[[پرونده:plasmid (english).svg|220px|بندانگشتی|چپ|تصویر یک باکتری و پلازمید در داخل آن.]]
'''پلازمید''' {{به انگلیسی|plasmid}}، مولکول DNA کوچکی‌است که بطوربه‌طور مجزا از [[کروموزوم]] در [[یاخته]] وجود دارد. [[همانند سازی]] پلازمیدها در [[سیتوپلاسم]] و بطوربه‌طور مستقل از [[کروموزوم|ژنوفور]] انجام می‌گیرد. پلاسمیدها معمولاً به شکل یک مولکول [[DNA]] دورشته‌ای حلقوی هستند (هرچند گونه‌های خطی پلازمید نیز وجود دارند). هر پلاسمید دارای یک محل آغاز همانندسازی (ori) است که همانندسازی پلازمید از آن نقطه شروع می‌شود.
پلازمیدها در بسیاری از [[باکتری]]ها، آرکئا (آرکی باکترها)، برخی قارچ هاقارچ‌ها م[[مخمر]] و [[گیاهان]] بطوربه‌طور طبیعی دیده می‌شوند اما می‌توان آن‌ها را به شکل مصنوعی [[تراریختی]] (ترانسفورماسیون) به [[یاخته|سلول‌های]] جانوری نیز وارد کرد. در طبیعت، پلازمیدها می‌توانند موجب بهتر زنده‌ماندن ارگانیسم‌ها شوند بطوربه‌طور مثال آن‌ها می‌توانند حامل ژن‌های مقاومت آنتی‌بیوتیکی باشند. پلازمیدها از طریق [[انتقال افقی ژن]]ها{{به انگلیسی|horizontal gene transfer}} از یک باکتری به باکتری دیگر انتقال پیدا می‌کنند. پلازمیدها معمولاً به شکل یک مولکول [[DNA]] دورشته‌ای حلقوی هستند (هرچند گونه‌های خطی پلازمید نیز وجود دارد).
اندازهٔ پلازمیدها از ۱ تا ۱۰۰۰ کیلو [[جفت باز]] متغیر است. از یک تا هزاران پلازمید می‌تواند در یک سلول وجود داشته باشد. پلازمیدها بیشتر اوقات از طریق [[هم‌یوغی باکتریایی|کانژوگاسیون]] (یکی از مکانیسم‌های انتقال افقی ژن‌ها) از یک ارگانیسم به ارگانیسم دیگر منتقل می‌شوند.
خط ۱۰:
== وکتورها ==
[[پرونده:PLASMID.JPG|چپ|180px|بندانگشتی|اجزای تشکیل دهنده پلازمید]]
وکتورها، پلازمیدهایی هستند که در مهندسی ژنتیک از آن‌ها استفاده می‌شود. از پلازمیدها در مهندسی ژنتیک برای تکثیر یا بیان ژن یا ژن‌های خاصی استفاده می‌شود. برای این کار، ژن مورد نظر را وارد پلازمید می‌کنند. این نوع از پلازمیدها بطوربه‌طور معمول دارای یک ژن مقاومت آنتی‌بیوتیکی (برای غربالگری) و یک جایگاه کلونینگ چندگانه {{به انگلیسی|multiple cloning site}} یا polylinker است. جایگاه کلونینگ چندگانه، قطعه کوچکی از پلازمید است که دارای چند جایگاه برش برای آنزیم‌های محدودالاثر مختلف {{به انگلیسی| restriction enzymes}} است. این کار سبب می‌شود که قطعه یا ژن دلخواه به راحتی وارد پلازمید شود. در مرحله بعد، پلازمید از طریق ترانسفورماسیون وارد باکتری می‌شود. سپس باکتری در معرض یک آنتی‌بیوتیک خاص قرار می‌گیرد. باکتری‌هایی که پلازمید مورد نظر را داشته باشند، زنده می‌مانند زیرا ژن مقاومت آنتی‌بیوتیکی را بر روی پلازمید مورد نظر حمل می‌کنند اما باکتری‌هایی که پلازمید را نداشته باشند، می‌میرند. با استفاده از این روش (غربالگری با آنتی‌بیوتیک) می‌توان باکتری‌های دارای پلازمید را جدا ساخت و آن‌ها را به میزان زیاد تکثیر داد. سپس پلازمیدها را به میزان زیاد از آن‌ها جدا ساخت.
ظرفیت پذیرش قطعات DNA در پلازمیدها بین ۱ تا ۱۰ کیلو جفت باز است. برای کلون کردن قطعات یا ژن‌های بزرگتر بایستی از فاژ لامبدا، کاسمیدها {{به انگلیسی| cosmids}}، کروموزوم‌های مصنوعی باکتریایی {{به انگلیسی| bacterial artificial chromosomes}} یا کروموزوم‌های مصنوعی مخمری {{به انگلیسی| yeast artificial chromosomes}} استفاده کرد.
خط ۲۱:
== اپی زوم‌ها ==
اپی زوم‌ها معادل یوکاریوتی پلاسمیدهای باکتریایی هستند. در یوکاریوت‌ها بطوربه‌طور معمول اپی زوم‌ها، DNAهای حلقوی بسته‌ای هستند که داخل هسته تکثیر پیدا می‌کنند مانند آدنوویروس‌ها، هرپس ویروس‌ها و پولیوماویروس‌ها. برخی از اپی زوم‌های ویروسی در سیتوپلاسم تکثیر پیدا می‌کنند مانند پوکس ویروس‌ها. برخی از اپی زوم‌ها مانند هرپس ویروس‌ها از مکانیسم دایره غلتان {{به انگلیسی| rolling circle}} برای تکثیر خود استفاده می‌کنند مانند آنچه که در مورد فاژهای باکتریایی اتفاق می‌افتد. برخی از آن‌ها از طریق مکانیسم همانندسازی دو جهته {{به انگلیسی| bidirectional replication mechanism}} تکثیر پیدا می‌کنند (پلاسمیدهای نوع تتا). در هر دو مورد، اپی زوم‌ها بطوربه‌طور فیزیکی مجزا از کروموزوم میزبان هستند.
