ویکی‌پدیا

انقلاب ۱۳۵۷: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
(نمایش تمامی تغییرات در حال بررسی)
[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۱۳۳٬۲۴۲ ویرایش‌ها
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی
جز تمیزکاری یادکردها (وظیفه ۱۹)
خط ۸۳:
[[پرونده:Pro-government demonstration in Amjadieh stadium, 23 January 1979.webm|بندانگشتی|تظاهرات حامیان حکومت در ورزشگاه امجدیه تهران، ۲۳ ژانویه ۱۹۷۹/ ۳ بهمن ۱۳۵۷]]
{{انقلاب ۱۳۵۷}}
'''انقلاب ۱۳۵۷ ایران''' یا '''انقلاب بهمن ۵۷''' در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ هجری خورشیدی (۱۱ فوریه ۱۹۷۹) با مشارکت طبقات مختلف مردم انجام پذیرفت و [[دودمان پهلوی|نظام پادشاهی پهلوی]] را سرنگون و زمینهٔ روی کار آمدن [[نظام جمهوری اسلامی]] به رهبری [[مرجع تقلید]] [[شیعه]]، [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]] را فراهم کرد. تفکرات و شخصیت‌های اسلامی در این انقلاب ضدسلطنتی حضور برجسته‌ای داشتند و خمینی آن را '''انقلاب اسلامی''' خواند.<ref>Esposito, p.۱۶۱</ref> علاوه بر [[اسلام‌گرایی]]، [[ایدئولوژی]]‌های مختلفی نظیر [[سوسیالیسم]]، [[لیبرالیسم]] و [[ناسیونالیسم]] نیز در انقلاب حضور داشتند. در عین حال این انقلاب نخستین انقلابی است که [[اسلام‌گرایی]] را در [[خاورمیانه]] به پیروزی رساند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/44737/ |عنوان=انقلاب ایران و نگرانی‌های ضد آرمانی (۴) | ناشر =ایران امروز |تاریخ =دوشنبه ۱۲ فروردین ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=}}</ref> این انقلاب آخرین نمونه از انقلاب‌های کلاسیک قرن بیستم بود که با گفتمان‌های قهری، سلبی و آشتی ناپذیر با تکیه بر ایدئولوژی به نتیجه رسید.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/44737/ |عنوان=انقلاب ایران و نگرانی‌های ضد آرمانی (۴) | ناشر =ایران امروز |تاریخ =دوشنبه ۱۲ فروردین ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=}}</ref> در این انقلاب حتی بخش مهمی از روشنفکران لائیک و چپ نیز خود را با خمینی همسو می‌دیدند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/44737/ |عنوان=انقلاب ایران و نگرانی‌های ضد آرمانی (۴) | ناشر =ایران امروز |تاریخ =دوشنبه ۱۲ فروردین ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=}}</ref> این مقاله موضوعات مرتبط با انقلاب ۱۳۵۷ را از سال ۱۳۳۲ تا شهریور ۱۳۶۰ پی می‌گیرد.
 
پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] سال ۱۳۳۲، [[محمدرضا شاه]] به تثبیت قدرت خود پرداخت و طرح‌هایی موسوم به [[انقلاب سفید]] که محور اصلی آن را [[اصلاحات ارضی]] تشکیل می‌داد، به اجرا گذاشت. اجرای این طرح‌ها و افزایش چند برابری درآمدهای [[نفت]]ی، موجب [[توسعه اقتصادی]] و دگرگونی ساختار اجتماعی ایران و در عین حال افزایش اختلاف طبقاتی و تنش‌های اجتماعی در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ گشت. شاه با معطوف کردن اقدامات امنیتی و اطلاعاتی خویش بر سرکوب طبقه متوسط جدید و احزاب [[ملی‌گرایی ایرانی|ملی‌گرا]]، [[مارکسیسم|مارکسیستی]] و [[سکولاریسم|سکولار]]، خود را در مقابل روحانیون و تفکرات مبارز جدید اسلامی آسیب‌پذیر ساخت. [[انقلاب سفید]] و [[اصلاحات ارضی]] او و نیز جانبداری وی از دولتهای [[آمریکا]] و [[اسرائیل]]، با مخالفت روحانیون به ویژه خمینی روبرو شد. در این دوران بخشی از [[روشنفکری در ایران|جریان روشنفکری ایران]] (از جمله [[علی شریعتی]]) تفسیری سیاسی و انقلابی از شیعه را به عنوان یک ایدئولوژی رهایی ساز، در اذهان مردم به ویژه دانش آموزان و دانشجویان به جای گذاشتند. خمینی نیز در سال‌های تبعید خود، هر چند خواهان ایجاد یک [[حکومت اسلامی]] به رهبری [[فقیه|فقها]] به جای سلطنت موروثی بود، بیشتر به طرح نقطه ضعف‌های رژیم و مسائلی می‌پرداخت که موجب نارضایتی توده مردم مسلمان ایران می‌شد. در این دوران همچنین شماری [[جنبش چریکی در ایران|سازمانهای چریکی]] [[مارکسیسم|مارکسیست]] و اسلام‌گرا شکل گرفتند که به مبارزه مسلحانه با رژیم اعتقاد داشتند. نهایتاً با سیاست‌های تنش‌برانگیز [[حزب رستاخیز|حزب دولتی رستاخیز]] در خصوص بازار و مذهب در اواسط دهه ۱۳۵۰، [[بازاریان]] و روحانیون محافظه کار و غیر سیاسی نیز به عنوان دو متحد تاریخی یکدیگر، به صفوف مخالفان پیوستند.
