۱٬۰۷۵
ویرایش
تغییرات
جز
ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار:
|نام کامل= سید محمود علائی طالقانی
|نام دیگر=
|لقب‌ها= طالقانی، ابوذر زمان، پدر طالقانی
|زمینه فعالیت=[[روحانی (صفت)|روحانی]] [[شیعه]]، مبارز، سیاست‌مدار مسلمان ملی‌گرا
|اهل=[[ایران]]
|مذهب=[[اسلام]]، [[شیعه]]
|نهاد=
|همسر=بتول اعلایی <small>(درگذشته سال ۱۳۸۶ در سن ۸۳ سالگی)</small><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.radiozamaneh.org/news/2007/05/post_1519.html|عنوان=همسر طالقانی درگذشت|ناشر=رادیو زمانه|تاریخ بازدید=۹ سپتامبر ۲۰۰۸}}</ref>
توران طالقانی <small>(در گذشت سال ۱۳۵۷)<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.khabaronline.ir/detail/575920/Politics/parties |عنوان =مزاح طالقانی دربارهٔ دلیل دو همسره بودن‌اش | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۸ دسامبر ۲۰۱۶}}</ref>
|فرزندان=[[مریم (بدری) طالقانی]]{{سخ}}[[وحیده طالقانی]]{{سخ}}[[حسین طالقانی]]{{سخ}}[[مهدی طالقانی]]{{سخ}}[[مجتبی طالقانی]]{{سخ}}[[اعظم طالقانی]]{{سخ}}[[ابوالحسن طالقانی]]{{سخ}}[[طیبه طالقانی]]{{سخ}}[[طاهره طالقانی]]{{سخ}}محمدرضا طالقانی<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.shahedmag.com/ppdf/5237/p0523700220521-HE7LE9.pdf|عنوان=خاطرات منتشر نشده مرحومه بتول علائی فرد همسر طالقانی |ناشر=انتشارات شاهد|تاریخ بازدید=۹ سپتامبر ۲۰۰۸}}{{PDF}}</ref>
|والدین=
|آرامگاه=
محمود طالقانی چند بار به علت فعالیت‌های سیاسی، توسط رژیم پهلوی به زندان رفت و یک بار نیز تبعید شد. وی در تشکیل [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] نقش بسیار مؤثری داشت و با بنیان‌گذاران آن سازمان به ویژه [[محمد حنیف‌نژاد]] بسیار نزدیک و هم‌فکر بود.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= جعفری|نام= سید محمدمهدی|کتاب=مجاهدین خلق از درون | ناشر= |سال= |شابک=}}</ref> اما با کسانی که تحت عنوان [[سازمان پیکار]] در سال ۱۳۵۴ از سازمان مجاهدین منشعب شدند، سخت مخالفت کرد. طالقانی از رهبران [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] بود و پس از ترور [[مرتضی مطهری]]، ریاست [[شورای انقلاب]] را بر عهده گرفت. طالقانی در اواخر عمرش از طرف [[روح‌الله خمینی]] به عنوان [[امام جمعه]] تهران معرفی شد. پس از آن نیز وارد [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] شد و یک ماه بعد به طرز مشکوکی درگذشت.<ref name="ir.voanews.com">{{یادکرد وب |نویسنده = .|نشانی= http://ir.voanews.com/media/video/1706222.html|عنوان= بی‌پرده، بی‌تعارف با مجتبی طالقانی، بخش دوم، ۲۱ ژوئیه| ناشر = [[بخش فارسی صدای آمریکا]]|تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۱ تیر ۱۳۹۴}}</ref><ref>صوت روایت محمد شانه‌چی از آخرین شب زندگی سید محمود طالقانی</ref>
وی در اوایل انقلاب، از معدود روحانیونی بود که از [[محمد مصدق]]<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= طالقانی|نام= سید محمود|کتاب=از تاریخ بیاموزیم | ناشر= انتشارات ناس|سال= 1359|شابک=}}</ref> و [[علی شریعتی]]<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://drshariati.org/?p=4293|عنوان=فیلم سخنرانی طالقانی دربارهٔ شریعتی | ناشر = سایت بنیاد فرهنگی شریعتی|تاریخ = ژوئن 18, 2015 |تاریخ بازبینی=}}</ref> دفاع کرد. همچنین وی مورد علاقه همه گروه‌ها و احزاب بود به‌طوری‌که [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] او را '''پدر طالقانی''' خطاب می‌کرد.<ref>سخنرانی مسعود رجوی در امجدیه، سال 1359، عنوان سخنرانی: چه باید کرد</ref> پس از درگذشت وی، روح‌الله خمینی از او با نام '''ابوذر زمان''' یاد کرد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://emam.com/posts/view/1928| عنوان = پیام به ملت مسلمان ایران به مناسبت رحلت آقای سید محمود طالقانی| ناشر = [[سایت جامع امام خمینی]]}}</ref>
