اسفراین (ولایت): تفاوت میان نسخه‌ها

اسفراین؛ یکی از ولایت‌های [[ربع نیشابور]] [[خراسان]]<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ نیشابور |نویسنده= ابوعبدالله حاکم نیشابوری | مترجم= محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی |ناشر=آگه |شهر=تهران |سال=1375 |صفحه= ص216}}</ref><ref name="ReferenceA">{{یادکرد |کتاب= احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم |نویسنده= محمد بن احمد مقدسی | مترجم= علینقی منزوی |ناشر= شرکت مؤلفان و مترجمان ایران |شهر=تهران |سال=1361 |صفحه= ج2، ص436}}</ref>؛ نام این ولایت: در البلدان، به صورت اسفرائین<ref name="ReferenceB">{{یادکرد |کتاب= کتاب البلدان |نویسنده= احمد بن ابی یعقوب | ناشر=بریل|شهر=لیدن |سال=1860م 1860|صفحه= ص55}}</ref>؛ در [[حدود العالم]]، سبراین<ref>{{یادکرد |کتاب= حدود العالم من المشرق الی المغرب |نویسنده= |ترجمه= تحقیق یوسف الهادی | ناشر=دارالثقافیه|شهر=قاهره |سال=1999م 1999|صفحه= ص115}}</ref>؛ در [[معجم البلدان]]، أَسفَرَایین<ref name="ReferenceC">{{یادکرد |کتاب= معجم‌البلدان |نویسنده= شهاب‌الدین ابی عبدالله یاقوت حموی | ناشر= دارصادر |شهر=بیروت |سال=1977م 1977|صفحه= ج1، ص177}}</ref>؛ در [[احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم|احسن‌التقاسیم]]، أَسفَرایِن<ref>{{یادکرد |کتاب= احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم |نویسنده= شهاب‌الدین ابی عبدالله یاقوت حموی | ناشر= دار صادر |شهر=بیروت |سال=1977م 1977|صفحه= ج1، ص177}}</ref>؛ در الانساب، إسفرایین<ref>{{یادکرد |کتاب= الانساب |نویسنده= ابی‌سعد عبدالکریم بن محمد بن منصور التمیمی السمعانی| ناشر= مکتبة ابن التمیمیة |شهر=قاهره |سال=1980م 1980|صفحه= ج1، ص235}}</ref>؛ در اللباب، إسفَرایِین<ref>{{یادکرد |کتاب= اللباب فی تهذیب الانساب |نویسنده= عزالدین ابن الاثیر الجزری| ناشر= دار صادر |شهر= بیروت |سال=1980م 1980|صفحه= ج1، ص55}}</ref> ثبت گردیده‌است. به نقل از بیهقی، سبب نامگذاری اسفراین را چنین نوشته‌اند که این واژه، در اصل، اسپرآیین است؛ «اسپر»، به معنی «سپر» است و «آیین»، به معنی «روش»؛ گویا مردم آنجا به برداشتن سپر، خو کرده بودند که شهر ایشان بدین لقب خوانده شد. همچنین گفته‌ان که اسفندیار آن را بنیان نهاد و به نام او نامیده شد، سپس با گذشت روزگار دگرگون شد.<ref>{{یادکرد |کتاب= مطالعه پهنه شهر اسفراین و ولایت ارغیان در دوران اسلامی |نویسنده= احمد نیک‌گفتار | ناشر= دانشگاه تهران |سال=1387 |صفحه= ص144}}</ref>

اسفراین؛ از ولایت‌های دوازده‌گانه [[ربع نیشابور]] [[خراسان]]<ref name="ReferenceA" /><ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ نیشابور |نویسنده= ابوعبدالله حاکم نیشابوری | مترجم= محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی |ناشر=آگه |شهر=تهران |سال=1375 |صفحه= ص 217}}</ref>؛ در مسیر جاده نیشابور به جرجان قرار گرفته<ref name="ReferenceB" /> به گونه‌ای که این جاده، آن را به دو نیم، تقسیم می‌کرده و به نقل از بیهقی، گفته‌اند که این ولایت، دربرگیرنده بیش از چهار صد و پنجاه آبادی بوده‌است. [[یاقوت حموی]]، نام قدیم این ولایت را مهرجان دانسته‌است و به گفته وی، مهرجان، نام یکی از قریه‌های این ولایت است.<ref name="ReferenceC" /> اما [[ابن حوقل]]، مهرجان و اسفراین را دو شهر جدا به‌شمار آورده و از آن‌ها در ردیف شهرهای ربع نیشابور (بوزجان، مالن معروف به کواخرز، خایمند، سلومک، سنکان، زوزن، کندر، ترشیز، خان روان، آزادوار، خسروجرد، بهمن‌آباد، مزینان، سبزوار، دیواره، مهرجان، اسفرایین، خوجان، [[ریوند (شهر)|ریوند]]، رایکان، طابران، نوقان و تروغوذ) یاد نموده و در بخشی از کتاب صورةالارض، فاصله جغرافیایی مهرجان را با اسفراین و دیگر شهرهای مسیر نیشابور تا اسفراین، چنین مشخص کرده‌است: از نیشابور تا خان‌روان یک مرحله (مرحله= واحد مسافت‌شمار قدیم)؛ و از خان‌روان تا مهرجان، دو روز؛ و از مهرجان تا اسفراین، دو روز راه است.<ref>{{یادکرد |کتاب=صوره‌الارض |نویسنده= ابن حوقل| ناشر=دارصادر |شهر=بیروت |سال=1938م 1938|صفحه= ج2، ص433-434، 456}}</ref> [[ابوسعد سمعانی|سمعانی]]، [[ابوالفدا]] و به خصوص جغرافیانویسانی همچون [[اصطخری]]، [[ابن حوقل]]، [[محمد مقدسی|مَقدِسی]] که از فواصل شهرهای خراسان یاد کرده‌اند، اسفراین و مهرجان را دو محل جدا از هم دانسته و فاصله آن دو را دو روز راه نوشته‌اند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده= محمد فرجامی |نشانی= https://www.academia.edu/5547357/شهر_بلقیس_خلاصه_مقاله |عنوان= دو فصل کاوش باستان شناختی در شهر تاریخی بلقیس اسفراین | ناشر= Academia |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۳ مرداد ۱۳۹۴ | پیوند بایگانی = | تاریخ بایگانی =|صفحه= ص4}}</ref>