خط ۱۵۶:
دو روایت از رشد اقتصادی ایران پس از سال ۱۳۴۱ وجود دارد. طبق روایت متکی به آمارهای رسمی برنامه عمرانی سوم بین سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۶ با بودجه ۲٬۷ میلیارد دلار اجرا شد.<ref>Charles Issawi: The Iranian Economy 1925-1975. in: George Lenczowski: Iran under the Pahlavis. 1985, P. 129</ref> برنامه عمرانی چهارم بین سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۱ با بودجه ۶٬۷ میلیارد دلار اجرا شد و رشد اقتصادی به سالانه ۱۵٪ رسید که با رشد اقتصادی [[سنگاپور]] و [[کره جنوبی]] برابری می‌کرد.<ref>Charles Issawi: The Iranian Economy 1925-1975. in: George Lenczowski: Iran under the Pahlavis. 1985, P. 135</ref> برنامه عمرانی پنجم بین سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ با اختصاص بودجه ۵۵ میلیارد دلار تدوین شد و رشد اقتصادی [[برنامه‌ریزی]] شده بیش از ۲۶٪ پیش‌بینی شده بود. در نتیجه، درآمد ناخالص ملی از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۶ سیزده برابر شد و [[درآمد سرانه]] هشت برابر افزایش پیدا کرد.<ref>Gholam Reza Afkhami: The Life and Times of the Shah, University of California Press, 2009, Chapter 14, Development and Dreams, p. 327-328</ref>
 
اما به روایت منتقدان سیاست اقتصادی آن دوره [[اقتصاد ایران]] در فاصله ده ‌ساله ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۲ طی [[برنامه‌های عمرانی دوره پهلوی|برنامه های عمرانی سوم و چهارم]]، با نرخ رشد ۱۱٫۵ درصد میانگین سالانه و نرخ تورم تک‌رقمی ۲٫۶ درصد میانگین سالانه، دارای یکی از بیشترین رشدها در میان کشورهای جهان بود و حجم اقتصاد ایران ظرف ده سال چهار برابر شد.<ref name="tejarat">{{یادکرد وب |نویسنده = موسی غنی نژاد|نشانی=http://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-35/17784-%D8%B4%DA%AF%D9%81%D8%AA%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |عنوان=شگفتی‌های عملکرد اقتصاد ایران | ناشر =تجارت فردا |تاریخ =شنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۷ فوریهٔ ۲۰۱۹}}</ref> این امر موجب تمایل به افزایش پروژه‌های عمرانی در دولت [[هویدا]] در دهه پنجاه شمسی گردید، در حالی که [[سازمان برنامه و بودجه|سازمان برنامه]] مخالف این رویکرد بود. نهایتا، پس از افزایش شدید درامدهای نفتی در سال‌های ۱۳۵۲ و ۱۳۵۳ در پی [[بحران نفتی سال ۱۹۷۳|افزایش قیمت جهانی نفت]] در اثر [[جنگ یوم کیپور|جنگ اعراب و اسرائیل]]، [[محمدرضا شاه]] به روایتی به اصلاح برنامه عمرانی پنجم برای گسترش پروژه‌های عمرانی تن در داد و به روایت دیگر خود آن را تشویق کرد.<ref>{{پک|Bayandor|2018|ک=The Shah, the Islamic Revolution and the United States|ص=94-96}}</ref> در پی آن حجم سرمایه‌گذاری‌های برنامه پنجم نسبت به برنامه چهارم شش برابر شد و حجم هزینه‌های بخش عمومی نیز افزایش یافت. این موضوع فراتر از توان اقتصاد ایران بود و سبب شد [[اقتصاد کلان]] دچار عارضه [[بیماری هلندی]] شود. بدین ترتیب، دولت بزرگی ایجاد شد که برای تأمین هزینه‌های خود بشدت دچار وابستگی به درامدهای نفتی بود. نرخ تورم از سال ۱۳۵۲ دورقمی شد و در سال ۱۳۵۶، یعنی سال آخر برنامه عمرانی پنجم، به ۲۴٫۹ درصد رسید. دولت برای کنترل تورم اقدام به واردات ارزان با استفاده از نرخ ارز پایین کرد و سیاست کنترل قیمت و مقابله با گران فروشی را اتخاذ کرد. این سیاست به تولید داخل آسیب زد و فعالان اقتصادی ناراضی شدند. در نهایت نرخ رشد دوره برنامه پنجم به ۷٫۶ درصد افت کرد که نصف رشد برنامه چهارم بود و همچنین نرخ رشد بهره وری هم به ۴٫۱ افت کرد.