یکی دیگر از دلایل شهرت او، تألیف مجموعه ''[[پرتوی از قرآن]]'' بود. وی در آثارش از جمله این مجموعه، نگاهی نو به مذهب داشته و سعی کرده تا از آن انحراف‌زدایی کند. پرتوی از قرآن، در زمان انتشار از محبوب‌ترین تفاسیری بود که نوشته شده بود. طالقانی در آثارش می‌کوشید تا نشان دهد اسلام با دموکراسی هم‌خوانی دارد.
طالقانی از دوره رضا شاه در جریان اعتراض به کشف حجاب وارد عرصه سیاسی شد و نزدیک به چهل سال در این عرصه و در سطوح مختلف سیاسی فعالیت کرد.
طالقانی یکی از مخالفان فعال حکومت پهلوی بود و در موقعیت‌ها و شرایط مختلف به مخالفت با روندهای جاری در حکومت [[دودمان پهلوی]] پرداخت و چندین بار دستگیر و روانه زندان شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://hayat.ir/?page=showbody_news&row_id=31824|عنوان=به مناسبت سالگرد طالقانی؛ مبارزی نستوه و جهادگری خستگی ناپذیر|ناشر=حیات|تاریخ بازدید=۹ سپتامبر ۲۰۰۸}}</ref>
=== دوران [[رضا شاه]] ===
{{انقلاب ۱۳۵۷}}
{{نوشتار اصلی|انقلاب ۱۳۵۷ ایران}}
وی بعد از آزادی از زندان در آبان ۱۳۵۷ با بازگشت به [[مسجد هدایت]]، سخنرانی‌ها و فعالیت‌های خود (که با نام ''تبیین رسالت برای قیام به قسط'' شناخته می‌شود) را از سر گرفت.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= طالقانی|نام= سید محمود|کتاب= تبیین رسالت برای قیام به قسط| ناشر= بنیاد طالقانی|سال= 1358|شابک=}}</ref> در اواخر دی‌ماه ۱۳۵۷ کمی پیش از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، بعد از این که آخرین دسته از زندانیان سیاسی از جمله اعضای [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] آزاد می‌شوند، طالقانی به دیدارشان می‌رود. بخشی از صحبت‌های طالقانی در دیدار با آن‌ها:
{{نقل قول|در مقابل شکنجه‌چی‌ها و بازجویانی که خودتان می‌شناسید، وقتی اسم مجاهدین برده می‌شد، اعصاب این‌ها به‌هم می‌لرزید و کنترلشان را از دست می‌دادند. این دلیل بر قدرت عقیده و ایمان به‌حق است. از اسم مسعود رجوی وحشت داشتند، از اسم موسی خیابانی وحشت داشتند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = .|نشانی= http://www.mojahedin.org/news/149209/زندان-رزمگاه-می-شود|عنوان= زندان، رزمگاه می‌شود| ناشر = [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]|تاریخ = ۲۹ دی ۱۳۹۳|تاریخ بازبینی= 1 تیر 1394}} - {{یادکرد وب |نویسنده = .|نشانی= https://www.youtube.com/watch?v=e0BCOmXZ658|عنوان= 19 شهریور سالروز درگذشت پدر طالقانی | ناشر = سازمان مجاهدین خلق ایران|تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۱ تیر ۱۳۹۴}} صدای طالقانی در این دیدار در این فیلم پخش می‌شود</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.youtube.com/watch?v=2XnoUdHy8aU|عنوان= سخنرانی پدر طالقانی در روز آزادی مسعود رجوی| ناشر = این نوار صوتی توسط مجاهدین خلق منتشر شده|تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۹ تیر ۱۳۹۴}} - در این‌جا صدای سید محمود طالقانی در دیدار با مجاهدین خلق موجود است</ref>
}}
وی در مصاحبه با روزنامه اطلاعات در مورخ ۱۷ بهمن ۱۳۵۷ گفته‌است: خصوصیت انقلاب اسلامی اینست که ما رهبران مذهبی هیچ داعیه حکومت برای خودمان نداریم و نمی‌خواهیم حاکم باشیم. انقلابی است که از همه مردم شروع شده و برای همه است و هیچ حزب و جمعیت و فردی حق این را ندارد که در این انقلاب سهم بیشتری را برای خود قائل باشد و از این جهت حکومت را در انحصار خودش دربیاورد.
