کردی اردلانی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خنثی‌سازی ویرایش 26322191 توسط Aras Max (بحث)
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۵۷:
ﮔﻮران :زازایی– ﻫﻮرامی
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" width="100%"
|+ گویش‌ها و لهجه‌های زبانزبان‌های کردیکردی‌تبار
|- bgcolor="aabccc"
! width="13%"| شاخه گویش
خط ۶۳:
! width="70%"| لهجه‌ها و مناطق زندگی گویشوران
|- style="background:#efefef; color:black"
| ''' [[کرمانجیکردی شمالی]] '''
'''([[Kurdiya Bakûr]])'''
|| ''' [[کورمانجی]] '''
'''([[Kurmancî]]) ''' |
|

'''[[بوتانی|بو<u>بُو''تانی</u>'']] <u>''یا «[[بُختی]]» ([[Botanî]] یا [[Botî]] یا [[Boxtî]])</u>'''''
* شهرهای ([[استان شرناق|استان شرناخ]]، [[استان ماردین]]، [[استان سرت]] [[کردستان ترکیه]]).
* شهر زاخو ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[سِرحِدیسَرحَدی]] یا «[[سِرحِدکیسَرحَدکی]]» ([[serhedî]] یا [[serhedkî]])
#* مناطق مرزی شهرهای ([[استان بینگول]] یا «چولیگچُولیگ»، [[استان ارزروم]]، [[استان موش]]، [[استان آغری|استان آگری]] و [[استان قارص]] [[کردستان ترکیه]]).
#* شهر [[ماکو]] و مناطق مرزی شهرهای ([[استان آذربایجان غربی]]).
#* مناطق مرزی ([[کردهای ارمنستان|کردنشین ارمنستان]]).
# لاچینی ([[serhedkî|Laçînî]])
#* شهر [[لاچین (شهر)|لاچین]] و کل [[جمهوری کردستان سرخ|کردستان سرخ]] یا [[جمهوری آرتساخ]] ([[کردهای ارمنستان|کردستان ارمنستان]]).
#توری تُوری ([[Torî]])
#* شهرهای [[میدیات]]، [[دارگچیت|کِربُوران]] «دارگچیتکَربُوران»، [[نصیبین]]، [[ساوور|اِستِوره]] «ساوورستَور»، [[یشیل‌لی|ریشمیل]] «یشیل‌لیریشمیل»، [[عمرلی (ماردین)|مهسردعمرلی]] «عمرلیمَهسَرت» و [[ماردین]] ([[استان ماردین]] [[کردستان ترکیه]]).
#* شهرهای [[قامشلی|قامشلو]] «قامشلیقامشلو»، [[دیرکمالکیه (سوریه)|مالَکیه]] «مالکیه[[دیرک]]» و [[قحطانیه|تیربِسپیه]] «قحطانیهتِربَسپی» ([[استان حسکه]] [[کردستان سوریه]]).
#* عشایر «[[حِویرکانحَویرکان]]» در منطقه کوهستانی [[طور عبدین]] «تورابدین» ما بین شهرهای [[ماردین]] و [[میدیات]] ([[استان ماردین]]) و [[باتمان|ایلهکردستان ترکیه]]) «باتمان»و ([[استان باتمان]]) «ایلِه» که به لحاظ تاریخی این منطقه «[[بُوتان]]» نامیده می‌شود. ([[استان باتمان]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[خِرزیخَرزی]] ([[Xerzî]])
#* در دشت [[خِرزانخَرزان]] ([[Xerzan]]) که رودخانه‌ای به همین نام در آن جاری است و این منطقه‌منطقه باستانی می‌باشد ([[استان سعرد|استان سِرتسیرت]] [[کردستان ترکیه]]).
#**
# [[فَرقینی|فارقینیسِلیوانی]] یا «[[سیلوانیسِلیوی]] یا «[[سیلوانی|سیلویفارقینی]]» ([[FarqînîSilîvanî]] یا [[SilîvanîSilîvî]] یا [[SilîvîFarqînî]])
#* شهر [[میافارقینسیلوان]] «سیلوان[[میافارقین]]» شهری باستانی در در نزدیکی شهر [[دیاربکر]] ([[استان دیاربکر]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[قَرَژداخی]] ([[Qerejdaxî]])
#* مناطق کوهستانی بین کوه آتشفشانی [[قرجه‌داغ|قه‌ره‌ژداخ]] «قَرَژداخ» ([[Qerejdax]]) در نزدیکی شهر [[دیاربکر]] ([[استان دیاربکر]] [[کردستان ترکیه]]) تا کوه آتشفشانی «سیپانی‌خَلاتی» ([[Sîpanê Xelatê]]) در نزدیکی شهر [[وان]] ([[استان وان]] [[کردستان ترکیه]]).
#آمِدی [[آمَدی]] ([[Amedî]]) '''(لهجه معیار کردی کورمانجی در کردستان ترکیه)'''
#* کلانشهر [[دیاربکر|آمِدآمَد]] «دیاربکر» و حومه که پایتخت کردستان ترکیه است ([[استان دیاربکر]] [[کردستان ترکیه]]).
 
