سید روح‌الله خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سید روح‌الله موسوی خمینی''' (در شناسنامه '''سید روح‌الله مصطفوی''': زاده ۱ مهر ۱۲۸۱ – درگذشته ۱۳ خرداد ۱۳۶۸) که در بین طرفداران و دوستدارانش به «'''امام خمینی'''» نیز شهرت دارد، اولین [[رهبر ایران|رهبر]] و [[ولی فقیه]] [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] و از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] [[شیعه]] بود که [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] را رهبری و در پی آن، جمهوری اسلامی را از راه [[همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی در ایران|همه‌پرسی (رفراندوم) اول]]، بنیان‌گذارد و تا پایان عمر، رهبرش بود.

 

 

با فرمان وی، [[کمیته امداد]]، [[جهاد سازندگی]]، [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]،<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.ion.ir/News/208810.html|عنوان=نحوه شکل‌گیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در گفتگو با دکتر علی دانش منفرد نخستین فرمانده سپاه|ناشر=[[ایران آنلاین]]|تاریخ=۲ اردیبهشت ۱۳۹۶|تاریخ بازبینی=۱۴ خرداد ۱۳۹۶}}</ref> [[نهضت سوادآموزی]]، [[سازمان بسیج مستضعفین]]، و [[شورای عالی انقلاب فرهنگی]] تشکیل شد، اما [[نیکی کدی]] در سال ۲۰۰۳ می‌نویسد که با انقلاب ایران انتظار همگانی برای آزادی و برابری اجتماعی نسبت به زمان شاه برآورده نشد.<ref name="ToolAutoGenRef3">{{پک|Nikki R. Keddie|۲۰۰۶|زبان=en|ک=Modern Iran|ص=241}}</ref> گرچه بنا به گزارش‌های اخیر بین‌المللی و ایرانی، شاخص‌های آموزش، بهداشت، صنعت و عدالت اقتصادی ایران در مقایسه با قبل از انقلاب بهبود چشمگیر داشته‌است.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=Financial Tribune|تاریخ=2017-02-10|عنوان=Economic Progress Post Islamic Revolution|نشانی=https://financialtribune.com/articles/economy-business-and-markets/59289/economic-progress-post-islamic-revolution|زبان=en-US|تاریخ بازبینی=2018-06-03}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|کوشش=روزنامه دنیای اقتصاد|عنوان=بررسی وضعیت توزیع درآمد در سی سالگی انقلاب اسلامی|نشانی=https://donya-e-eqtesad.com/بخش-سرمقاله-28/497158-بررسی-وضعیت-توزیع-درآمد-در-سی-سالگی-انقلاب-اسلامی|زبان=fa|تاریخ بازبینی=2018-06-03}}</ref>

 

 

== کودکی و نوجوانی ==

به نوشته دکتر [[عباس میلانی]] اطلاع چندانی در مورد دوران کودکی او در دست نیست. این ابهام سبب شده‌است که داستان‌های گوناگونی در مورد آن ذکر شود. زندگی‌نامه‌های خمینی معمولاً یا تذکره‌ای هستند که او را تجلی [[مسیح]] زمان نشان می‌دهند که با هدایت الهی زمینه‌ساز عصری جدید شد یا هجونامه‌هایی هستند که او را رهبری عوام فریب، با سوادی اندک و عاری از هرگونه اخلاقیات و تشنه قدرت معرفی می‌کنند.<ref name=Abbas />

 

 

 