<ref name="tejarat">{{یادکرد وب |نویسنده = موسی غنی نژاد|نشانی=http://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-35/17784-%D8%B4%DA%AF%D9%81%D8%AA%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |عنوان=شگفتی‌های عملکرد اقتصاد ایران | ناشر =تجارت فردا |تاریخ =شنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۷ فوریهٔ ۲۰۱۹}}</ref> و تورم نیز از ۲٫۶ به ۲۴٫۹ درصد رسید و شاخص هزینه‌های زندگی طبقه متوسط و پایین شهری دو برابر شد. طبق آمار سازمان برنامه شاخص هزینه زندگی از عدد ۱۰۰ در سال ۱۳۴۹ به عدد ۱۲۶ در سال ۱۳۵۳، ۱۶۰ در سال ۱۳۵۴ و نهایتاً ۱۹۰ در سال ۱۳۵۵ رسید. این افزایش بخصوص برای هزینه خوراک و مسکن در شهرها بیشتر بود. به گزارش [[اکونومیست]] در سال ۱۳۵۵، هزینه اجاره مسکن برای یک خانوار طبق متوسط طی پنج سال 300 درصد افزایش داشته‌است و هزینه مسکن تا پنجاه درصد درامد سالانه آن‌ها را دربر می‌گرفته‌است.<ref>{{پک|Abrahamian|1982|ک=Iran between Two Revolutions|ص=427}}</ref> برای کنترل این وضعیت دولت [[جمشید آموزگار]] در سال ۱۳۵۶ سیاست [[ریاضت اقتصادی]] را اتخاذ کرد که نارضایتی عمومی را دامن زد و در گرایش مردم به سوی انقلاب ۱۳۵۷ مؤثر بود.<ref>{{پک|Bayandor|2018|ک=The Shah, the Islamic Revolution and the United States|ص=96}}</ref>
 
== تنش‌های سیاسی؛ مخالفان حکومت پهلوی ==
خط ۲۴۸:
 
==== تغییر طرح در روابط محرمانه فرانسه و آمریکا ====
۸ آذر ۱۳۹۵ وبگاه [[افشاگر]] [[ویکی‌لیکس]]، از بین نیم میلیون [[کابل سیاسی]] منتشر شده جدید مرتبط با سال ۱۹۷۹ که رویدادهای مهم سیاسی متفاوتی در آن سال رخ دادند ۱۷۵ کابل جدید مرتبط با ایران و انقلاب ایران را با برچسب «demonstration» منتشر کرد.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://wikileaks.org/plusd/pressrelease/?c3 | عنوان=WikiLeaks releases more than half a million US diplomatic cables from the momentous year of 1979 | ناشر=[[ویکی‌لیکس]] | تاریخ=8۸ آذر 1395۱۳۹۵}}</ref> در بین این پیام‌های سیاسی یک پیام از [[ویلیام سالیوان]]، آخرین سفیر آمریکا در ایران دربارهٔ جلسه او، محمدرضاشاه و ژنرال [[رابرت هایزر]] موجود است که طی آن شاه از کنسل شدن تماس با خمینی برای لغو حملات برآشفته شده و حملات ضربتی خمینی را خطری برای سقوط دولت بختیار می‌داند. از تماس [[رئیس‌جمهور ایالات متحده]] با [[والری ژیسکار دستن]] برای تغییر اهداف اصلی از سوی هر دو دولت فرانسه و ایالات متحده صحبت می‌شود و<ref name=wikileaksKHOMEINI>{{یادکرد وب | نشانی=https://wikileaks.org/plusd/cables/1979TEHRAN00560_e.html | عنوان=DECISION ON KHOMEINI | ناشر=[[ویکی‌لیکس]] | گفتاورد=I THEN TOLD HIM THAT PRESIDENT HAD TELEPHONED GISCARD D'ESTAING AND ASKED FRENCH TO MAKE DEMARCHE ON BEHALF BOTH OUR GOVERNMENTS}}</ref> اینکه به‌طور غیرمنتظره‌ای شدت عصبانیت شاه با برخورد گذرای او در مواجهه با اطلاعات اولیه‌ای که به او دربارهٔ طرح پیشنهاد شده برای تغییر داده شد کاملاً متفاوت بوده‌است و درخواست فوری برای تغییر تصمیمات و اینکه تصمیم فعلی دربارهٔ خمینی اشتباه است.