'''''[[بادینانی]] یا «[[بهدینانی]]» ([[Badînanî]] یا [[Badînî]] یا [[behdînanî]] یا [[behdînî]])'''''
 
* شهر [[دهوک]] و حومه ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
'''<u>[[بادینانی]] یا «[[بهدینانی]]» ([[Badînanî]] یا [[Badînî]] یا [[behdînanî]] یا [[behdînî]])</u>'''
* منطقه حَکاری شامل ([[استان حکاری|استان حَکاری]]، [[استان شرناق|استان شرناخ]] و [[استان وان]] [[کردستان ترکیه]]) به همراه ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]) که به صورت تاریخی این استان‌ها «[[حکاری (منطقه)|ولایت حَکاری]]» [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] را می‌ساختند.
 
# [[حکاری|حَکاری]] یا «[[شَمذینانی]]» ([[Hekarî]] یا [[Şemzînanî]])
*شهر [[دهوک]] و حومه ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#*شهر در ناحیهٔ کوهستانی [[حکاریشمدینان|شَمذینان]] و([[Şemzînan]]) حومهدر ([[استان حکاری|استان حَکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
 
# [[حکاری]] یا [[«شمدینی|«شِمذینانی]]» ([[Hekarî]] یا [[Şemzînanî]])
#*در ناحیه‌ی کوهستانی [[شمدینان|شمذینان]] ([[Şemzînan]]) در [[استان حکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[سورچی]] ([[Surçî]])
#* شهرهای [[سوران (اربیل)|سورانسُوران]] یا «[[سوران (اربیل)|دیانا]]» و [[شقلاوه|شَقلاوه]] ([[استان اربیل]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
#* شهر [[عقره|آکری]] یا «[[عقره]]آکری» و [[شقلاوه|شَقلاوه]] ([[استان دهوک]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
# [[شنگالیشِنگالی]] یا «[[سنجاریسَنجاری]]» ([[Şingalî]] یا [[Şingarî]] یا [[Senjarî]])
#* شهرهای [[شهرستان شیخان|شیخان]] و سَنجار یا «[[شنگال|شِنگال]] یا «سنجار» و حومه ([[استان نینوا]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
# [[هرکی|هَرکی]] ([[Herkî]])
#* [[دهستان مرگور]]، [[دهستان ترگور]]، [[باراندوز]] ارومیه و دشت‌بیل [[اشنویه]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#* برخی مناطق ([[استان اربیل]]، [[استان دهوک]] و [[استان نینوا]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
#* برخی مناطق ([[استان حکاری|استان حَکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[ایل شکاک|شِکاکی]] ([[Şikakî]])
#* شهرهای [[سلماس]]، [[خوی]] و [[ارومیه]] ([[استان آذربایجان غربی|استان آ«ربایجان غربی]]).
#* شهر [[عفرین]] ([[استان حلب]] [[کردستان سوریه]]).
#* شهرهای [[وان]] و میکسه ([[استان وان]] [[کردستان ترکیه]]).
#*شهر منطقه [[شمدینان]] ([[استان حکاری|استان حَکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
#* عشایر «[[شاواک]]» ([[Şavak]]) ساکن در شهر [[پرتک]] «پیرتاگ» ([[Pêrtag]]) [[شهرستان چمشگزک]] «مَلکِشی» ([[Melkişî]]) ([[استان تونج‌ایلی|استان]] «درسیم» [[کردستان ترکیه]]) و دیگر عشایر «تونج‌ایلیشاواک») کوچ‌رو و ساکن شهرهای ([[استان ارزنجان]] و، [[استان الازیغ]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[بایزیدی]]
# [[جودیکانی]]
 
