زندیان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار:
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی
خط ۴:
{{جعبه اطلاعات دودمان قدیمی|native_name=زندیان (زندیه)|common_name=|continent=آسیا|region=خاورمیانه|country=[[ایران]]|era=|status=|status_text=|empire=|government_type=[[پادشاهی]]|year_start=۱۷۵۱|year_end=۱۷۹۴|year_exile_start=|year_exile_end=|event_start=|date_start=|event_end=|date_end=|event1=|date_event1=|event2=|date_event2=|event3=|date_event3=|event4=|date_event4=|event5=|date_event5=|event_pre=|date_pre=|event_post=|date_post=|p1=افشاریان|flag_p1=Nader Shah Flag.svg|image_p1=|p2=|flag_p2=|p3=|flag_p3=|p4=|flag_p4=|p5=|flag_p5=|s1=قاجاریان|flag_s1=Flag of Agha Mohammad Khan.svg|image_s1=|s2=|flag_s2=|s3=|flag_s3=|s4=|flag_s4=|s5=|flag_s5=|image_flag=Zand Dynasty flag.svg|flag_alt=|flag=|flag_type=|image_coat=Lion and Sun Emblem of Persia.svg|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=ZanddynastyTrial.png|image_map_alt=|image_map_caption=قلمرو زندیه در زمان کریم خان. آبی روشن [[پادشاهی کارتلی-کاختی]] را نشان می‌دهد که باید تحت حکومت زندیان می‌بود اما در عمل مستقل اداره می‌شد.|image_map2=|image_map2_alt=|image_map2_caption=|capital=[[شیراز]]، [[تهران]]،<ref group="پانویس">از ۱۱۷۲ تا ۱۱۷۶ ه‍.ق تهران پایتخت کریم خان بود ولی سپس دوباره شیراز به پایتختی برگزیده شد. (لغت‌نامهٔ دهخدا، مدخل «طهران»)</ref> [[اصفهان]]،<ref group="پانویس">در زمان [[علیمرادخان زند|علیمراد خان زند]]</ref> [[کرمان]]<ref group="پانویس">در اواخر حکومت [[لطفعلی خان زند]]</ref>|capital_exile=|latd=|latm=|latNS=|longd=|longm=|longEW=|national_motto=|national_anthem=|common_languages=[[زبان فارسی|فارسی]] (زبان رسمی){{سخ}}[[زبان لکی]]<ref>https://books.google.com/books?id=7J5IAAAAMAAJ&dq=کریم+خان+زند&focus=searchwithinvolume&q=ایل+زند</ref>(درباری)|religion=[[اسلام]] [[تشیع]]|currency=|leader1=[[کریم‌خان زند]] (اولین)|leader2=[[لطفعلی‌خان زند]] (آخرین)|leader3=|leader4=|year_leader1=۱۷۵۱–۱۷۷۹|year_leader2=۱۷۸۹–۱۷۹۴|year_leader3=|year_leader4=|title_leader=شاه|representative1=|representative2=|representative3=|representative4=|year_representative1=|year_representative2=|year_representative3=|year_representative4=|title_representative=|deputy1=|deputy2=|deputy3=|deputy4=|year_deputy1=|year_deputy2=|year_deputy3=|year_deputy4=|title_deputy=|legislature=|house1=|type_house1=|house2=|type_house2=|stat_year1=|stat_area1=|stat_pop1=|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|stat_year3=|stat_area3=|stat_pop3=|stat_year4=|stat_area4=|stat_pop4=|stat_year5=|stat_area5=|stat_pop5=|footnotes=}}
 
'''زندیان''' یا '''زندیه''' (۱۱۲۹–۱۱۷۴ ه‍.ش) نام یکی از سلسله‌های ایرانی بود که پس از فروپاشی [[افشاریان]] تا برآمدن [[قاجار]] به درازای ۴۵ سال در [[ایران]] حکومت کردند. زندها [[لر]] تبار بودند. این سلسله به سردمداری [[کریم‌خان زند]] در سال ۱۱۶۳ هجری قمری در [[ایران]] به قدرت رسید. کریم‌خان، ایلخان [[طایفه زند]] بود. پدرش «ایناخ خان» نیز ایلخان بود. کریم خان در آغاز یکی از سرلشکران سپاه [[نادرشاه افشار]] بود که پس از مرگ نادر با همراهانش بازگشت. او فردی مدبر<ref>طباطبایی، جواد. ''تأملی دربارهٔ ایران، جلد نخست، دیباچه‌ای بر نظریهٔ انحطاط ایران''. نشر نگاه معاصر. تهران. چاپ پنجم. ۱۳۸۵</ref> بود. او خود را[[وکیل الرعایا]] نامید و از لقب [[شاه]] پرهیز کرد. او بطوربه‌طور موقت، شهر [[ملایر]] را پایتخت و مقر فرماندهی خود نمود توانست بر کل ایران مسلط شود و سپس<ref>کتاب خواجه تاجدار</ref><ref>تاریخ اجتماعی سیاسی زندیه</ref> شهر [[شیراز]] را پایتخت خود گردانید. [[ارگ کریم‌خان]]، [[بازار وکیل]]، [[حمام وکیل (شیراز)|حمام وکیل]] و [[مسجد وکیل]] در شهر شیراز از جمله بناهایی است که از وی به یادگار مانده‌است.
 
