{یادکرد-وب|نشانی=http://www.irdc.ir/fa/calendar/108/default.aspx|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20160502070039/http://www.irdc.ir/fa/calendar/108/default.aspx|تاریخ بایگانی=2 مه 2016|عنوان=تغييرتغییر تاريختاریخ هجريهجری به شاهنشاهيشاهنشاهی|پیوند مرده=بله|ناشر=[[مرکز اسناد انقلاب اسلامی]]}}</ref>
 
== پیشینه گاهشماری‌گاهشماری در‌در ایران ==
وضع گاه‌شماری با مبدأ و آغاز پادشاهی [[کوروش هخامنشی]] در [[ایران]] به گاه‌شماری شاهنشاهی محدود نمی‌شود. هنگام‌ها پیش از وضع گاه‌شماری شاهنشاهی، در ۱۳۰۶ خورشیدی، [[سید جلال الدین طهرانی]] گونه‌ای گاه‌شماری پیشنهاد کرد که آغاز آن همین آغاز پادشاهی کوروش هخامنشی بود. مبدأ این گاه‌شماری پیشنهادی سال ۵۰۰ پیش از میلاد، و در نتیجه اختلاف آن با مبدأ گاه‌شماری هجری خورشیدی ۱۱۸۰ سال بود. نام ماه‌ها در آن از نام ماه‌های گاه‌شماری جلالی الگوبرداری شده بود. دیگر ارکان این گاه‌شماری نیز همانند گاه‌شماری جلالی بود. فرق مبدأ پیشنهادی در آن با گاه‌شماری شاهنشاهی نیز از این جااین‌جا برگرفته می‌شد که در گاه‌شماری شاهنشاهی، دو شماره سمت راست تاریخ هر سال، سال‌های سپری شده از آغاز پادشاهی محمدرضا پهلوی (۲۶ شهریور ۱۳۲۰) را نشان می‌داد.<ref>[http://calendar.ut.ac.ir/Fa/CalHistory/CalHistory4-3-2.asp گاهشماری در ایران - گاهشماری هجری شمسی] مرکز تقویم</ref>
 
== دلایل برگزیدن گاهنامه شاهنشاهی ==
خط ۱۵:
 
به نظر این کارشناسان، «تقویم [[هجری خورشیدی]] نه ملی است و نه اسلامی زیرا این تقویم مبنای اسلامی ندارد و تقویم مذهبی تمامی مسلمانان جهان [[هجری قمری]] است. ایرانیان نیز بر طبق تقویم هجری قمری آن اعیاد و مراسم سوگواری، روزه و حج خود را تعیین می‌کنند.
در حالی که تقویم هجری شمسی در هیچ کشور اسلامی در‌در جهان معمول نیست و کاربردی ندارد.»
از نظر آنان، تقویم خورشیدی همچنین مبنای ملی ندارد، زیرا در زمان خلافت [[معتضد|معتضد بالله]]، [[خلیفه عباسی]]، برای «رفع اشکال اخذ [[خراج (مالیات)|خراج]] از ایرانیان و ثابت کردن [[نوروز]] در فصلی که مناسب جمع خراج است وضع گردیده». به تعبیر آنان این تقویم یادگار تسلط بیگانگان بر ایران بود پس هیچگونه جنبه ملی نداشت.
دلیل دیگر این بود که چون تاریخ پادشاهی ایرانیان به ۲۵۰۰ سال پیش برمی‌گشت، تقویم خورشیدی نمی‌توانست همه تاریخ کشور ایران را پوشش دهد. به عنوان مثال، برای تعیین تاریخ تاجگذاری کوروش باید رقم «سال ۵۵۹ قبل از میلاد» به کار گرفته می‌شد.
خط ۲۱:
به دلایل بالا بود که این تغییر در دستور کار قرار گرفت و سه پیشنهاد مطرح شد:
* پیشنهاد شجاع‌الدین شفا: سال ۵۳۹ قبل از میلاد یعنی سال [[نبرد اوپیس|فتح بابل]] به دست [[کوروش بزرگ]] و صدور [[استوانه کوروش|منشور آزادی و حقوق بشر]] مبدأ تاریخ شاهنشاهی قرار گیرد. اما این طرح همچنان نمی‌توانست تاریخ قبل از آن را یعنی تاجگذاری کوروش را پوشش دهد و برای آن، باید دوباره از تاریخ قبل از میلاد استفاده می‌شد. همچنین این تاریخ با جنگ آغاز می‌شد که دارای وجهٔ خوبی نبود.
* پیشنهاد هادی هدایتی: سال ۵۵۹ قبل از میلاد یعنی سال تاجگذاری کوروش مبداءمبدأ تاریخ در نظر گرفته شود. به نظر او تاجگذاری کوروش، آغاز سلطنت ایرانیان و وحدت قوم [[ماد]] و [[پارس]] بود. همچنین علت دیگر این پیشنهاد این بود که تاریخِ [[تاج‌گذاری محمدرضا پهلوی|به سلطنت رسیدن محمدرضا شاه پهلوی]]، بر اساس تقویم جدید عدد سرراست ۲۵۰۰ می‌شد و در صورت پذیرفته شدن این پیشنهاد، با اضافه کردن رقم رُند ۱۱۸۰ به تقویم شمسی، تاریخ‌ها به آسانی به شاهنشاهی تبدیل می‌شد. با تصویب این قانون، سال ۱۳۵۵ هجری شمسی، مقارن با سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی ایران شد.
* پیشنهاد خسرو بهروز: سال تولد کوروش مبداءمبدأ تقویم تاریخ شاهنشاهی قرار گیرد. اما اشکال این پیشنهاد در این بود که تاریخ تولد کوروش فرضی بود در حالی که تاریخ تاج‌گذاری او در اکثر منابع تأیید شده بود.
 