'''''[[کورمانجی روژاوا]] ([[Kurmanciya Rojava]])'''''
# [[دیرسِمی]] یا «[[دیرسِمکی]]» ([[Dêrsimî]] یا [[Dersimkî|D]][[Dêrsimî|ê]]rsimkî)
# [[شادِلی]] ([[Şaddilî]])
# [[شینَمِلی]] ([[Sînemilî]])
# [[کورمانجکی]] ([[Kurmanckî]])
# [[رَشُویی]] یا «[[رَشوانی]]» ([[Reşoyî]] یا [[Reşwanî]])
# [[شیخ‌بِزِنی]] یا «[[شیخ‌بِزِنکی]]» ([[Şêxbizinî]] یا [[Şêxbizinkî]])
# [[اورفی]] یا «[[رِحایی]]» ([[Urfî]] یا [[Rihayî]])
#* شهرهای ([[استان شانلی‌اورفه]] یا «رحا» [[کردستان ترکیه]]).
#* شهرهای ([[استان آدیامان]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[عَفرینکی]] ([[Efrînkî]])
 
'''<u>''[[کورمانجی روژاواخراسان و دیلمان]] ([[Kurmanciya RojavaXoresan û Deylaman]])</u>'''''
# [[ایل عمارلو|عمارلویی]] یا «[[آمَرانلویی]]» ([[Ameranlûyî]])
# [[قوچانی|قُوچانی]] ([[Qoçanî]])
# [[بجنورد|بجنوردی]] ([[Bocnûrdî]])
# [[جان‌بیگی|جان‌بَگی]] یا [[مُدانلویی]] ([[Canbegî]] یا [[Modanlûyî]])
# [[گویش عبدویی|عبدویی]] یا «[[آبدویی]]» ([[Abdûyî]])
 