کمی بعد از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن، در اسفند ۱۳۵۷ طالقانی راهی [[قلعه احمدآباد (مصدق)|قلعه احمدآباد]] و آرامگاه [[محمد مصدق]] شد و به سخنرانی و دفاع از مصدق پرداخت.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = .|نشانی= http://www.jomhouriat.ir/fa/content/12112/سخنرانی-معروف-آیت-الله-طالقانی-بر-سر-آرامگاه-مصدق14-اسفند-1357عکس|عنوان= سخنرانی معروف طالقانی بر سر آرامگاه مصدق/14 اسفند 1357/عکس| ناشر = پارسینه، بازنشر: جمهوریت|تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۱ تیر ۱۳۹۴}}</ref><ref>کتاب از آزادی تا شهادت</ref><ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= علایی طالقانی|نام= سید محمود|کتاب=از تاریخ بیاموزیم | ناشر= انتشارات ناس|سال=1358 |شابک=}}</ref> این در حالی بود که سایر روحانیون و به ویژه روح‌الله خمینی، از مخالفین سرسخت مصدق بودند.<ref>[http://www.aparat.com/v/a0Rwf/سخنان_امام_خمینی_در_مورد_اسلام_ستیزی_مصدق سخنان امام خمینی در مورد اسلام‌ستیزی مصدق] - فیلم صحبت‌های روح‌الله خمینی دربارهٔ محمد مصدق</ref>
=== مخالفت با حجاب اجباری ===
=== علی شریعتی ===
در اردیبهشت ۱۳۵۸ در دانشگاه تهران در یک سخنرانی از [[علی شریعتی]] دفاع کرد. وی به همراه [[موسی صدر]]، از معدود روحانیونی بودند که از شریعتی دفاع کردند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = .|نشانی= http://drshariati.org/?cat=109|عنوان= سخنرانی طالقانی ۱۳۵۸| ناشر = بنیاد علی شریعتی|تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۱ تیر ۱۳۹۴}}</ref>
=== امامت نماز جمعه ===
== مرگ ==
طالقانی در تاریخ ۱۹ شهریور ۱۳۵۸، سه روز بعد نماز جمعهٔ ۱۶ شهریور در گذشت. دربارهٔ درگذشت ایشان ابتدا [[ولادیمیر کوزیچکین]] (مأمور سازمان اطلاعات و جاسوسی شوروی سابق [[کا گ ب]] در ایران طی سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۲) مرگ وی را مشکوک خواند و سال‌ها بعد فرزند وی [[مجتبی طالقانی]]، طی مصاحبه‌ای با برنامهٔ ''بی‌پرده، بی‌تعارف'' [[بخش فارسی صدای آمریکا]]، مرگ پدرش را مشکوک اعلام کرد.<ref name="ir.voanews.com" />
ولادیمیر کوزیچکین نقل می‌کند:
«... ملاقات با سفیر شوروی هنگام صبح صورت گرفت. پس از خاتمه ملاقات، طالقانی مانند معمول سرخوش بود؛ ولی شب هنگام پس از صرف شام ناگهان حالش به هم خورد. نگهبانان شخصی‌اش به سوی تلفن هجوم بردند تا به پزشک خبر بدهند ولی خط قطع بود. کوشیدند به او آب بخورانند ولی جریان آب هم قطع شده بود. پیرمرد شانسی نداشت. مخالفانش همه چیز را تا آخرین جزئیات حساب کرده بودند.»<ref>http://tarikhirani.ir/fa/news/30/bodyView/3540/آیا.درگذشت..طالقانی.مشکوک.بود؟.html</ref>