<ref name=wikileaksKHOMEINI/> موضوع این پیام‌های دیپلماتیک افشا شده در کنار اسناد دیگری که هنوز از حالت طبقه‌بندی محرمانه خارج نشده‌اند و اسنادی که در ۹ آذر ۱۳۹۵ دربارهٔ تماس‌های خمینی و دولتمردان ایالات متحده از [[بی‌بی‌سی فارسی]] منتشر شده بود<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.bbc.com/persian/iran-features-38152216 | عنوان=ویکی‌لیکس از تماس‌های محرمانه آمریکا و آیت‌الله خمینی چه منتشر کرده؟ | ناشر=[[بی‌بی‌سی فارسی]] | تاریخ=09۹ آذر 1395۱۳۹۵}}</ref> و برخی چون [[سیدعلی خامنه‌ای]] و و [[ابراهیم یزدی]] صحت این سند را رد کردند و آن را ساختگی خواندند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.radiozamaneh.com/281294 |عنوان = آیت‌الله خامنه‌ای: توهم توطئه، خود یک توطئه است| ناشر = رادیوزمانه|تاریخ = ۱۴ خرداد ۱۳۹۵|تاریخ بازدید = ۴ ژوئن ۲۰۱۶}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950314000502 |عنوان = پاسخ ابراهیم یزدی به ادعای بی‌بی‌سی: کارتر به امام نامه نوشت و امام پاسخ داد/ نامه را تحریف کرده‌اند| ناشر = [[خبرگزاری فارس]]|تاریخ = ۱۴ خرداد ۱۳۹۵|تاریخ بازدید = ۱۶ خرداد ۱۳۹۵}}</ref>
 
به گفتهٔ میلانی، دولت آمریکا برای یافتن جایگزین حکومت محمدرضا پهلوی، هم از طرف فرانسه و هم از طرف تهران با خمینی و اطرافیانش وارد مذاکره شد. به علاوه، کارتر، [[ژنرال هایزر]] را به ایران فرستاد که امرای ارتش ار از انجام [[کودتای نظامی]] بر حذر دارد. در تهران، هویزر به همراهی و همکاری ژنرال گست، با سران ارتش در تماس بودند و در صدد بودند تا اسباب تماس امرای ارتش و نیروهای طرفدار خمینی را فراهم کنند. دولت آمریکا در آغاز بحران، تمایلی به تماس با خمینی را نداشت؛ ولی وقتی سرنوشت شاه، قطعی به نظر می‌رسید، آمریکا بر آن شد که مستقیم با خمینی تماس برقرار کند و از چند و چون نظراتش اطلاعاتی کسب کند. هم او در پاریس و هم طرفدارانش در تهران، به سوالاتی که آمریکایی‌ها طرح کرده بودند پاسخ دادند.<ref>{{پک|میلانی|۱۳۹۲|ک=نگاهی به شاه|ص=491-492}}</ref> در پاریس، خمینی، شماری از طرفداران خود را که اغلب در غرب تحصیل کرده بودند و در گروه‌های مذهبی طرفدار دموکراسی فعالیت داشتند، بسان نمایندگان و سخنگویان غیررسمی خود برگزید. از این دسته می‌توان ابوالحسن بنی‌صدر، ابراهیم یزدی و صادق قطب‌زاده نام برد. اما در تهران، خمینی، شورایی به نام شورای انقلاب را که هدایتش در دست روحانیون بود را مسئول اداره امور روزمره حرکت دموکراتیک مردم کرد. برخی از اعضای این شورا به‌ویژه آن‌ها که در نهضت آزادی عضویت داشتند، با [[سفارت آمریکا در ایران]] در تماس بودند و در همسو کردن دولت آمریکا با اهداف خمینی، نقش کلیدی بازی کردند. در نتیجه این تماس‌ها، سالیوان (سفیر آمریکا در ایران) بالاخره به این نتیجه رسد که جنبش اسلامی‌ای که تحت سیطره طرفداران خمینی است، به مراتب بیشتر از آنچه گمان می‌رفت، متشکل و روشن‌اندیش و توانا در مقابله با کمونیسم هستند. سالیوان حتی متقاعد شده بود که این نیروها چه بسا بتوانند به‌رغم ظاهرشان، چیزی شبیه به دموکراسی غربی ایجاد کنند.<ref>{{پک|میلانی|۱۳۹۲|ک=نگاهی به شاه|ص=493}}</ref>
خط ۳۱۶:
 
