دندان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Mo.saharkhiz (بحث | مشارکت‌ها)
افزودن مطلب، ویرایش جمله ها، برطرف کردن اشکالات تایپی
برچسب‌ها: برخی خطوط با فاصله آغاز شده‌اند ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی
خط ۱:
بررسی ساختار دندان هادندان‌ها در جانوران
 
مقدمه
دندان هادندان‌ها دارای ساختاری منظم، کوچک وسفید رنگ هستند.
برخی جانوران ازجمله گوشتخواران ،گوشتخواران، از دندان هادندان‌ها برای خوردن گوشت وخرد کردن استخوان شکار یا حتی دفاع از خود استفاده می کنندمی‌کنند . ریشه دندان‌ها بوسیلهبه وسیلهٔ لثه پوشیده شده‌است. دندان از بخش هایبخش‌های مختلفی تشکیل شده استشده‌است:(از خارج به داخل)
1.مینا 2.عاج 3.اتاقک پالپ و پالپ 4.ریشه یریشهٔ دندان که هریک دارای تقسیم بندی هایتقسیم‌بندی‌های دیگری است.
 
ساختار کلی دندان‌ها در مهره داران مشابه است، هرچند تفاوت‌هایی در شکل و موقعیت قرارگیری آن‌ها وجود دارد. دندان‌های پستانداران ریشه‌های عمیقی دارد و الگوی آن‌ها در بعضی ماهی‌ها و تمساح سانان هم یافت می‌شود. در اغلب ماهیان، دندان‌ها به سطح بیرونی استخوان متصل هستند، در حالیکه در مارمولک‌ها دندان‌ها به یک سمت سطح داخلی فک متصل هستند. در غضروف ماهیان مثل کوسه‌ها، دندان‌ها به وسیله لیگامنت (رباط لیگامان) سختی به حلقه غضروفی که شکل آرواره می‌باشد متصل هستند.
 
دندان‌ها از جمله ویژگی‌های متمایز (و طولانی مدت) گونه‌های پستانداران هستند. در دیرینه شناسیدیرینه‌شناسی از دندان‌ها (بیشتر از دندان نیش که به دلیل داشتن ریشه یریشهٔ بلند و ضخیم به مدت طولانی تری در ساکت(در جای خود) خود باقی می ماندمی‌ماند).
 
شکل دندان‌های جانوران بستگی به نوع غذای آن‌ها دارد. به عنوان مثال، غذاهای گیاهی به سختی هضم می‌شوند، از این رو گیاه خواران دندان‌های آسیای بزرگ زیادی برای جویدن و آسیاب کردن غذا دارند. از طرف دیگر گوشت‌خواران به دندان‌های نیش برای کشتن شکار و پاره کردن گوشت نیاز دارند.
خط ۱۷:
بعضی از حیوانات فقط یک سری دندان دارند (مونوفیودونت) در حالیکه بعضی دیگر چندین سری دندان دارند (پلی فیودونت). به عنوان مثال در [[کوسه‌ ها]]، هر دو هفته، دندان‌های جدیدی برای جایگزینی دندان‌های ساییده شده رشد می‌کند. دندان پیش [[جوندگان]] به‌طور مستمر رشد می‌کند و در حین جویدن ساییده می‌شود تا طول آن نسبتاً ثابت بماند.بیشتر جوندگان مانند [[موش]]) و [[خوکچه هندی]]، [[خرگوش]] علاوه بر دندان‌های پیش، دندان‌های آسیاشان هم مداوم رشد می‌کنند.
 
دندان‌ها همیشه به آرواره متصل نیستند مثل دندان‌های پستانداران که در یک دوره ای همههمهٔ ی دندان هادندان‌ها می افتند و سپس دندان هایدندان‌های جدیدی جایگزین آن هاآن‌ها میشودمی‌شود.
در بیشتر [[خزندگان]] و ماهی‌ها، دندان‌ها به [[کام]] یا کف دهان متصل شده‌اند و ردیف‌های اضافی داخل فک بوجود آورده‌اند. بعضی ماهیان دندان‌هایی در [[حلق]] خود دارند.
مقیاس دندانی کوسه‌ها تقریباً در ساختار یکسان است و به احتمال زیاد منشأ تکاملی یکسانی دارند. در واقع، به نظر می‌رسد دندان‌ها اولین بار در کوسه‌ها به تکامل رسیده‌اند و در [[بی آروارگان]] اولیه وجود نداشته‌اند – در صورتی‌که [[مارماهی]] ساختارهای دندان مانند بر روی زبان خود دارد، در واقع، آن‌ها ترکیبات [[کراتین|کراتینی]] هستند و عاج و مینای دندان نداشته و هیچ رابطه‌ای با دندان‌های واقعی ندارند. اگرچه ساختارهای دندانی شکل پیشرفته با [[عاج دندان]] و [[مینای دندان]] در اواخر دوره [[قیف دندانان]] (کنودونت‌ها) دیده شده‌اند، امروزه فرض می‌شود که آن‌ها به‌طور مستقل از دندان‌های مهره دان تکامل یافته‌اند.
 