[[پرونده:Mahmoud Taleghani tomb (1).jpg|بندانگشتی|چپ|۲۰۰ px|مدفن طالقانی در [[بهشت زهرا]]]]
[[روح‌الله خمینی]] در نامه‌ای که به مناسبت وفات سید محمود علایی طالقانی منتشر کرد از او و پدرش چنین یاد می‌کند:<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=19667&Language=1&BookID=62616|عنوان=به مناسبت سالگرد طالقانی؛ مبارزی نستوه و جهادگری خستگی ناپذیر|ناشر=کتابخانه اینترنتی تبیان|تاریخ بازدید=۹ سپتامبر ۲۰۰۸}}</ref>
{{نقل قول|
مجاهد عظیم الشأن و برادر بسیار عزیز حجت‌الاسلام و المسلمین آقای طالقانی از بین ما رفت و به ابدیت پیوست و به ملأ اعلی با اجداد گرامش محشور شد. برای آن بزرگوار، سعادت و راحت و برای ما و امت ما، تأسف و تأثر و اندوه… رحمت خداوند بر پدر بزرگوار او که در رأس پرهیزگاران بود و بر روان خودش که بازوی توانای اسلام.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://hayat.ir/?page=showbody_news&row_id=31824|عنوان= زندگی و آرای سید محمود طالقانی|ناشر=حیات|تاریخ بازدید=۹ سپتامبر ۲۰۰۸}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = .|نشانی= http://www.imam-khomeini.ir/fa/n3000/|عنوان= روزنگار/ پیام تسلیت امام به مناسبت رحلت طالقانی| ناشر = [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی]]|تاریخ = ۱۹ شهریور ۱۳۹۱|تاریخ بازبینی= 1 تیر 1394}}</ref>
}}
پیام [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] به مناسبت درگذشت سید محمود علایی طالقانی:
{{نقل قول|
مجاهدین خلق ایران که از جمیع جهات فقدان مجاهد اول را جبران‌ناپذیر و دردناک می‌دانند، این فقدان عظیم را به همه مسلمانان و آزادگان و انقلابیون جهان تسلیت گفته و در سوگ آن گرامی پدر یک هفته در سراسر کشور عزادار خواهیم بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = .|نشانی= http://www.bbc.com/persian/iran/2011/06/110618_l10_30khordad60_mojahedin.shtml|عنوان= خرداد ۱۳۶۰ به روایت مجاهدین خلق| ناشر = بخش فارسی [[بی‌بی‌سی]]|تاریخ = 20 ژوئن 2011 - 30 خرداد 1390 |تاریخ بازبینی= ۱ تیر ۱۳۹۴}}</ref>
}}
* محمد حسین دانایی، محقق تاریخ معاصر نیز در کتاب خاطرات خود به نام [[دو برادر]]، ضمن شرح احوال و افکار و آثار [[جلال آل احمد]] و [[شمس آل احمد]]، به اوضاع و احوال اهالی طالقان، از جمله اهالی روستاهای [[اورازان]] و گِلیَرد و همچنین به روابط بین خاندان آل احمد و خاندان علایی طالقانی که متعلق به روستاهای مزبور هستند، پرداخته و علاوه بر ارائه اطلاعاتی دربارهٔ جایگاه اجتماعی روحانیون و فعالیت‌های سیاسی آنان در سال‌های قبل از انقلاب، برخی از مناسبات و همکاری‌های خاص بین سید محمود طالقانی با [[جلال آل احمد]] را شرح داده‌است.<ref>[[دو برادر]]، خاطرات محمد حسین دانایی، انتشارات اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۹۲</ref>