'''''[[کورمانجی آناتولی]] ([[Kurmanciya Anatolyayê]])'''''
# [[درسیمی]] یا «[[درسیمکی]]» ([[Dêrsimî]] یا [[Dersimkî]])
# |-
#[[شادِلی]] ([[Şaddilî]])
|'''[[کردی مرکزی|کردی میانی]]'''
#[[شینَمِلی]] ([[Sînemilî]])
'''([[Kurdiya Navîn]])'''
#[[کورمانجکی]] ([[Kurmanckî]])
|''' [[سورانی|سُورانی]]'''
#[[رَشویی]] یا «[[رّشوانی]]» «[[شیخ‌بِزِنی]] یا [[شیخ‌بِزِنکی]]» ([[Reşoyî]] یا [[Reşwanî]])
'''([[Soranî]])'''
#[[شیخ‌بِزِنی]] یا «[[شیخ‌بِزِنکی]]» ([[Şêxbizinî]] یا [[Şêxbizinkî]])
|
#[[اورفی]] یا «[[رحایی]]» ([[Urfî]] یا [[Rihayî]])
# [[مکریانی|سُورانی مُوکریانی]] یا «مهابادی» ([[Mukrî]] یا [[Mukriyanî]])
#*شهرهای ([[استان شانلی‌اورفه|استان رحا]] یا «شانلی‌اورفه» [[کردستان ترکیه]]).
#* شهرهای [[مهاباد]]، [[سردشت]]، [[اشنویه]]، [[پیرانشهر]] و بخش بزرگی از شهرهای [[میاندوآب]] و [[نقده]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#*شهرهای ([[استان آدیامان]] [[کردستان ترکیه]]).
#*# زیرلهجهٔ [[سُورانی بُوکانی]] ([[Bokanî]]) <sup>ترکیبی فصیح از مُوکریانی و اردلانی.</sup>
#[[عفرینکی]] ([[Efrînkî]])
#*#* در شهر [[بوکان|بُوکان]] و حومه ([[استان آذربایجان غربی]]).
#*# زیرلهجهٔ [[سُورانی سقزی]] ([[Seqizî]]) <sup>زیر لهجه‌ای از مُوکریانی به همراه پاره‌ای از واژگان اردلانی. (کتاب زبان‌شناسی و دستور زبان کردی لهجه سقزی. گردآورنده مصطفی کاوه)</sup>
#*#* شهر [[سقز]] [[مریوان|(]][[استان کردستان]]).
# [[سُورانی اربیلی]] یا «[[سورانی|سُورانی]]» ([[Hewlêrî]] یا [[Soranî]])
#* کلانشهر [[اربیل]] و حومه ([[استان اربیل]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[سُورانی خُوشناوی]] ([[Xoşnawî]])
#* شهر [[شقلاوه|شَقلاوه]] ([[استان اربیل]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[سُورانی گرمیانی|سُورانی گَرمیانی]] یا «[[سُورانی کرکوکی]]» ([[Germiyanî]] یا [[Kerkûkî]])
#* شهر [[کرکوک]]، [[خورماتو]] و حومه ([[استان کرکوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[پشدری|سُورانی پِشدَری]] ([[Pişderî]])
#* [[شهرستان پشدر|شهرستان پیشدار]] یا «پـِشدَر» "[[قلعه‌دیزه]] یا «قلادزه»" ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]])
# [[سُورانی بابانی]] یا «[[سُورانی سلیمانیه‌ای]]» ([[Babanî]] یا [[Silêmanî]])
#* شهر [[بانه]] و حومه ([[استان کردستان]]).
#* شهر [[سلیمانیه]] و حومه ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#*# زیرلهجهٔ [[سُورانی مریوانی]] ([[Merîwanî]]) <sup>لهجه‌ای مشابه سورانی رایج در سلیمانیه و حلبچه.</sup>
#*#* شهر [[مریوان]] و حومه ([[استان کردستان]]).
# [[وارماوایی]]<nowiki/>‌<nowiki/> «[[Warmawayî]]»
#* در بخش [[وارماوا]] [[شهرستان حلبچه]] ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[جافی]] ([[Cafî]])
#* شهرهای [[جوانرود]]، [[شهرستان ثلاث باباجانی|ثلاث باباجانی]] و بخش‌هایی از شهرهای [[پاوه]]، [[سرپل ذهاب]]، [[قصر شیرین]] و کلانشهر [[شهر کرمانشاه|کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#* شهرهای [[حلبچه]]، [[شهرزور]]، سیدصادق، [[پنجوین]] و سیروان ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#* شهرهای [[دربند خان|دربندیخان]]، [[کلار]]، [[کفری]] و بخشی از شهر سلیمانیه ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[سورانی کرمانشاهی|سُورانی کرمانشاهی]] ([[Soraniya-Kirmaşanî]])
#* بخش‌هایی از شهر [[کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]])
# [[سورانی خانقینی|سُورانی خانقینی]] ([[Soraniya-Xaneqînî]])
#* بخش‌هایی از شهر [[خانقین]] ([[استان دیاله]] [[اقلیم کردستان عراق]])
# [[اردلانی]] یا «سنندجی» ([[Erdelanî]] یا [[Sîneyî]])
#* شهرهای [[سنندج]]، [[کامیاران]]، [[دیواندره]] و [[دهگلان]] ( لیلاخی)و روستاهای سقز ([[تیلکوه (سقز)|تیلکوه]] )و مریوان([[استان کردستان]]).
#* بخش از [[تکاب]] و [[شاهین‌دژ]] ([[استان آذربایجان غربی]])و [[روانسر]] در (استان کرمانشاه)
# [[گروسی|گَروسی]] یا «بیجاری» ([[Gerrûsî]])
#* شهر [[بیجار]] و حومه ([[استان کردستان]]).
 