[[وکیل الرعایا]] ([[۱۱۹۳ (قمری)|۱۱۹۳]] – [[۱۱۶۳ (قمری)|۱۱۶۳]] ه‍.ق) توانست پس از فروپاشی حکومت [[نادرشاه افشار]]، تمام بخش‌های مرکزی، شمالی، غربی و جنوبی ایران را تحت حکومت خود درآورد. همچنین برادر وی، [[صادق‌خان زند]]، نیز موفق شد در سال [[۱۱۸۹ (قمری)|۱۱۸۹]] ق. [[بصره]] را از امپراتوری [[عثمانی]] جدا کرده و به ایران پیوست نماید و از این طریق، نفوذ ایران را بر سراسر [[اروندرود]]، [[بحرین]] و جزایر جنوبی [[خلیج فارس]] مسلم گرداند. طایفه زند از نژاد [[لر]] هستند که ۴۳ سال بر ایران حکومت کردند.
خط ۳۴:
[[فارسنامه ناصری]]
 
از دیگر بازماندگان [[طایفه زند]] که به [[یافت آباد]] از مناطق تهران کنونی تبعید شده بودند نیز در اواخر دوره [[قاجاریه]] [[هرمزخان زند]]، [[رضا قلی بک میرزا]] و بعد از او [[مرتضی خان زند]] معروف به [[مرتضی خان یافت آبادی]] موفق به تملک یافت آباد، [[اسلام شهر]] و روستاهای اطراف شدند که البته در رابطه با این مالکیت همواره با[[عبدالحسین میرزا فرمانفرما]] معروف به [[شازده فرمانفرما]] از شاهزادگان صاحب نفوذ قاجار اختلافاتی وجود داشت که در نهایت پس از نزاعی طولانی و خشونت بار در دوران [[پهلوی اول]] با رایرأی دادگاه مالکیت یافت آباد به خوانین زند رسید. [[مرتضی خان یافت آبادی]] نیز همچون دیگر اقوام خود جوانمرد و مردم دار بود و به عنوان یکی از پیشگامان [[اصلاحات ارضی]] بخش عمده‌ای از زمین‌های یافت آباد را به صورت داوطلبانه به مردم واگذار کرد.{{مدرک}} مقبره رو به تخریب وی در قبرستان [[یافت آباد]] واقع شده‌است. گروهی از زندیه نیز در مناطق سرحد شمال فارس کنونی دارای املاک بوده و مردانی پهلوان و جنگجو داشته‌است. این خاندانپرداختندرییس محمدعلی فرزند پنجعلی خان فرزند شیخعلی خان زند (عموی کریمخان) بودند که در تاریخ حکومت قاجار چندین بار با گماشتگان قاجاریه در منطقه سرحد به جنگ و نبرد پرداختند
 
همچنین گروهی از افراد طایفه زند که از تیره زند خراجی می‌باشند در سعید آباد شهریار ساکن هستند، زمان کوچ و اسکان آن‌ها در سعید آباد با توجه به سنگ قبرهای یافت شده در امامزاده عبدالله سعید آباد حدوداً۲۳۰ الی۲۵۰ سال پیش تخمین زده می‌شود که مقارن است با اواخر دوره سلسله زندیه. این گروه از طایفه زند نیز جزو ملاکین منطقه بوده در دوره قاجار و پهلوی در زمره خوانین شهریار بوده‌اند و از بزرگان ایشان می‌توان کدخداحسینقلی زند و فرزند ایشان باقرخان زند را نام برد، هم‌اکنون نیز در سعید آباد شهریار خیابانی بنام باقر خان زند نامگذاری شده‌است.
خط ۱۷۳:
 
== رابطه با دیگر کشورها ==
زندیان با [[انگلستان]] دارای پیوندهای بازرگانی بودند و برخی سران این دودمان همچون واپسین شاهشان لطفعلی‌خان برخوردهای نزدیک و دوستانه‌ای با نمایندگان این کشور داشتند. هرچند برخورد کریم خان با انگلیسی‌ها در تاریخ پُرآوازه است؛ وی چینی‌های پیشکشی انگلیسی‌ها را در پیش رویشان شکست و ظرف‌های مسی ایرانی را به زمین زد و گفت که می‌بینید مال ما بهتر است و نیازی به ظرف‌های شما نداریم؛ ولی می‌نماید این از عاقبت اندیشی بنیانگذاربنیان‌گذار این دودمان بوده باشد چه که هندوستان به تازگی به [[استعمار]] انگلیسی‌ها درآمده بود؛ ولی با این همه وی به شرکت انگلیسی هند شرقی پروانه زدن تجارتخانه در [[بوشهر]] را داد و تسهیلاتی بدیشان بخشید. انگلیسی‌ها پارچه‌های پشمی به ایران می‌آوردند و در برابر کریم خان ایشان را از حق گمرک معاف نمود؛ ولی بازرگانان انگلیسی حق بیرون بردن طلا و نقره را از ایران نداشتند و ناچار بودند برای بهای کالاهای خویش کالاهای ایرانی خریداری کنند.
 
فتح [[بصره]] در سال [[۱۷۷۵ (میلادی)]] نیز از سوی کریم خان برای از رونق انداختن بازرگانی عثمانی و رونق بخشیدن به بندرهای ایران بود چه که پنج سال پیش از آن بازرگانان انگلیسی تجارتخانه خویش را در بوشهر بسته و در بصره برپا نموده بودند و با چیرگی بر بصره آن‌ها چاره‌ای نداشتند جز اینکه شرط‌های ایران را در راه بازرگانی بپذیرند.