* [[محمود دولت‌آبادی]]: «طالقانی در ردیف افرادی است که در تاریخ ما قربانی شفقت خود شدند»، می‌گوید: «من با همه آقایان روحانی و غیرروحانی سلام و علیک داشتم ولی آقای طالقانی را دوست داشتم چون احساسی که به من منتقل کرده بود احساس بی‌طرفی بود و اینکه همه مردم ایران را در برابر پدیده‌ای می‌دید که فکر می‌کرد به ضرر همه است و آن هم دیکتاتوری و جهل بود.»<ref>[خاطرات دولت‌آبادی از طالقانی، سایت کلمه، ۱۳۹۲]</ref>
* [[مهدی بازرگان|مهدی‌بازرگان]]: «طالقانی، به حکم آیه لا إکراه فی‌الدّین، خیلی خیلی معتقد و طرفدار این قضیه بود که آن دینی که با زور و اجبار تحمیل بشود، پیش خدا ارزش ندارد بنابراین پیش خلق هم ارزش ندارد؛ و آن چادر و آن روسری که با ضرب و زور و تهدید به سر خانم‌ها برده شود، از صد تا بی‌حجابی بدتر است.»<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ManotoTV on Instagram: “مهدی بازرگان: «اون چادر و اون روسری که به ضرب و زور و با تهدید به سر خانم هاخانم‌ها آوره بشه از صد تا بی حجابیبی‌حجابی بدتره» بخشی صحبت های نخستصحبت‌های وزیر…”نخست‌وزیر…”|نشانی=https://www.instagram.com/p/BtwKhu5FinH/|وبگاه=Instagram|بازبینی=2019-02-11|کد زبان=en}}</ref>
== آثار ==
۱۳۱۰: هجرت به [[نجف]] اشرف و ادامهٔ تحصیل نزد علمای بزرگ [[نجف]]
۱۳۱۶: کسب درجهٔ [[اجتهاد]] از اصفهانی و [[عبدالکریم حائری یزدی]] در [[قم]]
۱۳۱۶: اقامت در [[تهران]]، آغاز تدریس در [[مدرسه سپهسالار|مدرسهٔ سپهسالار]] (شهید[[مرتضی مطهری]]) و ازدواج در همین سال
۱۳۳۴: پیوستن به [[نهضت مقاومت ملی]]
۱۳۳۸: مسافرت به [[مصر]] بهمراهی حاج [[میرزا خلیل کمره‌ای]] به نمایندگی از طرف [[بروجردی]] و رساندن پیام ایشان به [[شیخ شلتوت]] که [[شیخ]] [[دانشگاه الازهر]] و [[مفتی]] مصر بود، شرکت در کنگرهٔ اسلامی دارالتقریب [[قاهره]]
۱۳۳۹: هیئت مؤسس و عضویت در شورای مرکزی [[جبهه ملی دوم (جبهه ملی ایران)|جبهه ملی دوم]]
== نظام شورایی در اندیشه سیاسی آیت‌الله طالقانی ==
طالقانی به شورایی بودن کشور اعتقاد داشت و برای اثبات نظریه خود در مسالهمسئله شورا و با تأکید بر شورا در ساختار سیاسی، به سه دسته ادله اشاره می‌کند: ادله عقلی و ادله نقلی که ادله نقلی به دو دلیل قرآنی و سنت تقسیم می‌شود.<ref>سیدمحمود طالقانی، از آزادی تا شهادت (تهران: انتشارات ابوذر، 1359)</ref><ref>همو، پرتوی از قرآن (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1360) ج 3، ص 394.</ref><ref>محمد حسین نائینی، تنبیه الامة و تنزیه الملة، مقدمه و پاورقی سید محمود طالقانی (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1361) ص 61.</ref>
== نگارخانه ==