۱۱۶
ویرایش
تفاوت میان نسخه‌های «شطرنج»
اضافه کردن پیوند
FreshmanBot (بحث | مشارکتها) جز (←پیشینیان (۶۰۰–۱۰۰۰ میلادی): اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی) |
(اضافه کردن پیوند) |
||
|
'''شطرنج''' یا '''چترنگ'''<ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=Saleminejad|نام=Hossein|کد زبان=en|وبگاه=www.vajehyab.com|نشانی=https://www.vajehyab.com/dehkhoda/چترنگ|عنوان=معنی چترنگ {{!}} لغت‌نامه دهخدا|بازبینی=2018-07-22}}</ref> یک [[بازی]] دونفره است که بر روی [[صفحه شطرنج]] و با استفاده از [[مهره‌های شطرنج]] ([[شاه (شطرنج)|شاه]]، [[وزیر (شطرنج)|وزیر]]، [[رخ (شطرنج)|رخ]]، [[فیل (شطرنج)|فیل]]، [[اسب (شطرنج)|اسب]] و [[سرباز (شطرنج)|سرباز]]) انجام می‌شود. هر یک از مهره‌های شطرنج به شکل مخصوصی حرکت می‌کنند و قادر به زدن مهره‌های حریف نیز هستند. هدف این بازی مات کردنِ حریف است؛ یعنی ایجاد وضعیتی که شاه حریف هیچ راهی برای فرار نداشته باشد. همچنین بازی درصورت تسلیم اختیاریِ یکی از بازیکنان نیز به پایان می‌رسد؛ این اتفاق معمولاً وقتی می‌افتد که شکست اجتناب‌ناپذیر به‌نظر برسد. بازی شطرنج همچنین در چندین حالت ممکن است با تساوی ختم شود. بازی شطرنج به سه بخشِ [[شروع بازی]] یا [[گشایش (شطرنج)|گشایش]]، وسط بازی و [[آخر بازی (شطرنج)|آخر بازی]] تقسیم می‌شود که در هر یک از این مراحل، تاکتیک‌ها، استراتژی‌ها و سبک‌های متفاوتی به‌کار بسته می‌شوند. مهره‌های شطرنج دارای ارزش متفاوتی هستند و برای ثبتِ حرکات، با نمادهای ویژه‌ای نوشته می‌شوند. شطرنج دارای تاکتیک‌هایی ازجمله [[چنگال (شطرنج)|چنگال]] و [[آچمز]] و دارای جنبش‌ها و حرکات ویژه‌ای مانند [[حرکت قلعه (شطرنج)|حرکت قلعه]]، [[آن‌پاسان]] و [[ترفیع پیاده]] است.
قدمت این بازی به سدهٔ ششم میلادی در شرق [[هندوستان]] بازمی‌گردد. نوع اولیهٔ شطرنج با نام [[زبان سانسکریت|سانسکریتِ]] ''[[چاتورانگا]]'' در [[امپراتوری گوپتا]] ابداع شد و در زمان حکومت [[انوشیروان|خسرو انوشیروان]] ساسانی به [[ایران]] معرفی شد. شطرنج در ایران، با کمی تغییر در قوانین بازی، نام [[شطرنج تاریخی ایران|چَترَنگ]] را بر خود گرفت و با فتح قلمرو [[ساسانیان|امپراتوری ساسانیان]]، توسط [[مردم عرب|عرب‌ها]] در سراسر [[جهان اسلام]] رایج شد و «شطرنج» نام گرفت. ایرانیان و اعراب از [[قرن نهم میلادی]]، [[اروپا]] و [[روسیه]] را با شطرنج آشنا کردند؛ به همین دلیل در اغلب [[زبان‌های اروپایی]] نام این بازی برگرفته از واژهٔ «شطرنج» یا «شاه» (مهرهٔ اصلی بازی) و نام بیشتر مهره‌ها هم برگرفته از نام‌های فارسی و عربی آن‌هاست. در اروپا، رفته‌رفته شطرنج دستخوش تغییراتی شد و با [[تغییر شکل]] حرکت برخی مهره‌ها پویایی و سرعت بازی افزایش یافت.
در اواخر [[قرن نوزدهم]]، رقابت [[قهرمانی شطرنج جهان]] بنیادگذاری‌شد. نخستین قهرمان رسمی شطرنج جهان [[ویلهلم اشتاینیتس]]، شطرنج‌باز یهودی اهل [[بوهم]] بود که در سال ۱۸۸۶ با غلبه بر [[یوهانس سوکرتورت]] ِانگلیسی این عنوان را به‌دست‌آورد. [[ماگنوس کارلسن]] ِ نروژی قهرمان فعلی شطرنج جهان است که با غلبه بر [[ویسوآناتان آناند]] در سال ۲۰۱۳ صاحب این عنوان شد. در سال ۱۹۲۴، [[فیده|سازمان بین‌المللی شطرنج جهان]] (فیده) بنیادگذاری شد و به‌تدریج مسابقات و عناوین تازه‌ای به‌وجود آمدند. رقابت‌های بین‌المللی شطرنج در طول [[جنگ جهانی دوم]] متوقف شد و پس از جنگ جهانی دوم، فیده مسئولیت برگزاری رقابت قهرمانی شطرنج جهان را بر عهده گرفت. تاکنون ۱۷۰ فدراسیون ملی عضو فیده شده‌اند و این سازمان را به یکی از بزرگ‌ترین نهادهای ورزشی جهان تبدیل کرده‌اند. فیده تلاش فراوانی برای افزودن شطرنج به [[بازی‌های المپیک]] داشته، اما این اتفاق هرگز نیفتاده و به‌جای آن از سال ۱۹۲۷ [[المپیاد شطرنج]] بین تیم‌های ملی شطرنج کشورهای مختلف دنیا برگزار می‌شود. فیده همچنین درجه‌هایی چون [[استاد فیده]]، [[عنوان‌های فیده#استاد بین‌المللی|استاد بین‌المللی]] و [[استادبزرگ شطرنج|استادبزرگ]] را به بهترین شطرنج‌بازان دنیا اهدا می‌کند. استاد بزرگ، پس از قهرمان جهان، معتبرترین عنوانی است که یک بازیکن شطرنج می‌تواند به‌دست آورَد و گفته می‌شود که نخستین بار [[نیکلای دوم]]، تزار [[روسیه|روسیه،]] در سال ۱۹۱۴ گروهی از بهترین شطرنج‌بازان دنیا را استاد بزرگ نامید.
شطرنج‌بازان اهل [[اتحاد شوروی]] در دوران پس از جنگ جهانی دوم به قدرت بی‌رقیب شطرنج جهان تبدیل شدند، به‌طوری‌که تا سال ۱۹۷۲ تمامی رقابت‌های قهرمانی جهان بین شطرنج‌بازان کشور شوراها برگزار شده‌بود. در این سال [[بابی فیشر]] آمریکایی که بسیاری او را بهترین شطرنج‌باز تاریخ می‌دانند، عنوان قهرمانی را از شوروی خارج ساخت. پس از فیشر نیز این عنوان دوباره به شوروی بازگشت و به‌ترتیب، [[آناتولی کارپف]]، [[گری کاسپارف]] و [[ولادیمیر کرامنیک]] صاحب این عنوان شدند و تا سال ۲۰۰۷ که [[ویسواناتان آناند]] ِهندی به مقام قهرمانی رسید، این عنوان در شوروی و روسیه باقی ماند.
| |||