در نهایت تصمیم گرفته شد که تاریخ شاهنشاهی با مبداءمبدأ تاریخ تاجگذاری [[کوروش بزرگ]] به جای تاریخ هجری استفاده شود. قرار شد تاریخ هجری قمری به عنوان تاریخ مذهبی ایرانیان که مورد استفاده روحانیت بود، در کنار تاریخ شاهنشاهی استفاده شود و تاریخ میلادی برای مراودات با کشورهای خارجی بکارگرفته شود.<ref name="بی بی سی">{{یادکرد وب | نشانی=http://www.bbc.com/persian/iran/2016/03/160314_l10_ha_iran_pahlavi_royal_calendar | عنوان=تغییر تقویم ایران از هجری به شاهنشاهی؛ انگیزه‌ها و پیامدها | ناشر=بی‌بی‌سی فارسی | تاریخ=۲۴ اسفند ۹۴ | نویسنده=حمید علوی}}</ref>
 
== چگونگی‌چگونگی تبدیل سال خورشیدی و‌و میلادی به شاهنشاهی ==
امسال سال {{سن|-۱۱۸۰|۱|۱|از تاریخ=شمسی|واژه سال=شاهنشاهی ایران است؛}}{{سخ}}
با تصویب این قانون سال ۱۳۵۵ مقارن سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی شد. روش تبدیل سال هجری خورشیدی به شاهنشاهی چنین است:
* '''سال شاهنشاهی = ۱۱۸۰ + سال هجری خورشیدی'''
 
سطر ۳۳ ⟵ ۳۴:
* '''سال شاهنشاهی = ۵۵۹ + سال میلادی'''
 
در تبدیل سال هجری خورشیدی به شاهنشاهی عدد ۱۱۸۰ بکار میرودمی‌رود. به این معنا که ۱۱۸۰ سال پیش از سفر [[محمد]] از مکه به [[یثرب|مدینه]]، [[کوروش بزرگ|کوروش بزرگ هخامنشی]] به پادشاهی رسیده بوده‌است. جالب اینجاست که این عدد بطور تصادفی کاملاً رند درآمده است.
 
در تبدیل سال میلادی به شاهنشاهی عدد ۵۵۹ بکار میرودمی‌رود. به این معنا که ۵۵۹ سال پیش از به دنیا آمدن [[عیسی]]، کوروش هخامنشی به پادشاهی رسیده بود. با این تفاوت که در سه ماه ابتدایی سال میلادی یعنی ژانویه، فبریه و مارس که مصادف با زمستان سال خورشیدی پیش است، باید عدد ۵۵۸ را با سال میلادی جمع بست. زیرا سال نو مسیحی از فصل زمستان آغاز میشودمی‌شود و با سال نو ایرانی که آغاز آن بهار است، در تناقض می‌باشد.
 
== فرجام گاهشماری شاهنشاهی ==
این مصوبه که از دیدگاه گروهی از مردم به ویژه [[مذهبی]]‌ها، یکی از نشانه‌های مخالفت سلسله پهلوی با باورهای اسلامی آن‌ها به شماربه‌شمار می‌رفت در ۱۲ شهریور ۱۳۵۷ با تأیید خود شاه در پی اقدام‌ها و کارهای [[آشتی شاه و ملت]] لغو گردید.
 
== انتقادها و واکنش‌ها ==
به نظر برخی تحلیل‌گران، چنین تصمیمی از اشتباهات بزرگ شاه بود. [[یرواند آبراهامیان]]، نویسندهٔ کتاب «ایران بین دو انقلاب» معتقد است که «در دوران معاصر کمتر رژیمی در عالم یافت شده که چنان بی‌پروا تقویم مذهبی کشورش را مخدوش کند».
[[سید محمدرضا گلپایگانی]] از مراجع تقلید در روز سه شنبه ۲۶ اسفند ۱۳۵۴ (فردای اعلام این خبر) طی تلگرافی به رؤسای مجلس‌ها و دولت، به تاریخ شاهنشاهی ایراد گرفت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = زهرا موسیوند و سمیه زیدی|نشانی =http://www.ensani.ir/storage/Files/20101205130401-Pages%20from%20payam6-30.pdf |عنوان = تغییر تقویم هجری به شاهنشاهی به روایت اسناد مجلس سنا | ناشر =پیام بهارستان |تاریخ =زمستان ۱۳۸۸ |تاریخ بازدید =}}</ref>{{سخ}}
[[روح‌الله خمینی]] نیز شش ماه بعد از این تغییر، در پیام [[عید فطر]] ۱۳۵۵ به کارگیریبه‌کارگیری تاریخ شاهنشاهی را [[حرام]] اعلام کرد و گفت: «کارشناسانی كهکه ميخواهندمی‌خواهند مخازن مارا به غارت ببرند برای تضعیف اسلام و محو اسم آن نغمه شوم تغییر مبدأ تاریخ را ساز کردند؛ این تغییر، هتک اسلام و مقدمه محو اسلام است، خدای نخواسته، استعمال آن بر عموم، حرام و پشتیبانی از ستمکار و ظالم، مخالف با اسلام عدالتخواه است...است…».<ref name="irdc.org" />
 
== پانویس ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/گاه‌شماری_شاهنشاهی»