ویکی‌پدیا

زبان‌های کردی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۱۳۳٬۲۴۲ ویرایش‌ها
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی
برچسب‌ها: استفادهٔ زیاد از تگ یا الگوی سرخط ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۴۳:
 
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" width="100%"
|+ گویش‌ها و لهجه‌های زبانزبان‌های کردیکردی‌تبار
|- bgcolor="aabccc"
! width="13%"| شاخه گویش
خط ۴۹:
! width="70%"| لهجه‌ها و مناطق زندگی گویشوران
|- style="background:#efefef; color:black"
| ''' [[کرمانجیکردی شمالی]] '''
'''([[Kurdiya Bakûr]])'''
|| ''' [[کورمانجی]] '''
'''([[Kurmancî]]) ''' |
|


'''[[بوتانی|بوبُو<u>تانی</u>]] <u>یا «[[بُختی]]» ([[Botanî]] یا [[Botî]] یا [[Boxtî]])</u>'''
 
*شهرهای ([[استان شرناق|استان شرناخ]]، [[استان ماردین]]، [[استان سرت]] [[کردستان ترکیه]]).
*شهر زاخو ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[سِرحِدیسَرحَدی]] یا «[[سِرحِدکیسَرحَدکی]]» ([[serhedî]] یا [[serhedkî]])
#*مناطق مرزی شهرهای ([[استان بینگول]] یا «چولیگچُولیگ»، [[استان ارزروم]]، [[استان موش]]، [[استان آغری|استان آگری]] و [[استان قارص]] [[کردستان ترکیه]]).
#*شهر [[ماکو]] و مناطق مرزی شهرهای ([[استان آذربایجان غربی]]).
#*مناطق مرزی ([[کردهای ارمنستان|کردنشین ارمنستان]]).
#لاچینی ([[serhedkî|Laçînî]])
#*شهر [[لاچین (شهر)|لاچین]] و کل [[جمهوری کردستان سرخ|کردستان سرخ]] یا [[جمهوری آرتساخ]] ([[کردهای ارمنستان|کردستان ارمنستان]]).
#توریتُوری ([[Torî]])
#*شهرهای [[میدیات]]، [[دارگچیت|کِربُوران]] «دارگچیتکَربُوران»، [[نصیبین]]، [[ساوور|اِستِوره]] «ساوورستَور»، [[یشیل‌لی|ریشمیل]] «یشیل‌لیریشمیل»، [[عمرلی (ماردین)|مهسردعمرلی]] «عمرلیمَهسَرت» و [[ماردین]] ([[استان ماردین]] [[کردستان ترکیه]]).
#*شهرهای [[قامشلی|قامشلو]] «قامشلیقامشلو»، [[دیرکمالکیه (سوریه)|مالَکیه]] «مالکیه[[دیرک]]» و [[قحطانیه|تیربِسپیه]] «قحطانیهتِربَسپی» ([[استان حسکه]] [[کردستان سوریه]]).
#*عشایر «[[حِویرکانحَویرکان]]» در منطقه کوهستانی [[طور عبدین]] «تورابدین» ما بین شهرهای [[ماردین]] و [[میدیات]] ([[استان ماردین]]) و [[باتمان|ایلهکردستان ترکیه]]) «باتمان»و ([[استان باتمان]]) «ایلِه» که به لحاظ تاریخی این منطقه «[[بُوتان]]» نامیده می‌شود. ([[استان باتمان]] [[کردستان ترکیه]]).
#[[خِرزیخَرزی]] ([[Xerzî]])
#*در دشت [[خِرزانخَرزان]] ([[Xerzan]]) که رودخانه‌ای به همین نام در آن جاری است و این منطقه‌ باستانی می‌باشد ([[استان سعرد|استان سِرتسیرت]] [[کردستان ترکیه]]).
#**
#[[فَرقینی|فارقینیسِلیوانی]] یا «[[سیلوانیسِلیوی]] یا «[[سیلوانی|سیلویفارقینی]]» ([[FarqînîSilîvanî]] یا [[SilîvanîSilîvî]] یا [[SilîvîFarqînî]])
#*شهر [[میافارقینسیلوان]] «سیلوان[[میافارقین]]» شهری باستانی در در نزدیکی شهر [[دیاربکر]] ([[استان دیاربکر]] [[کردستان ترکیه]]).
#[[قَرَژداخی]] ([[Qerejdaxî]])
#*مناطق کوهستانی بین کوه آتشفشانی [[قرجه‌داغ|قه‌ره‌ژداخ]] «قَرَژداخ» ([[Qerejdax]]) در نزدیکی شهر [[دیاربکر]] ([[استان دیاربکر]] [[کردستان ترکیه]]) تا کوه آتشفشانی «سیپانی‌خَلاتی» ([[Sîpanê Xelatê]]) در نزدیکی شهر [[وان]] ([[استان وان]] [[کردستان ترکیه]]).
#آمِدی[[آمَدی]] ([[Amedî]]) '''(لهجه معیار کردی کورمانجی در کردستان ترکیه)'''
#*کلانشهر [[دیاربکر|آمِدآمَد]] «دیاربکر» و حومه که پایتخت کردستان ترکیه است ([[استان دیاربکر]] [[کردستان ترکیه]]).
 