|- style="background:#efefef; color:black"
| '''[[کردی جنوبی]]'''
'''([[Kurdiya Başûr]])'''
|''' [[کردی جنوبی|کَلهری]] ''''''[[کردی جنوبی|(]][[Kelhurî]])'''
|
# [[کلیایی|کُولیایی]] ([[Kulyayî]])
# [[سنجابی|سَنجابی]] ([[Sencabî]])
# [[کلهری|کَلهری]] ([[Kelhurî]])
# [[کردی ایلامی|فَیلی]] یا «ایلامی» ([[Feylî]])
# [[لکی|لَکی]] ([[Lekî]])
 
|-
| rowspan="3" | '''[[زازا-گورانی|زازا-گُورانی]]'''
'''([[Zaza-Goranî]]) '''|''' [[زازاکی]] «[[دیملی|دِمِلی]] یا [[کرمانجکی|کِرمانجکی]]»'''
'''([[Zazakî]] یا [[Dimilî]] یا [[kirmanckî]])'''
|
 
|-
'''<u>[[کورمانجی خراسان و دیلمان]] ([[Kurmanciya Xoresan û Deylaman]])</u>'''
| '''[[هَورامانی]]'''
'''([[Hewramanî]]) '''
|
# [[هَورامی-لُهوُنی]] یا «پاوه‌ای» ([[Hewramî-Luhonî]])
#* شهرهای [[پاوه]]، [[نودشه]]، [[نوسود]] و دهستان [[دشه]] ([[استان کرمانشاه]]).
# [[هَورامی-تَختی]] ([[Hewramî-Textî]])
#* بخش [[اورامان تخت|هَورامان تَخت]] [[شهرستان سروآباد]] ([[استان کردستان]]).
# [[هَورامی-ژاوَرودی]] ([[Hewramî-Javerudî]])
#* [[دهستان ژاورود|دهستان ژاوَرود]] [[شهرستان کامیاران]] ([[استان کردستان]]).
# [[هَورامی-بیسارانی]] ([[Hewramî-Bêsaranî]])
#* دهستان [[بیساران]] [[شهرستان سروآباد]] ([[استان کردستان]]).
# [[هَورامی-شیخانی]] ([[Hewramî-Şayxanî]])
#* دهستان [[کندوله|شیخان (پاوه)]] [[بخش نوسود]] [[شهرستان پاوه]] ([[استان کرمانشاه]]).
# [[هَورامی-حلبچه‌ای]] ([[Hewramî-Şayxanî|Hewramî-Helebceyî]])
#* شهر [[حلبچه]] و چند دهستان ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[هَورامی-کَندوله‌ای]] ([[Hewramî-Kendûleyî]])
#* روستای [[کندوله|کَندوله]] [[بخش دینور]] [[شهرستان صحنه]] ([[استان کرمانشاه]]).
 