* [[شورای انقلاب اسلامی]] نهادی بود که [[روح‌الله خمینی]] برای مدیریت [[انقلاب]] در [[ایران]] در ۲۲ دی‌ماه ۱۳۵۷ تشکیل داد<ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://emam.com/posts/view/1199| عنوان = پیام به ملت ایران (تشکیل شورای انقلاب، دولت بختیار و احتمال کودتا)| ناشر = [[سایت جامع امام خمینی]]}}</ref> وجود این شورا پیش از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و در ماه‌های آغازین پس از پیروزی به جهت مسائل امنیتی فاش نشده و این شورا در ابتدا به صورت محرمانه و غیر علنی فعالیت می‌کرد. این شورا از انحلال [[مجلس شورای ملی]] تا پیش از تأسیس [[مجلس شورای اسلامی|مجلس]] نهاد قانون‌گذار در ایران به‌شمار می‌آمد. شورای انقلاب در ۲۶ تیرماه ۱۳۵۹ منحل شد. به گفته هاشمی رفسنجانی، [[مرتضی مطهری]]، در مراجعت از سفر [[پاریس]] به دستور روح الله خمینی مبنی بر تشکیل شورای انقلاب اسلامی را ابلاغ کردند. خمینی آقایان مطهری، بهشتی، [[محمد جواد باهنر|باهنر]]، [[هاشمی رفسنجانی]] و [[موسوی اردبیلی]] را به عنوان هسته اولیه شورای انقلاب اسلامی تعیین و اجازه داده بود که افراد دیگر، با اتفاق نظر آنان اضافه شوند. ترتیب انتخاب اعضای دیگر و تکمیل آن شورا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی عبارت از آقایان [[سید محمود طالقانی]]، [[سید علی خامنه‌ای]]، [[محمد رضا مهدوی کنی]]، [[احمد صدر حاج سید جوادی]]، [[مهدی بازرگان]]، [[یدالله سحابی]]، [[مصطفی کتیرایی]]، [[ولی‌الله قرنی]] و [[علی اصغر مسعودی]] بودند. پس از انقلاب با انتقال بعضی افراد به کارهای اجرایی و یا کشته شدن و فوت آنان اشخاص ذیل جایگزین شدند: [[حسن حبیبی]]، [[عزت‌الله سحابی]]، [[عباس شیبانی]]، [[ابوالحسن بنی صدر]]، [[صادق قطب زاده]]، [[میر حسین موسوی]]، [[احمد جلالی]] و [[حبیب‌الله پیمان]] جایگزین شدند.<ref>[https://article.tebyan.net/347149/%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87-%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%DA%86%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%AF- اعضای اولیه ی شورای انقلاب چه افرادی بودند؟]</ref>
* [[کمیته‌های انقلاب اسلامی]] جزو اولین سازمان‌هایی بود که پس از انقلاب در [[۲۳ بهمن]] [[۱۳۵۷]] پس از پیام [[آیت الله خمینی]] تأسیس شد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |عنوان = تشکیل نیروی انتظامی به روایت اولین فرمانده آن | پیوند = http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=572125 |ژورنال= |نشریه=خبرگزاری مهر |تاریخ=۱۳۸۶/۰۷/۲۹ مهر ۱۳۸۶ |دوره= |شماره= |شاپا=}} بازیابی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۰۹.</ref> پایگاه‌های اولیه تأسیس کمیته‌ها در مساجد محلات بود و در هر کمیته یک روحانی نقش سرپرستی داشت. آیت‌الله [[محمدرضا مهدوی کنی]] اولین سرپرست کمیته‌ها بود.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |عنوان = روحانیان، رهبر معنوی کمیته‌های انقلاب بودند | پیوند = http://www.rasanews.com/Negaresh_Site/FullStory/?Id=47998 |ژورنال= |نشریه=خبرگزاری رَسا |تاریخ=۲۳ بهمن ۱۳۸۷ |دوره= |شماره= |شاپا=}} بازیابی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۰۹.