 
سطر ۷۶ ⟵ ۸۴:
 
*شهر [[دهوک]] و حومه ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
*منطقه حَکاری شامل ([[استان حکاری|استان حَکاری]]، [[استان شرناق|استان شرناخ]] و [[استان وان]] [[کردستان ترکیه]]) به همراه ([[استان دهوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]) که به صورت تاریخی این استان‌ها «[[حکاری (منطقه)|ولایت حَکاری]]» [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] را می‌ساختند.
*شهر [[حکاری]] و حومه ([[استان حکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
 
# [[حکاری|حَکاری]] یا «[[«شمدینی|«شِمذینانیشَمذینانی]]» ([[Hekarî]] یا [[Şemzînanî]])
#*در ناحیه‌یناحیهٔ کوهستانی [[شمدینان|شمذینانشَمذینان]] ([[Şemzînan]]) در [[استان حکاری|استان حَکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
# [[سورچی]] ([[Surçî]])
#*شهرهای [[سوران (اربیل)|سورانسُوران]] یا «[[سوران (اربیل)|دیانا]]» و [[شقلاوه|شَقلاوه]] ([[استان اربیل]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
#*شهر [[عقره|آکری]] یا «[[عقره]]آکری» و [[شقلاوه|شَقلاوه]] ([[استان دهوک]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
#[[شنگالیشِنگالی]] یا «[[سنجاریسَنجاری]]» ([[Şingalî]] یا [[Şingarî]] یا [[Senjarî]])
#*شهرهای [[شهرستان شیخان|شیخان]] و سَنجار یا «[[شنگال|شِنگال]] یا «سنجار» و حومه ([[استان نینوا]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
#[[هرکی|هَرکی]] ([[Herkî]])
#* [[دهستان مرگور]]، [[دهستان ترگور]]، [[باراندوز]] ارومیه و دشت‌بیل [[اشنویه]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#* برخی مناطق ([[استان اربیل]]، [[استان دهوک]] و [[استان نینوا]] [[کردستان عراق|اقلیم کردستان عراق]]).
#* برخی مناطق ([[استان حکاری|استان حَکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
#[[ایل شکاک|شِکاکی]] ([[Şikakî]])
#*شهرهای [[سلماس]]، [[خوی]] و [[ارومیه]] ([[استان آذربایجان غربی|استان آ«ربایجان غربی]]).
#*شهر [[عفرین]] ([[استان حلب]] [[کردستان سوریه]]).
#*شهرهای [[وان]] و میکسه ([[استان وان]] [[کردستان ترکیه]]).
#*شهرمنطقه [[شمدینان]] ([[استان حکاری|استان حَکاری]] [[کردستان ترکیه]]).
#*عشایر «[[شاواک]]» ([[Şavak]]) ساکن در شهر [[پرتک]] «پیرتاگ» ([[Pêrtag]]) [[شهرستان چمشگزک]] «مَلکِشی» ([[Melkişî]]) ([[استان تونج‌ایلی|استان]] «درسیم» [[کردستان ترکیه]]) و دیگر عشایر «تونج‌ایلیشاواک») کوچ‌رو و ساکن شهرهای ([[استان ارزنجان]] و، [[استان الازیغ]] [[کردستان ترکیه]]).
#[[بایزیدی]]
#[[جودیکانی]]
سطر ۱۰۱ ⟵ ۱۰۹:
'''<u>[[کورمانجی روژاوا]] ([[Kurmanciya Rojava]])</u>'''
 
