دین: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ZEIDMOHAMMAD (بحث | مشارکت‌ها) جز ←تعریف دین: ویرایش متن برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری |
ZEIDMOHAMMAD (بحث | مشارکت‌ها) ←رابطه دین و عقل: افزودن دو بخش انواع گزاره های دینی و حوزه های رابطه عقل و دین برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری |
||
خط ۴۰:
== رابطه دین و عقل ==
===== حوزه های رابطه عقل و دین<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پرسشکده|نشانی=http://www.porseshkadeh.com/question/36406/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%82%D9%84-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DA%86%D9%87-%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%85-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF|وبگاه=www.porseshkadeh.com|بازبینی=2019-06-08}}</ref>: =====
می توان نقش عقل را در نسبت با دین در چند مقام در نظر گرفت:
1) در مقام فهم معنای گزاره های دینی
2) در مقام استنباط گزاره های دینی از متون مقدس
3) در مقام انتظام بخشیدن به آنها
4) در مقام تعلیم گزاره های دینی
5) در مقام اثبات گزاره های دینی و در مقام دفاع از آنها.
پر واضح است که جامعه دینی در مقام استنباط و فهم و تعلیم گزاره های دینی از عقل بهره می جوید. موافقان و مخالفان دخالت عقل در دین، بر این سه کارکرد اتفاق نظر دارند. کارکرد سوم عقل، یعنی انتظام بخشی به گزاره های دینی، نیز چندان محل اختلاف نیست. حتی ایمان گرایان که در صفحات آتی با آنان بیشتر آشنا خواهید شد، و [[ظاهرگرایان]] نیز [[مجموعه]] ناهماهنگی از گزاره های دینی را نمی پذیرند. انسجام و سازواری درونی میان مجموعه گزاره های دینی، کمترین شرط مقبولیت آن نظام است و بدون آن، التزام به نظام معارف دینی بی معناست. حتی افراطی ترین ایمان گرایان، مانند [[کرکگور]]، هر چند ورود در عرصه دین را با تن دادن به تناقض میسر می دانند، اما این تناقض در واقع تناقض ایمان دینی با عقل غیر دینی است.گزاره های دینی باید به نحوی با هم تلائم پیدا کنند؛ زیرا با وجود ناهماهنگی درونی، التزامی در کار نیست به کدام یک از طرفین نقیض می توان ملتزم شد؟ البته ایمان گرایان در مجموعه باورهایشان وجود تناقض را می پذیرند، اما به زعم ایشان، تناقض داشتن باورهای دینی با باورهای غیردینی، به ایمان دینی لطمه ای نمی زند، بلکه زمینه تحقق آن را فراهم می آورد. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=پرسشکده|نشانی=http://www.porseshkadeh.com/question/36406/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%82%D9%84-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DA%86%D9%87-%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9%85-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF|وبگاه=www.porseshkadeh.com|بازبینی=2019-06-08}}</ref>
====== انواع گزاره های دینی: ======
می توان گزاره های دینی را در رابطه با عقل به سه دسته تقسیم کرد:
# گزاره های سازگار با عقل (عقل پذیر): گزاره های [[خرد پذیر]] مانند توحید، اصل معاد، گزاره های اخلاقی، عدالت، لزوم عبادت و ... . که خرد بشری به طور مستقل آنها را در می یابد.
# گزاره های عقل گریز: گزاره هایی که عقل به دلیل عدم احاطه، قضاوتی در مورد آنها نفیا و اثباتا ندارد. یعنی نه آنها را رد می کند و نه آنها را مستقلا اثبات می کند. مانند جزئیات احکام عبادات، جزئیات معاد و ... . البته ممکن است عقل با مقدمه های دیگر این موضوعات را اثبات یا رد کند ولی این گزاره ها به خودی خود نه ستیزی با عقل دارند و نه لزوما ضرورتی عقلی را در خود حمل می کنند.
# گزاره های [[عقل ستیز]]: گزاره هایی که با دلیل قطعی عقلی تضاد دارد: .مانند تثلیث<ref>{{یادکرد وب|عنوان=عقل ستیزی تثلیث در مسیحیت – الشیعه|نشانی=https://farsi.al-shia.org/%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%AA%D8%AB%D9%84%DB%8C%D8%AB-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA/|وبگاه=farsi.al-shia.org|بازبینی=2019-06-08}}</ref>، تجسید و . ...<ref>{{یادکرد وب|عنوان=در تعارض بین فقه و عقل کدام معتبر تراست؟ {{!}} پاسخگویان|نشانی=https://www.pasokhgooyan.ir/node/19952|وبگاه=www.pasokhgooyan.ir|بازبینی=2019-06-08}}</ref>
گفتنی است مثلا اسلام از انتساب گزاره های عقل ستیز به دین، به خاطر تقدم منطقی معرفت بر ایمان در اسلام اباء دارد. مسیحیت اما این انتساب را به خاطر تقدم ایمان بر معرفت احیانا می تواند بپذیرد به ویژه در توجیه عقاید پولسی مانند تجسد خداوند و تثلیث از این رویکرد استفاده کند. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=مقایسه‌ی جایگاه عقل، در اسلام و مسیحیت {{!}} پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب|نشانی=https://www.adyannet.com/fa/news/22396|وبگاه=www.adyannet.com|بازبینی=2019-06-08}}</ref>
می‌توان گفت در بعضی از ادیان بزرگان و عالمان آن دین سعی می‌کنند که بخش‌هایی از دستورات و عقاید دینی را به وسیلهٔ [[استدلال]] و [[برهان]] عقلی توجیه کنند و از این نظر قابل استناد به [[عقل]] بنظر برسند.
| |||