کردی اردلانی: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
برچسبها: متن دارای ویکیمتن نامتناظر ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
برچسب: خنثیسازی |
||
خط ۵۷:
ﮔﻮران :زازایی– ﻫﻮرامی
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" width="100%"
|+
|- bgcolor="aabccc"
! width="13%"| شاخه گویش
خط ۶۳:
! width="70%"| لهجهها و مناطق زندگی گویشوران
|- style="background:#efefef; color:black"
| '''
'''([[Kurdiya Bakûr]])''' | '''([[Kurmancî]]) | '''[[بوتانی| * شهرهای ([[استان شرناق|استان شرناخ]]، [[استان ماردین]]، [[استان سرت]] [[کردستان ترکیه]]).
* شهر زاخو ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[
#* مناطق مرزی شهرهای ([[استان بینگول]] یا «
#* شهر [[ماکو]] و مناطق مرزی شهرهای ([[استان آذربایجان غربی]]).
#* مناطق مرزی ([[کردهای ارمنستان|کردنشین ارمنستان]]).
# لاچینی ([[serhedkî|Laçînî]])
#* شهر [[لاچین (شهر)|لاچین]] و کل [[جمهوری کردستان سرخ|کردستان سرخ]] یا [[جمهوری آرتساخ]] ([[کردهای ارمنستان|کردستان ارمنستان]]).
#
#* شهرهای [[میدیات]]، [[دارگچیت
#* شهرهای [[قامشلی
#* عشایر «[[
# [[
#* در دشت [[
#**
# [[
#* شهر [[
# [[قَرَژداخی]] ([[Qerejdaxî]])
#* مناطق کوهستانی بین کوه آتشفشانی [[قرجهداغ
#
#* کلانشهر [[دیاربکر|
'''''[[بادینانی]] یا «[[بهدینانی]]» ([[Badînanî]] یا [[Badînî]] یا [[behdînanî]] یا [[behdînî]])'''''
* شهر [[دهوک]] و حومه ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
* منطقه حَکاری شامل ([[استان حکاری|استان حَکاری]]، [[استان شرناق|استان شرناخ]] و [[استان وان]] [[کردستان ترکیه]]) به همراه ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]) که به صورت تاریخی این استانها «[[حکاری (منطقه)|ولایت حَکاری]]» [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] را میساختند.
# [[حکاری|حَکاری]] یا «[[شَمذینانی]]» ([[Hekarî]] یا [[Şemzînanî]])
#*
# [[سورچی]] ([[Surçî]])
#* شهرهای [[سوران (اربیل)|
#* شهر [[عقره
# [[
#* شهرهای [[شهرستان شیخان|شیخان]] و سَنجار یا «[[شنگال|شِنگال]]
# [[هرکی|هَرکی]] ([[Herkî]])
#* [[دهستان مرگور]]، [[دهستان ترگور]]، [[باراندوز]] ارومیه و دشتبیل [[اشنویه]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#* برخی مناطق ([[استان اربیل]]، [[استان دهوک]] و [[استان نینوا]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
#* برخی مناطق ([[استان حکاری|استان حَکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[ایل شکاک|شِکاکی]] ([[Şikakî]])
#* شهرهای [[سلماس]]، [[خوی]] و [[ارومیه]] ([[استان آذربایجان
#* شهر [[عفرین]] ([[استان حلب]] [[کردستان سوریه]]).
#* شهرهای [[وان]] و میکسه ([[استان وان]] [[کردستان ترکیه]]).
#*
#* عشایر «[[شاواک]]» ([[Şavak]]) ساکن در شهر [[پرتک]] «پیرتاگ» ([[Pêrtag]]) [[شهرستان چمشگزک]] «مَلکِشی» ([[Melkişî]]) ([[استان تونجایلی
# [[بایزیدی]]
# [[جودیکانی]]
'''''[[کورمانجی روژاوا]] ([[Kurmanciya Rojava]])'''''
# [[دیرسِمی]] یا «[[دیرسِمکی]]» ([[Dêrsimî]] یا [[Dersimkî|D]][[Dêrsimî|ê]]rsimkî)
# [[شادِلی]] ([[Şaddilî]])
# [[شینَمِلی]] ([[Sînemilî]])
# [[کورمانجکی]] ([[Kurmanckî]])
# [[رَشُویی]] یا «[[رَشوانی]]» ([[Reşoyî]] یا [[Reşwanî]])
# [[شیخبِزِنی]] یا «[[شیخبِزِنکی]]» ([[Şêxbizinî]] یا [[Şêxbizinkî]])
# [[اورفی]] یا «[[رِحایی]]» ([[Urfî]] یا [[Rihayî]])
#* شهرهای ([[استان شانلیاورفه]] یا «رحا» [[کردستان ترکیه]]).