احمد پاکتچی، فرامرز منوچهری و حمید انصاری در [[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] می‌نویسند که نام پدرش مصطفی و پدربزرگش [[سید احمد هندی|احمد هندی]] بوده‌است اما از آنجا به قبل چندان روشن نیست و فقط گفته شده که نسب او به [[میرحامد حسین هندی]] می‌رسد. منبع اصلی شرح حال وی خاطرات برادرش [[سید مرتضی پسندیده|مرتضی پسندیده]] می‌باشد که می‌گوید [[محمدنصیر نیشابوری]] از سادات شیعه صاحب‌منصب حکومت [[صفویان|صفوی]] در ۱۷۰۶ میلادی به [[هند]] مهاجرت کرده و در دربار [[بهادرشاه یکم]] [[گورکانیان|گورکانی]] مغولان هند منصوب شد. فرزندش [[برهان‌الملک محمدامین]] [[صوبه]]‌دار (فرماندار استان) [[گجرات]] شده و وارد دستگاه ناصرالدین روشن‌اختر معروف به [[محمد شاه گورکانی|محمدشاه]] شد و جایگاه [[مردم ایرانی|ایرانیان]] را در دربار هند ارتقاء داد. برهان‌الملک در ۱۷۱۸ میلادی به حکومت [[اوده]] منصوب و با همکاری شیعیان اعلام استقلال کرد و سلسلهٔ [[نوابان اوده]] را بنیان گذاشت و در ۱۱۵۱ قمری (۲۱ سال قمری پس از حکومت اوده) مرد، اما با حضور فرزندانش سادات هند زیاد شدند. صد سال بعد [[میرحامد نیشابوری]] آغاز به فعالیت کرد که پدرش [[محمدقلی موسوی]]<ref name=cgie40777 /> معروف به علامه کنتوری یا [[کینتور]]ی<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://fa.wikishia.net/view/سید_محمدقلی_موسوی_هندی | عنوان=سید محمدقلی موسوی هندی | ناشر=[[ویکی‌شیعه]]}}</ref>{{مشکوک|ممکن است که کشمیری بوده باشد به جای کنتوری}} و برادرانش [[سیدسراج حسین|سیدسراج]] و [[سیداعجاز حسین|اعجاز حسین]] (همان میر حامدحسین هندی) از علمای مذهبی و فقهی مقیم هند بودند. فرزندمیرحامد حسین، سید ناصر حسین، نیز مرجع شیعیان هندی بود. او سه پسر داشت که پسر سومش، سید احمد موسوی، ساکن [[کشمیر]] می‌شود و پس از وی سید دین علیشاه بود. با کشته شدن دین علیشاه، فرزندش [[سید احمد موسوی هندی]] به [[نجف]] می‌رود و به درجه اجتهاد می‌رسد. در آنجا توسط یوسف خان فرفهانی به خمین دعوت می‌شود و در سال ۱۲۵۰ قمری رهسپار آنجا می‌گردد و در ۱۲۵۷ قمری با دختری به نام سکینه ازدواج می‌کند. مصطفی، پدر روح‌الله، در ۱۲۷۸ قمری متولد می‌شود. وی برای ادامه تحصیل به [[اصفهان]] می‌رود و در آنجا با هاجر خانم، دختر یکی از استادان خود که اهل خمین بود، ازدواج می‌کند.<ref name=cgie40777>{{یادکرد وب | نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/40777 | عنوان=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، خمینی، روح‌الله | ناشر=[[مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی]] | اثر=[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] | نویسنده=احمد پاکتچی، فرامرز منوچهری، حمید انصاری | صفحات= ۲ تا ۳ | پیوند بایگانی=https://archive.fo/huynk | تاریخ بایگانی=11 فوریه 2017 | جلد=22}}</ref>

 

خاندان خمینی ابتدا ساکن شهر [[نیشابور]] (دزق سرولایت نیشابور) بودند،<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=www.rovzane.com|نشانی=http://www.rovzane.com/blog/show/دزق-زادگاه-اجداد-امام-خميني-در-نيشابور.html|عنوان=دزق زادگاه اجداد امام خمینی در نیشابور - روزنه|بازبینی=2018-12-28}}</ref> اما در اواسط قرن یازدهم هجری برای ترویج مذهب و نیز راهنمایی امور دینی جامعهٔ بزرگ شیعیان [[هند]]، راهی شمال این کشور و شهر [[لکنو]] واقع در ناحیهٔ [[اوده]] شدند. در این منطقه قوانین اسلام و [[امامیه|شیعهٔ دوازده‌امامی]] که از زمان [[صفویان]] دین و مذهب رسمی ایران به حساب می‌آمد، برقرار بود.<ref name="baqer2" />

در آنجا، آن‌ها ساکن شهر کوچکی به نام [[کینتور]] شده و آغاز به رسیدگی به امور دینی شیعیان آن ناحیه کردند. مشهورترین عضو این خاندان [[میرحامد حسین موسوی]]، نویسندهٔ کتاب [[میرحامد حسین موسوی#آثار|عبقات الانوار فی مناقب الائمةالاطهار]] بود.<ref name="alislam" /><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.rkhomeini.org/imam_khomeini_biography.cfm?content_id=281| عنوان = Khomeini Biography: Childhood And Early , 1902 to 1923| تاریخ بازدید = ۸ اوت ۲۰۱۱| ناشر = rkhomeini.org| زبان = انگلیسی}}{{پیوند مرده|date=February 2019}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب| نام۱ = محمدرضا | نام خانوادگی۱ = حکیمی| عنوان = میرحامد حسین| سال = ۱۳۶۲| مکان انتشارات = قم}}</ref>

 

=== خانواده و کودکی ===

 

 

 