</ref><ref>تاریخ شفاهی کمیته انقلاب اسلامی؛ سید علی هاشمی و علی رنجبر؛ تهران؛ ۱۳۸۷؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref> این سازمان در آغاز تأسیس، بدون هماهنگی با دولت [[مهدی بازرگان]] به خلع سلاح و تأمین امنیت برخی مراکز، مصادره اموال، تعیین مسئول برای برخی نهادها، دستگیری برخی مقامات سابق و سایر فعالیت‌های مشابه می‌پرداخت.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |عنوان = روزشمار انقلاب | پیوند = http://www.aviny.com/archive/War/12/09.aspx |ژورنال= |نشریه=سایت آوینی |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} بازیابی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۰۹.</ref> به دلیل تشکیل سریع سازمان و ضعف مدیریت و نظارت، موارد متعددی از نقض قوانین و [[حقوق بشر]] در ساختار کمیته‌ها روی داد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |عنوان = پدیده «اسماعیل افتخاری» | پیوند = http://www.roozonline.com/archives/2006/11/post_140.php |ژورنال= |نشریه=روزآنلاین |تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۸۵ |دوره= |شماره= |شاپا=}} بازیابی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۰۹.</ref><ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |عنوان = در جلسه هفتم رسیدگی به اتهامات اسماعیل افتخاری رخ داد :شناسایی متهم از سوی شاهدان | پیوند = http://www.iran-newspaper.com/1382/820729/html/casual.htm |ژورنال= |نشریه=روزنامه ایران |تاریخ=۲۹ مهر ۱۳۸۲ |دوره= |شماره= |شاپا=}} بازیابی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۰۹.</ref> سرانجام، این سازمان پس از تصویب قانون تشکیل [[نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران]] در سال [[۱۳۷۰]]، با [[شهربانی]] و [[ژاندارمری ایران|ژاندارمری]] ادغام و سازمان [[نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران]] تأسیس شد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |عنوان = تشکیل نیروی انتظامی به روایت اولین فرمانده آن | پیوند = http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=572125 |ژورنال= |نشریه=خبرگزاری مهر |تاریخ=۱۳۸۶/۰۷/۲۹ مهر ۱۳۸۶ |دوره= |شماره= |شاپا=}} بازیابی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۰۹.</ref>
* [[دادگاه‌های انقلاب اسلامی|دادگاه انقلاب اسلامی]] دادگاهی است که در تاریخ [[۵ اسفند]] [[۱۳۵۷ (خورشیدی)|۱۳۵۷]] و به دستور [[سید روح‌الله خمینی]] توسط [[صادق خلخالی]] تشکیل شد. این دادگاه، پس از تصویب [[قانون اساسی]] در سال ۱۳۵۸، به عنوان یکی از دادگاه‌های بدنهٔ [[دادگستری|دادگستری جمهوری اسلامی]] درآمد که دارای صلاحیت ذاتی نسبت به دیگر دادگاه‌های دادگستری است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100931516374| عنوان =دادگاه‌های انقلاب تشکیل شد | تاریخ بازدید = ۴ تیر ۱۳۸۸| تاریخ = ۵ اسفند ۱۳۸۶| ناشر = جام جم آنلاین | زبان = فارسی}}</ref>
* [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]: یک نیروی نظامی برای صیانت از انقلاب اسلامی در برابر شورش‌ها و توطئه‌ها بوده‌است که در یک روند نامنسجم از بهمن ۱۳۵۷ تا فروردین ۱۳۵۸ بتدریج در قالب چهار گروه مجزا شکل گرفت و نهایتاً با حکم روح الله خمینی به صورت یک نیروی نظامی واحد درآمد. این چهار نیرو عبارت بودند از ''سپاه پاسداران'' با مسئولیت [[حسن لاهوتی]] زیر نظر [[دولت موقت]]، ''گارد انقلاب'' به سرپرستی [[عباس آقازمانی]] و مورد