از آنجایی که [[دوزیستان]] غذاهای نرم می‌خورند، معمولاً دندان‌های کوچکی دارند یا اصلاً دندان ندارند. در خزندگان، دندان‌ها معمولاً ساده بوده و مخروطی شکل هستند، اگر چه تفاوت‌هایی در بین گونه‌ها وجود دارد، مهمترینمهم‌ترین آن‌ها دندان‌های نیش [[مار|مارها]] برای تزریق سم می‌باشد. الگوی دندان‌های پیش، نیش، آسیای کوچک و آسیای بزرگ، به درجات مختلف، تنها در پستانداران و در اجداد تکامل یافته آنها، دیده می‌شود. تعداد این نوع از دندان‌ها در بین گونه‌ها متفاوت است؛ علم [[جانورشناسی]] از یک فرمول دندانی استاندارد برای توصیف دقیق الگوهای دندانی هر گروه از موجودات استفاده می‌کند.
 
== انواع دندان‌ها ==
خط ۴۷:
نهنگ دندانه دار از راسته [[آب بازان]] می‌باشد و با داشتن دندان توصیف می‌شود. دندان‌ها در میان گونه‌ها متفاوت هستند. می‌توانند بسیار زیاد باشند، بعضی از [[دلفین‌ها]] بالای ۱۰۰ دندان در آرواره‌های خود دارند. از طرف دیگر، [[شبه‌نهنگ تک‌شاخ|شبه‌نهنگ‌های تک‌شاخ]] عاج‌های تک شاخ مانند بزرگ دارند، این دندان از میلیون‌های مسیر حسی تشکیل شده و برای سنجش در حین تغذیه، راه یابی و جفتگیری استفاده می‌شود. این دندان، پیچیده‌ترین دندان عصبی شناخته شده‌است. [[نهنگ منقاریان]] تقریباً بدون دندان هستند و دندان‌های عجیب و غریب تنها در نرها دیده می‌شوند. این دندان‌ها ممکن است برای تغذیه، نشان دادن پرخاشگری و نمایشگری استفاده شوند.
=== اسب ===
[[اسب|اسبهای]] بزرگسال بین ۳۶ و ۴۴ دندان دارند. لایه‌های دندانی و مینای دندان در آن‌ها درهم تنیده است. همه اسب‌ها ۱۲ دندان آسیای کوچک و ۱۲ دندان پیش دارند. بطوربه‌طور کلی، اسب‌های نر ۴ [[دندان نیش]] بین دندان‌های آسیا و پیش خود دارند. تعداد کمی از اسب‌های ماده (کمتر از ۲۸٪) دندان‌های نیش دارند، آن‌ها یک یا دو تا هستند و بیشتر اوقات تنها بخشی از آن‌ها جوانه می‌زنند. تعداد کمی از اسب‌ها یک یا چهار دندان گرگی (میخی) دارند که [[بازمانده‌های ژنتیکی]] دندان‌های آسیای کوچک هستند، بیشتر آن‌ها تنها یک یا دو تا از این دندان‌ها دارند. داشتن این دندان‌ها در اسب‌های نر و ماده رایج است و بیشتر در فک بالا وجود دارند. این دندان‌ها می‌توانند باعث آزار اسب در هنگام [[لگام]] زدن شوند؛ بنابراین، دندان‌های گرگی معمولاً برداشته می‌شوند.
 
دندان‌های اسب برای تخمین سن نیز استفاده می‌شوند. بین تولد و ۵ سالگی بوسیلهبه وسیلهٔ مشاهده الگوی جوانه زدن دندان‌های شیری و سپس دندان‌های دائمی می‌توان سن را خیلی نزدیک تخمین زد. در پنج سالگی، تمام دندان‌های دائمی معمولاً جوانه زده‌اند. می‌توان گفت که اسب‌ها دهان «کاملی» دارند. بعد از پنج سالگی، سن را فقط با الگوی پوشش دندان‌های پیش، شکل آن‌ها و زاویه‌ای که می‌گیرند و دیگر فاکتورها می‌توان تخمین زد. پوشش دندان‌ها ممکن است تحت تأثیر رژیم غذایی، ناهنجاری‌های طبیعی یا [[گاز گرفتن]] آخور باشد. دو اسب با سن یکسان ممکن است الگوی پوشش دندانی متفاوت داشته باشند.
 