#* شهرهای ([[استان آدیامان]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[عَفرینکی]] ([[Efrînkî]])
'''
# [[ایل عمارلو|عمارلویی]] یا «[[آمَرانلویی]]» ([[Ameranlûyî]])
# [[قوچانی|قُوچانی]] ([[Qoçanî]])
# [[بجنورد|بجنوردی]] ([[Bocnûrdî]])
# [[جانبیگی|جانبَگی]] یا [[مُدانلویی]] ([[Canbegî]] یا [[Modanlûyî]])
# [[گویش عبدویی|عبدویی]] یا «[[آبدویی]]» ([[Abdûyî]])
'''''[[کورمانجی آناتولی]] ([[Kurmanciya Anatolyayê]])'''''
# |-
|'''[[کردی مرکزی|کردی میانی]]'''
'''([[Kurdiya Navîn]])'''
|''' [[سورانی|سُورانی]]'''
'''([[Soranî]])'''
|
# [[مکریانی|سُورانی مُوکریانی]] یا «مهابادی» ([[Mukrî]] یا [[Mukriyanî]])
#* شهرهای [[مهاباد]]، [[سردشت]]، [[اشنویه]]، [[پیرانشهر]] و بخش بزرگی از شهرهای [[میاندوآب]] و [[نقده]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#*# زیرلهجهٔ [[سُورانی بُوکانی]] ([[Bokanî]]) <sup>ترکیبی فصیح از مُوکریانی و اردلانی.</sup>
#*#* در شهر [[بوکان|بُوکان]] و حومه ([[استان آذربایجان غربی]]).
#*# زیرلهجهٔ [[سُورانی سقزی]] ([[Seqizî]]) <sup>زیر لهجهای از مُوکریانی به همراه پارهای از واژگان اردلانی. (کتاب زبانشناسی و دستور زبان کردی لهجه سقزی. گردآورنده مصطفی کاوه)</sup>
#*#* شهر [[سقز]] [[مریوان|(]][[استان کردستان]]).
# [[سُورانی اربیلی]] یا «[[سورانی|سُورانی]]» ([[Hewlêrî]] یا [[Soranî]])
#* کلانشهر [[اربیل]] و حومه ([[استان اربیل]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[سُورانی خُوشناوی]] ([[Xoşnawî]])
#* شهر [[شقلاوه|شَقلاوه]] ([[استان اربیل]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[سُورانی گرمیانی|سُورانی گَرمیانی]] یا «[[سُورانی کرکوکی]]» ([[Germiyanî]] یا [[Kerkûkî]])
#* شهر [[کرکوک]]، [[خورماتو]] و حومه ([[استان کرکوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[پشدری|سُورانی پِشدَری]] ([[Pişderî]])
#* [[شهرستان پشدر|شهرستان پیشدار]] یا «پـِشدَر» "[[قلعهدیزه]] یا «قلادزه»" ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]])
# [[سُورانی بابانی]] یا «[[سُورانی سلیمانیهای]]» ([[Babanî]] یا [[Silêmanî]])
#* شهر [[بانه]] و حومه ([[استان کردستان]]).
#* شهر [[سلیمانیه]] و حومه ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#*# زیرلهجهٔ [[سُورانی مریوانی]] ([[Merîwanî]]) <sup>لهجهای مشابه سورانی رایج در سلیمانیه و حلبچه.</sup>
#*#* شهر [[مریوان]] و حومه ([[استان کردستان]]).
# [[وارماوایی]]<nowiki/><nowiki/> «[[Warmawayî]]»
#* در بخش [[وارماوا]] [[شهرستان حلبچه]] ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[جافی]] ([[Cafî]])
#* شهرهای [[جوانرود]]، [[شهرستان ثلاث باباجانی|ثلاث باباجانی]] و بخشهایی از شهرهای [[پاوه]]، [[سرپل ذهاب]]، [[قصر شیرین]] و کلانشهر [[شهر کرمانشاه|کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#* شهرهای [[حلبچه]]، [[شهرزور]]، سیدصادق، [[پنجوین]] و سیروان ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#* شهرهای [[دربند خان|دربندیخان]]، [[کلار]]، [[کفری]] و بخشی از شهر سلیمانیه ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[سورانی کرمانشاهی|سُورانی کرمانشاهی]] ([[Soraniya-Kirmaşanî]])
#* بخشهایی از شهر [[کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]])
# [[سورانی خانقینی|سُورانی خانقینی]] ([[Soraniya-Xaneqînî]])
#* بخشهایی از شهر [[خانقین]] ([[استان دیاله]] [[اقلیم کردستان عراق]])
# [[اردلانی]] یا «سنندجی» ([[Erdelanî]] یا [[Sîneyî]])
#* شهرهای [[سنندج]]، [[کامیاران]]، [[دیواندره]] و [[دهگلان]] ( لیلاخی)و روستاهای سقز ([[تیلکوه (سقز)|تیلکوه]] )و مریوان([[استان کردستان]]).