== دوره جوانی ==

=== تحصیلات ===

[[پرونده:خمینی و همدرسان.JPG|بندانگشتی|چپ|سید روح‌الله، نفر دوم سمت راست در جمع همدرسان]]

 

در آن سال‌ها اراک به دلیل حضور [[عبدالکریم حائری یزدی]] به مرکز مهمی برای یادگیری علوم دینی تبدیل شده بود.<ref name="baqer22">{{یادکرد |فصل= In the Seminary: Student Years in Qom|کتاب= Khomeini: Life of the Ayatollah|نویسنده = Baqer Moin|ناشر =I.B.Tauris & Co Ltd |شهر= Victoria House, Bloomsbury Square, London WC1B 4DZ, 175 Fifth Avenue, New York NY 10010|زبان=en| صفحه=22|سال=1999|شابک=1-85043-128-0}}</ref> وی در آنجا منطق را از محمد گلپایگانی، [[اصول فقه|اصول]] را از محمدعلی بروجردی و [[فقه]] را از عباس اراکی آموخت.<ref name=cgie669 />

 

 

او بعد از گذراندن دورهٔ سطح، ابتدا در درس خارج فقه و اصول [[سید علی یثربی کاشانی]] و سپس در درس خارج فقه [[عبدالکریم حائری یزدی]] شرکت کرد. وی برای فراگیری فلسفه به درس [[علی اکبر حکمی یزدی]] رفت و در همان ایام نقد فلسفه [[داروینیسم]] را نزد محمدرضا نجفی فراگرفت. به مدت چهار سال [[منظومه]] [[ملا هادی سبزواری]] را در محضر [[سید ابوالحسن رفیعی قزوینی]] آموخت و [[اسفار اربعه]] [[ملاصدرا]] را با [[خلیل کمره‌ای]] مباحثه کرد.<ref name=cgie669 />

 

=== تدریس ===

حکومت پهلوی دستور داد که کلاس‌های درس او از [[مدرسه فیضیه|مدرسهٔ فیضیه]] به مدرسهٔ کوچکی بنام [[مدرسه ملاصادق]]، منتقل شود. اما با سقوط [[رضاشاه]] در سال ۱۳۲۰، کلاس‌های درس دوباره به مکان قبلی خود بازگشت و با همان محبوبیت از سر گرفته شد.

 

وی در این سال‌ها به تدریس خصوصی و عمومی آثار فلسفی و عرفانی نظیر منظومه ملاهادی سبزواری و اسفار ملاصدرا می‌پرداخت.<ref name="iptra1">[http://www.iptra.ir/article/1138/دیدگاه-مهدی-حائری-یزدی-درباره-فلسفه دیدگاه مهدی حائری یزدی درباره فلسفه]</ref> وی که از ۲۷ سالگی تدریس فلسفه و عرفان را آغاز کرده بود، بشدت با مخالفت جریان سنتی حاکم بر حوزه مواجه شد تا جایی که برخی وی را نامسلمان تلقی می‌کردند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/130/135/1980/ابن-عربی-از-منظر-امام-خمینی مجله حضور زمستان 1381 ، شماره 43 ابن عربی از منظر امام خمینی]</ref>

 

=== ازدواج و خانواده ===

 