حمایت [[موسوی اردبیلی]]، ''گارد دانشگاه‌ها'' یا '''پاسا''' به سرپرستی [[محمد منتظری]] و مورد حمایت [[سید محمد بهشتی]]، نیروهای مسلح ''[[سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی]]'' به سرپرستی [[محمد بروجردی]] و مورد حمایت [[مرتضی مطهری]]. هر یک از این چهار گروه 3 نفر را معرفی می‌کنند و یک جمع مؤسس 12 نفره تشکیل می‌شود. با درخواست برخی از اعضای مؤسس سپاه از روح الله خمینی، سپاه از دولت موقت جدا و زیر نظر شورای انقلاب اداره می‌شود. در روز 2 اردیبهشت ۱۳۵۸ حکم تأسیس سپاه پاسداران با ادغام این نیروهای جداگانه رسما ابلاغ می‌شود و [[جواد منصوری]] به عنوان اولین فرمانده آن تعیین می‌شود.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/02/02/1382738/%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%AA%D8%A3%D8%B3%DB%8C%D8%B3-%D8%B4%D8%AF-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B4-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%AF سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟]</ref><ref>[https://www.isna.ir/news/95020100358/%D8%B3%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86 سه روایت از تشکیل سپاه پاسداران]</ref>
خط ۳۵۲:
[[انقلاب ایران]] این انقلاب نخستین انقلابی است که [[اسلام‌گرایی]] و [[بنیادگرایی اسلامی|بنیادگرایی]] را در منطقه به پیروزی رساند. در این انقلاب [[ایدئولوژی]]‌های مختلفی نظیر [[سوسیالیسم]]، [[لیبرالیسم]] و [[ناسیونالیسم]] نیز مشارکت داشتند.
 
بگفته [[ایلین شولینو]] خمینی در انقلاب ایران مظاهر متفاوتی برای انقلابگران داشت او برای روشنفکران و لیبرال‌های ملی نماد یک دموکرات، برای روحانیون یک رهبر با تقوی، برای بازاریان و تجار یک فرد معتقد به [[اقتصاد بازار آزاد]] (و غیر وابسته به دولت)، برای طیف چپ و کارگران نماد عدالت اجتماعی، برای خانواده‌ها نماد ارزش‌های اصیل، و برای کل کشور نماد وحدت و استقلال را داشت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|تاریخ=دوشنبه ۱۲ فروردین ۱۳۹۲|نشانی=http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/44737/|عنوان=انقلاب ایران و نگرانی‌های ضد آرمانی (۴)|ناشر=ایران امروز|تاریخ بازبینی=}}</ref> در ایران حتی بخش مهمی از روشنفکران لائیک و چپ نیز خود را با خمینی همسو می‌دیدند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|تاریخ=دوشنبه ۱۲ فروردین ۱۳۹۲|نشانی=http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/44737/|عنوان=انقلاب ایران و نگرانی‌های ضد آرمانی (۴)|ناشر=ایران امروز|تاریخ بازبینی=}}</ref>
 
==تأثیرات انقلاب ۱۳۵۷==
خط ۳۹۵:
 
== ارزیابی‌ها ==
از نظر [[ابراهیم یزدی]]، انقلاب ایران پیروزی جهل بر ظلم بود. جهل در مورد پیچیدگی سیاسی و اقتصادی و اجتماعی جامعه جدید؛ جهل دربارهٔ مناسبات جهانی و روابط بین‌المللی، این جهل در مواردی از نوع جهل مرکب بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =ابراهیم یزدی |نشانی=https://melliun.org/iran/34783 |عنوان=دکتر ابراهیم یزدی: انقلاب ۵٧، پیروزی جهل بر ظلم بود | ناشر =تارنمای میلیون ایران |تاریخ =چهارشنبه،، ۲۵ام دی، ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=}}</ref>
 
== نگارخانه ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/انقلاب_۱۳۵۷»