#* بخش از [[تکاب]] و [[شاهیندژ]] ([[استان آذربایجان غربی]])و [[روانسر]] در (استان کرمانشاه)
# [[گروسی|گَروسی]] یا «بیجاری» ([[Gerrûsî]])
#* شهر [[بیجار]] و حومه ([[استان کردستان]]).
|- style="background:#efefef; color:black"
| '''[[کردی جنوبی]]'''
'''([[Kurdiya Başûr]])'''
|''' [[کردی جنوبی|کَلهری]] ''''''[[کردی جنوبی|(]][[Kelhurî]])'''
|
# [[کلیایی|کُولیایی]] ([[Kulyayî]])
# [[سنجابی|سَنجابی]] ([[Sencabî]])
# [[کلهری|کَلهری]] ([[Kelhurî]])
# [[کردی ایلامی|فَیلی]] یا «ایلامی» ([[Feylî]])
# [[لکی|لَکی]] ([[Lekî]])
|-
| rowspan="3" | '''[[زازا-گورانی|زازا-گُورانی]]'''
'''([[Zaza-Goranî]]) '''|''' [[زازاکی]] «[[دیملی|دِمِلی]] یا [[کرمانجکی|کِرمانجکی]]»'''
'''([[Zazakî]] یا [[Dimilî]] یا [[kirmanckî]])'''
|
|-
| '''[[هَورامانی]]'''
'''([[Hewramanî]]) '''
|
# [[هَورامی-لُهوُنی]] یا «پاوهای» ([[Hewramî-Luhonî]])
#* شهرهای [[پاوه]]، [[نودشه]]، [[نوسود]] و دهستان [[دشه]] ([[استان کرمانشاه]]).
# [[هَورامی-تَختی]] ([[Hewramî-Textî]])
#* بخش [[اورامان تخت|هَورامان تَخت]] [[شهرستان سروآباد]] ([[استان کردستان]]).
# [[هَورامی-ژاوَرودی]] ([[Hewramî-Javerudî]])
#* [[دهستان ژاورود|دهستان ژاوَرود]] [[شهرستان کامیاران]] ([[استان کردستان]]).
# [[هَورامی-بیسارانی]] ([[Hewramî-Bêsaranî]])
#* دهستان [[بیساران]] [[شهرستان سروآباد]] ([[استان کردستان]]).
# [[هَورامی-شیخانی]] ([[Hewramî-Şayxanî]])
#* دهستان [[کندوله|شیخان (پاوه)]] [[بخش نوسود]] [[شهرستان پاوه]] ([[استان کرمانشاه]]).
# [[هَورامی-حلبچهای]] ([[Hewramî-Şayxanî|Hewramî-Helebceyî]])
#* شهر [[حلبچه]] و چند دهستان ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[هَورامی-کَندولهای]] ([[Hewramî-Kendûleyî]])
#* روستای [[کندوله|کَندوله]] [[بخش دینور]] [[شهرستان صحنه]] ([[استان کرمانشاه]]).
|-
| '''[[گورانی|گُورانی]]'''
'''([[Goranî]]) '''
|
#
#* بخشهایی از شهرهای [[گیلانغرب|گیلان غرب]]، [[سرپل ذهاب|سرپل زهاب]] و [[قصر شیرین|قصرشیرین]] ([[استان کرمانشاه]]).
#* بخشهایی از شهر [[خانقین]] ([[استان دیاله]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#* عشایر «[[باجلان]]» در بخشهایی از [[شهرستان موصل]] ([[استان نینوا]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[
#* در حومه شهر [[موصل]] ([[استان نینوا]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
# [[
#* در شهر [[داقوق]] و حومه [[کرکوک]] ([[استان کرکوک]])، حومه [[خانقین]] ([[استان دیاله]])، حومه [[اربیل]] ([[استان اربیل]]) و حومه [[حلبچه]] ([[استان حلبچه]]) ([[اقلیم کردستان عراق]]).
#* در شهر [[کرند غرب]] و غرب [[کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#* در برخی از شهرهای ([[استان قزوین]]) و ([[استان مازندران]])
|}
در اینجا قرار دادن [[اردلانی]] در دسته گویشهای سُورانی(اربیلی و مُکریانی ) مورد تردید میباشد و باید به آن ایراد گرفت زیرا گویش اردلانی چه از لحاظ دستوری و لغوی با سُورانی (اربیلی و مُکریانی) متفاوت است گویش سُورانی (اربیلی و مُکریانی ) به پهلوی اشکانی نزدیک است در حالی که گویش اردلانی به پارسی باستان و پهلوی ساسانی نزدیک است البته تأثیراتی را نیز از زبان پارتی اشکانی و اوستا گرفتهاست.
|