خاقانات ترک غربی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها) جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی |
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها) جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی |
||
خط ۱:
[[پرونده:Western Gokturk.jpg|بندانگشتی|300px|خاقانات غربی ترک]]
'''خاقانات غربی ترک''' یا '''خاقان‌نشین غربی''' خاقاناتی بودند در [[آسیای میانه]] که در اثر منشعب شدن [[خاقانات گوک‌ترک]]، در قرن هفتم میلادی
در سدهٔ پنجم میلادی، پانصد خانواده از [[خاندان آشینا]] (احتمالاً از ایرانی‌تباران منطقه<ref>Peter B. Golden, ''An Introduction to the History of the Turkic Peoples'', O. Harrassowitz, 1992, p. 121-122</ref>)، در شمال [[چین]] با هم متحد شدند. در آغاز زبان [[مغولی]] را به عنوان زبان مشترک خویش برگزیدند ولی تا اواسط سدهٔ ششم میلادی، افراد قبایل آشینا به زبان [[ترکی]] سخن می‌گفتند. چینیان اتباع خان‌های آشینا را «تو کیو» می‌گفتند.
این قبایل در دامنهٔ کوه‌های [[اورال]] چنان در طول زمان با هم جوش خوردند که صد سال بعد به سال ۵۶۴ میلادی، مجموعهٔ واحدی را تشکیل می‌دادند که آنان را [[ترک باستان]] یا [[تورکیوت]] نامیده‌اند. ترکان در مدتی کوتاه سرزمین وسیعی را به تصرف درآوردند و تا مرزهای [[ایران]] پیش تاختند.<ref>رضا، عنایت الله. ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. ص ۲۹</ref>
به سبب اختلافاتی که بین خاقانات ترک
اندکی بعد رقابت و دشمنی میان دو خاقانات شرقی و غربی پدید آمد. امپراتوری چین که [[خاقانات ترک شرقی]] را دشمنی خطرناک می‌شمرد، راه اتحاد با خاقانات ترک غربی را در پیش گرفت. همچنین خاقانات ترک غربی روابط دوستانه‌ای با امپراتوری [[بیزانس]] داشت و دشمن [[ساسانیان]] بشمار می‌آمد.<ref>ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. ص ۴</ref>
خط ۱۳:
در ابتدا سیاست ترک‌هایی که [[آسیای میانه]] را اشغال کرده بودند از سیاست [[هیتالیان]] تفاوت قابل ملاحظه‌ای نداشت یعنی آنان به حاکمان محلی باج و مالیات می‌بستند. خاندان سلطنتی پیشین و قواعد و موازینی که در ایام گذشته، هنوز در محلات متداول بود، تغییر نپذیرفت ولی تدریجاً وضعیت تغییر کرد و ترک‌ها در آسیای میانه نظام ادارهٔ امور را فرا گرفتند. اعیان و اشراف ترک در حرص و طمع افتادند و والی ناحیهٔ [[چاچ]] ([[تاشکند]] کنونی) را کشته، به جای او «داله» نام ترک را نشاندند.
در سال [[۶۱۸ (میلادی)|۶۱۸ میلادی]] در عهد [[تونشخو]] یا [[تون جبغو خان]] حاکم خاقانات ترک غربی اصلاحاتی اعلان گردید که طبق آن خاقان مذکور تمام حاکمان محلی را والیان خود خوانده، به همهٔ آن‌ها عنوان داد. در سیاست او زوری با زاری توأم استفاده می‌شد مثلاً یکی از تواناترین حاکمان [[سمرقند]] را به دامادی خود درآورد. زمانی که سپهسالار ایران [[سمبات بگراتونی]] به [[هیتالیان]] حمله برد، تونشخو به مدد آنان آمد و پادگان ایرانی مجبور به عقب‌نشین شد. بدین ترتیب تمام [[تخارستان]] از سلطهٔ ساسانیان خارج شد.<ref name="تاجیکان، ص ۳۴۲">تاجیکان، ص ۳۴۲</ref>
گرفتاری‌های [[خسرو پرویز]] شاه ساسانی و پیکارهای او در غرب و مقاومت شدید دولت [[روم شرقی]] سبب شده بود که وی نتواند چنان‌که باید به اقدام‌های لازم در امور مرزهای شرقی دست زند. بدین روال طی سال‌های ۶۲۰ تا ۶۳۰ میلادی، مرزهای شرقی ایران بی‌دفاع ماند.<ref>ایران و ترکان در روزگار ساسانیان، ص ۱۴۲</ref> آنچه در مآخذ آورده‌اند که تونشخو فارس را اشغال کرد به همین معنی می‌باشد. سپس تونشخو جنوب [[افغانستان]] را تسخیر کرد و به همین ترتیب تمام شمال و غرب [[پاکستان]] معاصر به تصرف ترک‌ها درآمد یا حداقل به ترک‌ها مطیع گردید. تونشخو در سال [[۶۳۰ (میلادی)|۶۳۰ میلادی]] وفات یافت. بعد از مرگ او وضعیت خاقانی غربی ترک بی‌ثبات شد و جنگ و جدال، آشوب و فتنه بین اشراف بر سر نواحی زراعت پرور آسیای میانه فلاکت بسیاری آورد و تاراج و غارت و تاخت و تاز ابعاد گسترده پیدا کرد، مثلاً والی [[فرغانه]] کشته شد و در شمال [[فرغانه]] والیان ترک به سر کار آمدند. به سبب اوضاع داخلی و خارجی سیاسی، خاقانات غربی ترک
در سال [[۶۵۹ (میلادی)|۶۵۹ میلادی]]، خاقانات غربی، توسط امپراتور چین از بین رفته و دیگر هرگز سر برنیفراشت<ref>ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. ص ۲۰۳</ref>
| |||