# [[درسیمیدیرسِمی]] یا «[[درسیمکیدیرسِمکی]]» ([[Dêrsimî]] یا [[Dersimkî|D]][[Dêrsimî|ê]]rsimkî)
#[[شادِلی]] ([[Şaddilî]])
#[[شینَمِلی]] ([[Sînemilî]])
#[[کورمانجکی]] ([[Kurmanckî]])
#[[رَشوییرَشُویی]] یا «[[رّشوانی]]» «[[شیخ‌بِزِنی]] یا [[شیخ‌بِزِنکیرَشوانی]]» ([[Reşoyî]] یا [[Reşwanî]])
#[[شیخ‌بِزِنی]] یا «[[شیخ‌بِزِنکی]]» ([[Şêxbizinî]] یا [[Şêxbizinkî]])
#[[اورفی]] یا «[[رحاییرِحایی]]» ([[Urfî]] یا [[Rihayî]])
#*شهرهای ([[استان شانلی‌اورفه|استان رحا]] یا «شانلی‌اورفهرحا» [[کردستان ترکیه]]).
#*شهرهای ([[استان آدیامان]] [[کردستان ترکیه]]).
#[[عفرینکیعَفرینکی]] ([[Efrînkî]])
 
 
سطر ۱۱۶ ⟵ ۱۲۴:
'''<u>[[کورمانجی خراسان و دیلمان]] ([[Kurmanciya Xoresan û Deylaman]])</u>'''
 
# [[ایل عمارلو|عمارلویی]] یا «[[آمَرانلویی]]» ([[Ameranlûyî]])
# [[قوچانی|قُوچانی]] ([[Qoçanî]])
#[[بجنورد|بجنوردی]] ([[Bocnûrdî]])
#[[جان‌بیگی|جان‌بَگی]] یا [[مُدانلویی]] ([[Canbegî]] یا [[Modanlûyî]])
#[[گویش عبدویی|عبدویی]] یا «[[آبدویی]]» ([[Abdûyî]])
 
 
سطر ۱۳۰ ⟵ ۱۳۸:
#
|-
|''' [[کرمانجیکردی مرکزی]] ''' ||کردی ''' [[سورانیمیانی]] ([[Soranî]]) ''' ||
'''([[Kurdiya Navîn]]) '''
#[[مکریانی|موکریانی]] یا «مهابادی» ([[Mukrî]] یا [[Mukriyanî]])▼
|''' [[سورانی|سُورانی]]'''
#*شهرهای [[مهاباد]]، [[سردشت]]، [[بوکان]]، [[اشنویه]]، [[پیرانشهر]] و بخش بزرگی از شهرهای [[میاندوآب]] و [[نقده]] ([[استان آذربایجان غربی]]).▼
'''([[Soranî]]) '''
#[[اربیلی]] یا «[[سورانی]]» ([[Hewlêrî]])▼
|<br />
 
