زبان ترکی آذربایجانی: تفاوت میان نسخه‌ها

در مورد شمار سخنگویان به زبان ترکی آذربایجانی، اتفاق نظر وجود ندارد و برآوردها ناهمسانند. بنیاد این تفاوت، ارائه نشدن آمار رسمی از سوی ایران و ترکیه و عراق است. تمامی ارقام ارائه‌شده بر پایه برآوردها است. اتنولوگ یکی از معتبرترین مراجع آمارهای زبانی، جمعیت گویشوران تمام لهجه‌ها و گروه‌های این زبان (شامل دو زیرگروه اصلی آذری شمالی و آذری جنوبی و گویش سلجوقی) در سال ۲۰۱۸ میلادی را در مجموع اندکی بیش از ۲۳ میلیون نفر برآورد کرده استکرده‌است. تمامی آذری‌های جمهوری آذربایجان، ایرانیان آذری، ترکمن‌هایترکمنهای عراق و سوریه، آذری‌های روسیه و ترکیه و آمریکا و سایر اقلیت‌های آذری زبان در تمام دنیا در این برآورد منظور شده‌اند. سایت اتنولوگ، گویش سلجوقی این زبان را در حال حاضر منقرض اعلام کرده استکرده‌است.<ref name="ethnologue.com">https://www.ethnologue.com/language/aze</ref><ref name="ReferenceB">https://www.ethnologue.com/language/azj</ref><ref name="ReferenceC">https://www.ethnologue.com/language/azb</ref><ref name="ReferenceD">https://www.ethnologue.com/language/qxq</ref><ref name="ReferenceE">https://www.ethnologue.com/language/slq</ref><ref>{{یادکرد وب|کد زبان=en|وبگاه=Ethnologue|نشانی=https://www.ethnologue.com/subgroups/southern|عنوان=Southern|بازبینی=2019-01-26}}</ref>

در [[سده ۱۹ میلادی]] افرادی مسئلهٔ تغییر [[الفبای ترکی آذربایجانی]] را مطرح کردند. [[میرزا فتحعلی آخوندزاده]] (۱۸۷۸) و [[جلیل محمد قلی‌زاده]] از این دسته افراد بودند. البته این امر با مخالفت شدید گروه‌های دیگر از جمله برخی فرهنگیان و روحانیان روبرو شد. صرف نظر از دغدغهٔ روحانیان که معتقد بودند تغییر خط ارتباط مردم را با قرآن و دیگر متون دینی قطع خواهد کرد برخی اهالی فرهنگ اعتقاد داشتند که خط بخشی از هویت هر قوم را تشکیل می‌دهد و از آنجایی که چند صد سال است که تمام متون ادبی ترکی و هزاران هزار کتاب در این خط تألیف شده‌اند تغییر خط به نوعی یک گسستگی فرهنگی به وجود خواهد آورد. این مسئله در دورهٔ بسیار کوتاه [[جمهوری دمکراتیک آذربایجان]] (۱۹۱۸-۱۹۱۹) نیز مطرح گشت. بعد از پیروزی بلشویکهابلشویک‌ها چندین روزنامه به خط لاتین در [[باکو]] چاپ می‌شد؛ ولی [[خط عربی]] هنوز به کار گرفته می‌شد. در سال ۱۹۲۴ [[نریمان نریمانف]] رهبر بلشویک آذربایجان توانست قانون استفاده از لاتین در امور دولتی را به تصویب مجلس جمهوری [[آذربایجان شوروی]] برساند.<ref name="azeri.org">https://azeri.org/Azeri/az_english/13_folder/13_articles/13_alpha_az.html</ref>

در سال ۱۹۳۹ الفبای لاتین کنار گذاشته شده و [[خط سیریلیک روسی]] جایگزین خط لاتین گردید. همچنین تدریس [[زبان روسی]] در تمام مدارس اجباری اعلام شد. سیاست تجزیه کردن ملت‌ها و ممانعت از احساسات ملی‌گرایانه می‌تواند از دلایل تغییر دوبارهٔ خط در این دوره و عدم هماهنگی بین گروه‌های زبانی مشترک در تدوین الفبای جدید باشد. ترس استالین که از اتحاد و قدرت گرفتن دوبارهٔ مسلمانان -که اغلب آن‌ها ترک بودند- سرکوب زبان‌های غیر'''روس''' در محدودهٔ جغرافیای [[اتحاد شوروی]] با جایگزینی زبان روسی به شدت ادامه یافت که تا سقوط این اتحادیهٔ در ۱۹۹۱ ادامه داشت؛ ولی بعضی از این جمهوریهاجمهوری‌ها پس از استقلال خود در سال ۱۹۹۱ الفبای خود را دوباره به لاتین بر گرداندند.<ref name="azeri.org"/><ref>Script change in Azerbaijan: acts of identity, [[Lynley Hatcher]], International Journal of the Sociology of Language. Volume 2008, Issue 192, Pages 105–116, ISSN (Online) 1613-3668, ISSN (Print) 0165-2516, {{doi|10.1515/IJSL.2008.038}}, July 2008, page 106, http://www.degruyter.com/dg/viewarticle.fullcontentlink:pdfeventlink/$002fj$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.pdf?t:ac=j$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.xml</ref>

افعال متعدی در ترکی آذربایجانی با اضافه کردن پسوند به افعال لازم ساخته می‌شود. بطوربه‌طور مثال:

ازسوی دیگر زبان فارسی نیز وام‌واژه‌هایی را از زبان [[ترکی]] گرفته‌است.<ref>Doerfer: G. Doerfer, ''Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen''. Vols. I-IV. Wiesbaden 1963-1975</ref> در طول تاریخ،سرزمین فارسی زبانان، از جمله [[فلات ایران]]، شاهد فرمانروایی سلسلسه‌هایی با منشأ [[ترکی]] بوده‌است و این عامل بر تأثیر متقابل زبان هایزبان‌های فارسی و ترکی برهم مؤثر بوده‌است . [[غزنویان]]، [[سلجوقیان]]، [[تیموریان]]، [[صفویان]] و [[قاجاریان]] هر یک تأثیر و ردپایی از خود بر فرهنگ و ادبیات [[فارسی]] گذاشته‌اند.<ref>John R. Perry, "Persian in the Safavid Period", ''Pembroke Papers'' 1996 (4), pp. 269-283.</ref>