== میانسالی ==

به نوشته [[یرواند آبراهامیان]]، خمینی در سخنرانی‌های خود برای طلاب، از حکومت روحانیون حمایت می‌کرد، اما در اعلامیه‌های عمومی بحث روشنی از این‌گونه حکومت به میان نمی‌آورد و از کاربرد ولایت فقیه خودداری می‌نمود. در عوض، او استراتژی سال ۱۳۴۲، یعنی حمله به نقطه‌ضعف‌های اصلی رژیم را ادامه می‌داد. شاه را به خاطر فروش کشور به امپریالیست‌ها و کمک به اسرائیل؛ نقض مشروطیت و زیر پا نهادن [[قانون اساسی مشروطه]]؛ حمایت از ثروتمندان و استثمار فقرا؛ نابودی فرهنگ ملی؛ تشویق و اشاعه فساد و هدر دادن منابع باارزش کشور در قصرها؛ خرید تسلیحات؛ نابودی کشاورزی و در نتیجه وابسته ساختن هرچه بیشتر ایران به غرب، مورد انتقاد قرار می‌داد. او ضمن مقایسه شاه با [[یزید]]، مؤمنان را به سرنگونی رژیم پهلوی و بیرون راندن امپریالیستها، فرامی‌خواند.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ص۵۹۰</ref> خمینی می‌کوشید تا بیشتر گروه‌های مخالف را با خود همراه کند، برای مثال هنگام اعتراض مطهری به سخنرانی‌های «ضد روحانی» شریعتی در حسینیه ارشاد، سکوت کرد و حتی بدون نام بردن از شریعتی، به استفاده از شعارها و عباراتی که سخنرانان حسینیه ارشاد رواج داده بودند (مثل «مستضعفین، وارثان زمین خواهند بود»، «مردم، استثمارگران را به زباله‌دان تاریخ خواهند انداخت» و «دین افیون توده‌ها نیست»)، ادامه داد. بسیاری از جوانان متفکر، با شنیدن این عبارات ولی غافل از سخنرانی‌های او در [[نجف]]، بی‌درنگ نتیجه گرفتند که خمینی با تفسیر شریعتی از اسلام انقلابی موافق است. در اواخر سال ۵۷ و هنگام نابودی حکومت پهلوی، محبوبیت خمینی در بین طرفداران شریعتی آنچنان بود که آنان - نه روحانیون - گامی برداشتند که احتمال تعبیر «کفر» در آن بود و به خمینی لقب «امام» که فقط مختص [[امامان شیعه|دوازده امام شیعه]] بود، را دادند. بدین سان، خمینی با تبلیغ پیام مبهم اما دلخواه توده‌ها، طیف گسترده‌ای از نیروهای اجتماعی و همچنین سازمان‌های سیاسی مذهبی و سکولار را با خود همراه کرد.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ص۵۹۲ و ۶۵۸–۶۵۹</ref><ref>Abrahamian, Iran between two revolutions, p۵۳۴</ref> [[نیکی کدی]] می‌گوید در سال‌های ۱۳۵۶–۵۷ و در دوران انقلاب، در مصاحبه‌هایی متعددی که خمینی با رسانه‌ها داشت بارها اعلام داشت که نه او و نه هیچ از یک علما قدرت را در دست نخواهند داشت. همچنین هیچگاه در این دوران و اوایل پیروزی انقلاب اشاره‌ای به ولایت فقیه نکرد.<ref>{{پک|زبان=en|Nikki R. Keddie |۲۰۰۶|ک=Modern Iran|ص=240}}</ref>

 

{{انقلاب ۱۳۵۷}}

{{اصلی|سید روح‌الله خمینی (دوران انقلاب)}}

 

=== رهبری انقلاب ایران ===

 

 

 

=== تأسیس جمهوری اسلامی و رخدادهای سال‌های آغازین پس از پیروزی انقلاب ===

{{اصلی|درگذشت سید روح‌الله خمینی}}

 

 

[[حسن عارفی]]، سرپرست گروه پزشکی رهبر پیشین ایران، در مصاحبه‌ای با یکی از نشریات چاپ ایران<ref>مجله علمی ''دانش روز'' که در تهران منتشر می‌شود.</ref> گفت که «بیماری سرطان معده خمینی زمانی آشکار شد که او اعلام کرد: ''اجابت مزاجش به شدت تیره است''».<ref name=ToolAutoGenRef1 />

[[مهدی حائری]] می‌گوید خمینی بشدت متأثر از [[ابن عربی]] بود و در تدریس اسفار ملاصدرا رویکردی عرفانی داشت و علاقه ای به مباحث فلسفی [[فارابی]] و [[ابن سینا]] نشان نمی‌داد.<ref name="iptra1"/> وی در عرفان به [[فصوص الحکم]] و [[فتوحات المکیه]] ابن عربی، [[مفتاح الغیب]] قونوی، [[شرح فصوص الحکم]] [[داوود قیصری]] و شرح قصیده [[ابن الفارض]] از کاشانی و ا[[صطلاحات الصوفیه]] علاقه نشان می‌دهد. وی به روایت [[فلسفه نوافلاطونی]] رایج در میان حکمای مسلمان نیز گرایش داشت و در آثارش به اثولوجیا استناد می‌کند، که در اصل برگرفته از [[تاسوعات]] [[فلوطین]] بوده و به اشتباه متعلق به [[ارسطو]] پنداشته شده‌است. بدین ترتیب، وی آمادگی پذیرش آرای فلسفی غیراسلامی را مشروط به سازگاری با سنت و روایات دارا بود.<ref>[http://www.fa.islamic-sources.com/article/بازنگری-عرفان1-خمینی-و-میراث-حکمت-عرفا بازنگری عرفان(1): خمینی و میراث حکمت عرفانی اسلام]</ref>

 