# [[ایل عمارلو|عمارلویی]] (Ameranlûyî)
# [[قوچانی]] ([[Qoçanî]])
#[[بجنورد|بجنوردی]] (Bocnûrdî)
#[[جان‌بیگی]] یا [[مُدانلویی]] ([[Canbegî]] یا [[Modanlûyî]])
#[[گویش عبدویی|عبدویی]] (Abdûyî)
 
 
 
'''<u>[[کورمانجی آناتولی]] ([[Kurmanciya Anatolyayê]])</u>'''
 
<br />
 
#
|-
| '''[[گورانی|گُورانی]]'''
|''' [[کرمانجی مرکزی]] ''' || ''' [[سورانی]] ([[Soranî]]) ''' ||
'''([[Goranî]]) '''
#[[مکریانی|موکریانی]] یا «مهابادی» ([[Mukrî]] یا [[Mukriyanî]])
|
#*شهرهای [[مهاباد]]، [[سردشت]]، [[بوکان]]، [[اشنویه]]، [[پیرانشهر]] و بخش بزرگی از شهرهای [[میاندوآب]] و [[نقده]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#[[اربیلی]] یا «[[سورانیباجلانی]]» ([[HewlêrîBacalanî]])
#* بخش‌هایی از شهرهای [[گیلانغرب|گیلان غرب]]، [[سرپل ذهاب|سرپل زهاب]] و [[قصر شیرین|قصرشیرین]] ([[استان کرمانشاه]]).
#*کلانشهر [[اربیل]] و حومه ([[استان اربیل]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[پشدری]] ([[Pişderî]])
#*[[شهرستان پشدر|شهرستان پـِشدَر]] یا «[[پیشدار]]» یا [[پیشدار|قلعه‌دِزه]] ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[خوشناوی]] ([[Xoşnawî]])
#*شهر [[شقلاوه]] ([[استان اربیل]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[بابانی]] یا «سلیمانیه‌ای» ([[Babanî]] یا [[Silêmanî]])
#*شهر [[بانه]] و حومه ([[استان کردستان]]).
#*شهر [[سلیمانیه]] و حومه ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[ورماوایی]] «[[Warmawa]]»
#[[گرمیانی]] یا «کرکوکی» ([[Germiyanî]])
#*شهر [[کرکوک]] و حومه ([[استان کرکوک|استان گرمیان]] یا «[[استان کرکوک]]» [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[اردلانی]] یا «سنندجی» ([[Ardalanî]] یا [[Erdelanî]] یا [[Sîneyî]])
#*شهرهای [[سنندج]]، [[سقز]]، [[مریوان]]، [[کامیاران]]، [[دیواندره]] و [[دهگلان]] ([[استان کردستان]]).
#*بخش‌ بزرگی از شهرهای [[تکاب]] و [[شاهین‌دژ]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#[[گروسی]] یا «بیجاری» ([[Gerrûsî]])
#*شهر [[بیجار]] و حومه ([[استان کردستان]]).
#[[جافی]] ([[Cafî]])
#*شهرهای [[جوانرود]]، [[روانسر]]، [[شهرستان ثلاث باباجانی|ثلاث باباجانی]] و بخش‌هایی از شهرهای [[پاوه]]، [[سرپل ذهاب]]، [[قصر شیرین]] و کلانشهر [[شهر کرمانشاه|کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#*شهرهای [[حلبچه]]، [[شهرزور]]، سید‌صادق، [[پنجوین]] و سیروان ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#*شهرهای [[دربند خان|دربندیخان]]، [[کلار]]، [[کفری]] و بخشی از شهر سلیمانیه ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[سورانی کرمانشاهی]] ([[Kirmaşanî (Soranî)|Kirmaşanî]])
#*بخش‌هایی از شهر [[کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]])
#[[سورانی خانقینی]] ([[Xaneqînî (Soranî)|Xaneqînî]])
#*بخش‌هایی از شهر [[خانقین]] ([[استان دیاله]] [[اقلیم کردستان عراق]])
|- style="background:#efefef; color:black"