▲#[[مکریانی|موکریانیسُورانی مُوکریانی]] یا «مهابادی» ([[Mukrî]] یا [[Mukriyanî]])
▲#*شهرهای [[مهاباد]]، [[سردشت]]، [[بوکان]]، [[اشنویه]]، [[پیرانشهر]] و بخش بزرگی از شهرهای [[میاندوآب]] و [[نقده]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#*#زیرلهجۀ [[سُورانی بُوکانی]] ([[Bokanî]]) <sup><small>ترکیبی فصیح از مُوکریانی و اردلانی.</small></sup>
#*#*در شهر [[بوکان|بُوکان]] و حومه ([[استان آذربایجان غربی]]).
#*#زیرلهجۀ [[سُورانی سقزی]] ([[Seqizî]]) <sup><small>زیر لهجه‌ای از مُوکریانی به همراه پاره‌ای از واژگان اردلانی. (کتاب زبان‌شناسی و دستور زبان کردی لهجه سقزی. گردآورنده مصطفی کاوه)</small></sup>
#*#*شهر [[سقز]] [[مریوان|(]][[استان کردستان]]).
▲#[[سُورانی اربیلی]] یا «[[سورانی|سُورانی]]» ([[Hewlêrî]] یا [[Soranî]])
#*کلانشهر [[اربیل]] و حومه ([[استان اربیل]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[خوشناویسُورانی خُوشناوی]] ([[Xoşnawî]])
#*شهر [[شقلاوه|شَقلاوه]] ([[استان اربیل]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[سُورانی گرمیانی|سُورانی گَرمیانی]] یا «[[سُورانی کرکوکی]]» ([[Germiyanî]] یا [[Kerkûkî]])▼
#[[پشدری]] ([[Pişderî]])▼
#*شهر [[شهرستان پشدر|شهرستان پـِشدَرکرکوک]]، یا «[[پیشدارخورماتو]]» یاو [[پیشدار|قلعه‌دِزه]]حومه ([[استان سلیمانیهکرکوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
▲#[[پشدری|سُورانی پِشدَری]] ([[Pişderî]])
#[[بابانی]] یا «سلیمانیه‌ای» ([[Babanî]] یا [[Silêmanî]])▼
#* [[شهرستان پشدر|شهرستان پیشدار]] یا «پـِشدَر» "[[قلعه‌دیزه]] یا «قلادزه»" ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]])
▲#[[سُورانی بابانی]] یا «[[سُورانی سلیمانیه‌ای]]» ([[Babanî]] یا [[Silêmanî]])
#*شهر [[بانه]] و حومه ([[استان کردستان]]).
#*شهر [[سلیمانیه]] و حومه ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#*#زیرلهجۀ [[سُورانی مریوانی]] ([[Merîwanî]]) <sup><small>لهجه‌ای مشابه سورانی رایج در سلیمانیه و حلبچه.</small></sup>
▲#[[گرمیانی]] یا «کرکوکی» ([[Germiyanî]])
#*#*شهر [[کرکوک]]، [[خورماتومریوان]] و حومه ([[استان کرکوک]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[ورماوایی|وارماوه‌ایوارماوایی]]<nowiki/>‌<nowiki/> «[[Warmawayî]]»
#*در بخش [[وارماوه‌وارماوا]] [[شهرستان حلبچه]] ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[جافی]] ([[Cafî]])
#*شهرهای [[جوانرود]]، [[روانسر]]، [[شهرستان ثلاث باباجانی|ثلاث باباجانی]] و بخش‌هایی از شهرهای [[پاوه]]، [[سرپل ذهاب]]، [[قصر شیرین]] و کلانشهر [[شهر کرمانشاه|کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#*شهرهای [[حلبچه]]، [[شهرزور]]، سیدصادق،سید‌صادق، [[پنجوین]] و سیروان ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#*شهرهای [[دربند خان|دربندیخان]]، [[کلار]]، [[کفری]] و بخشی از شهر سلیمانیه ([[استان سلیمانیه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[سورانی کرمانشاهی|سُورانی کرمانشاهی]] ([[Kirmaşanî (Soranî)|Soraniya-Kirmaşanî]])
#*بخش‌هایی از شهر [[کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]])
#[[سورانی خانقینی|سُورانی خانقینی]] ([[Xaneqînî (Soranî)|Soraniya-Xaneqînî]])
#*بخش‌هایی از شهر [[خانقین]] ([[استان دیاله]] [[اقلیم کردستان عراق]])
#[[اردلانی]] یا «سنندجی» ([[Ardalanî]] یا [[Erdelanî]] یا [[Sîneyî]])
#*شهرهای [[سنندج]]، [[سقز]]، [[مریوان]]، [[کامیاران]]، [[دیواندره]] و [[دهگلان]] و روستاهای [[تیلکوه (سقز)|تیلکو]] سقز و مریوان([[استان کردستان]]).و [[روانسر]] در [[کرمانشاه|استانکرمانشاه]]
#*بخش‌ بزرگی از شهرهای [[تکاب]] و [[شاهین‌دژ]] ([[استان آذربایجان غربی]]).
#[[گروسی|گَروسی]] یا «بیجاری» ([[Gerrûsî]])
#*شهر [[بیجار]] و حومه ([[استان کردستان]]).
 
<br />
|- style="background:#efefef; color:black"
| ''' [[کرمانجی جنوبی]] ''' || ''' [[کردی جنوبی]] ''' ||
'''([[Kurdiya Başûr]])'''
#[[کلیایی|کولیایی]]
|''' [[کردی جنوبی|کَلهری]] '''
#[[سنجابی]] ([[Sencabî]])▼
#'''[[کلهری]]کردی جنوبی|(]][[Kelhurî]]) '''
|<br />
#[[کردی ایلامی|فیلی]] یا «ایلامی» ([[Feylî]])▼
 
#[[لکی]] ([[Lekî]])▼
#[[کلیایی|کُولیایی]] ([[Kulyayî]])
▲#[[سنجابی|سَنجابی]] ([[Sencabî]])
#[[کلهری|کَلهری]] ([[Kelhurî]])
▲#[[کردی ایلامی|فیلیفَیلی]] یا «ایلامی» ([[Feylî]])
▲#[[لکی|لَکی]] ([[Lekî]])
 