دندان‌های پیش، آسیای کوچک و آسیای بزرگ اسب‌ها یکبار بطوربه‌طور کامل رشد می‌کنند و در صورت ساییده شدن در هنگام جویدن به رشد خود ادامه می‌دهند. اسب‌های جوان بزرگسال دندان‌هایی به اندازه ۴٫۵ تا ۵ اینچ با تاج باقی‌مانده در حفره دندانی زیر لثه، خواهند داشت. به عنوان تعیین سن، بقیه دندان‌ها در حدود ۸/۱ اینچ در هر سال، به آرامی از فک ظاهر خواهند شد. زمانی که حیوانات به سن پیری برسند، تاج دندان‌ها خیلی کوتاه می‌شوند و دندان‌ها اغلب باهم از بین می‌روند. اسب‌های خیلی پیر، اگر دندان‌های آسیا نداشته باشند، به منظور تهیه غذای مناسب برای آنها، لازم است که [[علوفه]] را از زمین برداشته و در آب خیس کنند تا غذای نرمی ایجاد شود.
 
=== فیل سانان ===
خط ۶۳:
[[خرگوش]] و دیگر [[خرگوش سانان]] معمولاً دندان‌های شیری خود را قبل از تولد (یا خیلی زود بعد از تولد) می‌ریزند و با دندان‌های دائمی به دنیا می‌آیند. دندان‌های خرگوش‌ها متناسب با نوع غذای آن‌ها که طیف گسترده‌ای از سبزیجات است، می‌باشد. دندان‌های خرگوش‌ها در تمام عمر رشد می‌کنند زیرا غذاها باعث سایش آن‌ها می‌شوند. به‌طور کلی خرگوش‌ها ۶ دندان پیش، سه دندان آسیای کوچک بالایی، سه دندان آسیای بزرگ بالایی، دو دندان آسیای کوچک پایینی و دو دندان آسیای بزرگ پایینی در هر طرف دارند. آن‌ها دندان نیش ندارند. سه تا چهار میلی‌متر از دندان‌های پیش هر هفته سابیده می‌شوند، در حالیکه دندان‌های عقبی در طول یک ماه به همان مقدار ساییده می‌شوند.
 
دندان‌های پیش و دندان‌های گونه‌ای خرگوش‌ها آرادیکولار هیپسودونت نامیده می‌شوند. این دندان‌ها گاهی اوقات با عنوان دندان الدونت نامبرده می‌شوند. این دندان‌ها دائماً در حال رشد و جوانه زدن هستند. جوانه زدن و رشد دندان‌ها با سایش آن‌ها بوسیلهبه وسیلهٔ جویدن و فیبر بالای ماده غذایی در تعادل می‌باشند.
 
=== جوندگان ===
خط ۷۹:
 
== خزندگان ==
دندان‌های [[خزندگان]] در طول عمرشان دائماً در حال جایگزینی هستند. [[تمساح سانان]] نوجوان هر ماه دندان‌های خود را با دندان بزرگتری جایگزین می‌کنند. در هنگام بزرگسالی، دوره جایگزینی دندان می‌تواند به هر دو سال یک بار یا حتی بیشتر تبدیل شود. بطوربه‌طور کلی، تمساح سانان ممکن است از ۳۰۰۰ دندان از تولد تا مرگ خود استفاده کنند. دندان جدید داخل دندان قدیمی ایجاد می‌شود.
 
== تشکیل سنگواره و سنگواره‌شناسی ==
به دلیل اینکه دندان‌ها مقاوم هستند، در نبود استخوان محفوظ می‌مانند و نشان دهنده نوع غذای میزبان می‌باشند، برای باستان شناسان و دیرینه شناسان بسیار ارزشمند هستند. ماهی‌های اولیه مثل [[پستانک دندانان]] پوسته‌های مرکب عاج و مواد مینا مانند داشتند و نشان می‌دهند که منشأ دندان‌ها پوسته می‌باشد که در دهان باقی مانده‌اند. ماهی‌های اولیه در اواخر دوره کامبرین، در اسکلت خارجی خود عاج داشتند که ممکن است از آن‌ها برای دفاع یا سنجش محیط اطراف خود استفاده می‌کردند. عاج دندان سخت‌تر از باقی قسمت‌های دندان است و از الیاف کلاژنی محکم شده با هیدروکسی آپاتیت تشکیل شده‌است.
 
کلسیم گیری، مینای دندان را از بین می‌برد و فقط مواد آلی داخلی آن شامل عاج و ماده سیمانی را باقی می‌گذارد. مینا به سرعت در مواد اسیدی کلسیم از دست می‌دهد، شاید توسط اسیدهای گیاهی یا محلول‌های دیاژنیکی یا درون شکم مهره داران درنده حل شود. مینا می‌تواند بوسیلهبه وسیلهٔ سایش یا پوسته پوسته شدن نیز از بین برود و از بین رفتن آن قبل نابود شدن عاج یا استخوان در حین پروسه فسیل شدن می‌باشد. در این صورت، اسکلت دندان‌ها متشکل از عاج با یک حفره توخالی می‌باشد. بخش آلی عاج، توسط مواد قلیایی از بین می‌رود.
 
== منابع ==