=== حکمت نظری ===

خمینی به مکتب [[اصالت الوجود]] مندرج در عرفان نظری و [[حکمت متعالیه]] تعلق دارد. او، همچون بسیاری دیگر از عرفای مسلمان، می‌کوشد تا [[واحد (اسماءالله)|واحد]] نوافلاطونی را با [[الله]] چنان‌که در اسلام معرفی شده‌است، جایگزین سازد و اندیشه [[صدور]] در این فلسفه را با [[وحی]] اسلامی و [[تجلی]] عرفانی تطبیق دهد. بدین ترتیب «واحد» بی شخصیت نوافلاطونی، با خدای متشخص [[توحید (اسلام)|توحید]] اسلامی جایگزین می‌شود. وی می‌کوشد تا مشکل جمع [[تنزیه]] (بی مانندی و مغایرت خداوند در عالم) و [[تشبیه]] (ظهور خدا در قالب صفات) الهی را رفع کند و در این راه از آرای [[تصوف]] بهره می‌جوید. همچنین، با بهره‌گیری از ایده [[اعیان ثابته]] ابن عربی، فاصله بی‌نهایت میان عالم لاهوت و تعالی امر مطلق با عالم محسوس [[ناسوت]] که عرصه تکثر محسوسات را پرکند. این اعیان ثابته همان تعینات تجلی اسماء الهی است. در این مکتب، [[انسان کامل]] مظهر صفات و اسمای الهی در عالم می‌شود که طبق اسفار ملاصدرا باید سفر چهارگانه ای را برای وصول به حق بپیماید.<ref>[http://www.payam-aftab.com/fa/doc/article/69615/امام-خمینی-میراث-فلسفه-عرفانی-اسلامی-الکساندر-نایش امام خمینی و میراث فلسفه عرفانی اسلامی / الکساندر نایش]</ref>

عباس محمدی اصل، می‌نویسد از اعتقاد خمینی مبنی بر ابعاد معنوی قیام سیاسی بر می‌آید که او سازمان‌دهی انقلاب را یکی از مراحل سیر و سلوک عرفانی خود می‌دانست چنان‌که قیام [[ابراهیم]]<nowiki/>علیه فرعون را زمینه دستیابی به تقرب الهی قلمداد کرده‌است.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=عرفان اجتماعی امام خمینی|ژورنال=دانشگاه انقللاب|ناشر=|تاریخ=خرداد ۱۳۷۰|زبان=|شاپا=|doi=|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/877745/عرفان-اجتماعی-امام-خمینی---ره--?q=عرفان%20امام%20خمینی&score=45.00785&rownumber=10|تاریخ دسترسی=}}</ref>

 

=== در رسانه‌ها ===

[[رابرت مک‌نیل]] روزنامه‌نگار مشهور آمریکایی که برنامه وی، مصاحبه اختصاصی آذر ۱۳۵۷ با خمینی در نوفل لوشاتو را موفقیت بزرگی در برابر دیگر برنامه‌های بزرگ تلویزیونی می‌دید، با اشاره به اینکه تا آن زمان از نزدیک با یک روبرو نشده بوده و این رویداد برایش تازگی داشته<ref name="bbc1" /> گفته‌است: {{گفتاورد|انگار تمام اعضای بدنش با حداقل نیروی ممکن کار می‌کردند، به غیر از مغزش آن هم‌زمانی که باید حرف می‌زد. آرام‌ترین و بی‌حرکت‌ترین انسانی بود که تا به حال دیده بودم… آرامش محض و اطمینان خاطر کامل داشت. ما می‌دانستیم او اندیشمندی است که مدت‌ها پیش طرز فکرش شکل گرفته و دربارهٔ چیزهایی که می‌توانست نظرات محکمش را زیر سؤال ببرد کنجکاو نبود. تنها چیزی که ما از نیات او می‌دانستیم همان چیزهایی بود که او و دیگران در آن روزها به ما می‌گفتند. مقاصد آن‌ها را بعد از پیروزی انقلاب و به خصوص در پی واقعه گروگان‌گیری در سفارت آمریکا درک کردیم. وقتی که رسانه‌های عمومی مبارزه یک نهضت متمایل به دموکراسی برای سرنگون کردن یک رهبر مستبد را دیدند طبیعتاً کنجکاو بودند که افرادی که پشت انقلاب بودند را بشناسند. به نظر من، خمینی از این وضع سود برد تا زمانی که اقدامات آن‌ها به خشونت و سیاهی کشیده شد.<ref name="bbc1">{{یادکرد وب | نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2015/02/150204_u01-maneil-khomeini | عنوان=پشت صحنه مصاحبه پی‌بی‌اس با خمینی | ناشر=[[بی‌بی‌سی فارسی]] | تاریخ=۱۶ بهمن ۱۳۹۳ | بازبینی=15 فروردین 1395 | نویسنده=کامبیز فتاحی}}</ref>}}