<br />
|-
| rowspan="23" | ''' [[زازا-گورانی|زازا-گُورانی]] ([[Zaza–Goranî]]) '''
'''([[Zaza-Goranî]]) '''
| ''' [[زازاکی]] «[[دیملی|دِمِلی]] یا [[کرمانجکی|کَرمانجکیکِرمانجکی]]» ([[Zazakî]] یا [[Dimilî]] یا [[kirmanckî]]) '''
| ▼
'''([[Zazakî]] یا [[Dimilî]] یا [[kirmanckî]]) '''
▲|
 
<br />
|-
| ''' [[گورانیهَورامانی]] ([[Goranî]]) '''
'''([[Hewramanî]]) '''
| ▼
|<br />
#[[هورامی-لهونی]] یا «پاوه‌ای» ([[Hewramî-Luhonî]])▼
 
▲#[[هورامیهَورامی-لهونیلُهوُنی]] یا «پاوه‌ای» ([[Hewramî-Luhonî]])
#*شهرهای [[پاوه]]، [[نودشه]]، [[نوسود]] و دهستان [[دشه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#[[هورامیهَورامی-تختیتَختی]] ([[Hewramî-Textî]])
#*بخش [[اورامان تخت|هَورامان تَخت]] [[شهرستان سروآباد]] ([[استان کردستان]]).
#[[هورامیهَورامی-ژاورودیژاوَرودی]] ([[Hewramî-Javerudî]])
#* [[دهستان ژاورود|دهستان ژاوَرود]] [[شهرستان کامیاران]] ([[استان کردستان]]).
#[[هورامیهَورامی-بیسارانی]] ([[Hewramî-BêsaranBêsaranî]])
#*دهستان [[بیساران]] [[شهرستان سروآباد]] ([[استان کردستان]]).
#[[هورامیهَورامی-شیخانی]] ([[Hewramî-Şayxanî]])
#*دهستان [[کندوله|شیخان (پاوه)]] [[بخش نوسود]] [[شهرستان پاوه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#[[هورامیهَورامی-شیخانی|هورامی-حلبچه]][[هورامی-کندوله‌ای|ایحلبچه‌ای]] ([[Hewramî-Şayxanî|Hewramî-Helebceyî]])
#*شهر [[حلبچه]] و چند دهستان ([[استان حلبچه]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[هورامیهَورامی-کندوله‌ایکَندوله‌ای]] ([[Hewramî-KendûlîKendûleyî]])
#*روستاییروستای [[کندوله|کَندوله]] [[بخش دینور]] [[شهرستان صحنه]] ([[استان کرمانشاه]]).
 
<br />
▲| -
| ''' [[گورانی|گُورانی]]'''
'''([[Goranî]]) '''
|<br />
 
#[[باجلانی]] ([[Bacalanî]])
#*بخش‌هایی از شهرهای [[گیلانغرب|گیلان غرب]]، [[سرپل ذهاب|سرپل زهاب]] و [[قصر شیرین|قصرشیرین]] ([[استان کرمانشاه]]).
#* بخش‌هایی از شهر [[خانقین]] ([[استان دیاله]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#*عشایر «[[باجلان]]» در بخش‌هایی از [[شهرستان موصل]] ([[استان نینوا]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[شبکیشَبَکی]] ([[Şebekî]]) (پیرو آیین [[یارسان]] یا [[اهل حق]])
#* در حومه شهر [[موصل]] ([[استان نینوا]] [[اقلیم کردستان عراق]]).
#[[کاکه‌ایکاکایی‌های عراق|کاکایی]] یا [[کاکایی‌های عراق|کاکی‌ای]] ([[Kakaî]] یا [[Kakêyî]]) (پیرو آیین [[یارسان]] یا [[اهل حق]])
#*در شهر [[داقوق]] و حومه [[کرکوک]] ([[استان کرکوک]])، حومه [[خانقین]] ([[استان دیاله]])، حومه [[اربیل]] ([[استان اربیل]]) و حومه [[حلبچه]] ([[استان حلبچه]]) ([[اقلیم کردستان عراق]]).
#*در شهر [[کرند غرب]] و غرب [[کرمانشاه]] ([[استان کرمانشاه]]).
#* در برخی از شهرهای ([[استان قزوین]]) و ([[استان مازندران]])
 
<br />
|}
 
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/زبان‌های_کردی»