| ''' [[کرمانجی جنوبی]] ''' || ''' [[کردی جنوبی]] ''' ||
#[[کلیایی|کولیایی]]
#[[سنجابی]]
#[[کلهری]] ([[Kelhurî]])
#[[کردی ایلامی|فیلی]] یا «ایلامی»
#[[لکی]]
|-
| rowspan="2" | ''' [[زازا-گورانی]] ([[Zaza–Goranî]]) '''
| ''' [[زازاکی]] «[[دیملی]] یا [[کرمانجکی|کَرمانجکی]]» ([[Zazakî]] یا [[Dimilî]] یا [[kirmanckî]]) '''
|
|-
| ''' [[گورانی]] ([[Goranî]]) '''
|
#[[هورامی-لهونی]] یا «پاوه‌ای» ([[Hewramî-Luhonî]])
#*شهرهای [[پاوه]]، [[نودشه]]، [[نوسود]] و دهستان [[دشه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#[[هورامی-تختی]] ([[Hewramî-Textî]])
#*بخش [[اورامان تخت]] [[شهرستان سروآباد]] ([[استان کردستان]]).
#[[هورامی-ژاورودی]] ([[Hewramî-Javerudî]])
#*[[دهستان ژاورود]] [[شهرستان کامیاران]] ([[استان کردستان]]).
#[[هورامی-بیسارانی]] ([[Hewramî-Bêsaran]])
#*دهستان [[بیساران]] [[شهرستان سروآباد]] ([[استان کردستان]]).
#[[هورامی-شیخانی]] ([[Hewramî-Şayxanî]])
#*دهستان [[کندوله|شیخان (پاوه)]] [[بخش نوسود]] [[شهرستان پاوه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#[[هورامی-شیخانی|هورامی-حلبچه]][[هورامی-کندوله‌ای|ای]] ([[Hewramî-Şayxanî|Hewramî-Helebceyî]])
#*شهر [[حلبچه]] و چند دهستان ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[هورامی-کندوله‌ای]] ([[Hewramî-Kendûlî]])
#*روستایی [[کندوله]] [[بخش دینور]] [[شهرستان صحنه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#[[باجلانی]] ([[Bacalanî]])
#*بخش‌هایی از شهرهای [[گیلانغرب|گیلان غرب]]، [[سرپل ذهاب|سرپل زهاب]] و [[قصر شیرین|قصرشیرین]] ([[استان کرمانشاه]]).
#* بخش‌هایی از شهر [[خانقین]] ([[استان دیاله]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#* عشایر «[[باجلان]]» در بخش‌هایی از [[شهرستان موصل]] ([[استان نینوا]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[شبکیشَبَکی]] ([[Şebekî]]) (پیرو آیین [[یارسان]] یا [[اهل حق]])
#* در حومه شهر [[موصل]] ([[استان نینوا]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[کاکه‌ایکاکایی‌های عراق|کاکایی]] یا [[کاکایی‌های عراق|کاکی‌ای]] ([[Kakaî]] یا [[Kakêyî]]) (پیرو آیین [[یارسان]] یا [[اهل حق]])
#* در شهر [[داقوق]] و حومه [[کرکوک]] ([[استان کرکوک]])، حومه [[خانقین]] ([[استان دیاله]])، حومه [[اربیل]] ([[استان اربیل]]) و حومه [[حلبچه]] ([[استان حلبچه]]) ([[اقلیم کردستان عراق]]).
#* در شهر [[کرند غرب]] و غرب [[کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#* در برخی از شهرهای ([[استان قزوین]]) و ([[استان مازندران]])
|}
 
|}
 
در اینجا قرار دادن [[اردلانی]] در دسته گویش‌های سُورانی(اربیلی و مُکریانی ) مورد تردید می‌باشد و باید به آن ایراد گرفت زیرا گویش اردلانی چه از لحاظ دستوری و لغوی با سُورانی (اربیلی و مُکریانی) متفاوت است گویش سُورانی (اربیلی و مُکریانی ) به پهلوی اشکانی نزدیک است در حالی که گویش اردلانی به پارسی باستان و پهلوی ساسانی نزدیک است البته تأثیراتی را نیز از زبان پارتی اشکانی و اوستا گرفته‌است.