اقلیم کردستان عراق: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کردستان عراق''' یا '''اقلیم کردستان''' (به [[کردی]]: هه‌رێمی کوردستان، Herêmî Kurdistan)، یک منطقهٔ کوهستانی و خودمختار در بخش شمالی کشور عراق است. کردستان [[عراق]] از شرق با [[ایران]] از شمال با [[ترکیه]] و از غرب با [[سوریه]] هم‌مرز است. پایتخت آن [[اربیل]] به زبان آشوری و بابلی باستان اربلا و پارسی هخامنشی اربیر است. نام اربیل بر اساس قاعده [[قلب آوایی]] زبان کردی با تحریف آوایی روبه‌رو شده<ref>Khan, Geoffrey. 1999. [http://books.google.cz/books?id=we7Q1AxbiOYC&pg=PA2&lpg=PA2&dq=hawler+metathesis&source=bl&ots=4Dfj9e_iZD&sig=MzvV-fBuylNL9J2p2YAjQTNm1to&hl=en&sa=X&ei=XhdQUfjiFPT44QSehIDABQ&redir_esc=y#v=onepage&q=hawler%20metathesis&f=false A grammar of neo-Aramaic: the dialect of the Jews of Arbel]. Boston, MA: Brill Academic Publishers. p.2.</ref> و توسط کردها به صورت «هه‌ولیر» تلفظ می‌شود که به نظر می رسد با تلفظ پارسی هخامنشی نزدیک است در زبان پارسی باستان صامت( ل) وجود نداشت. واحد پول رایج در منطقه کردستان عراق، [[دینار عراق]] است و زبان‌های رسمی در این منطقه چند گویش نسبتاً متفاوت از [[زبان کردی]] و همچنین [[زبان عربی]] است.

[[آشور بانیپال]] در سال ۶۳۳ پ. م درگذشت. شاه ایرانی [[ماد]] در حمایت از [[بابل (دولت‌شهر)|بابل]] به آشور اعلان جنگ داد. [[هووخشتره]] در سال ۶۱۴ پ م از [[کوه‌های زاگرس]] گذشت و ضمن تسخیر آبادی‌های آشوری سر راه، شهر آشور پایتخت دولت آشور را در محاصره گرفت. پس از سقوط شهر آشور، [[نبوپلسر]] پادشاه بابل به دیدار هووخشتره آمد و در آنجا پیمان دوستی [[مادها]] و بابل تجدید شد. در سال ۶۱۳ پ م شاه آشور در نینوا بود و این شهر نیز در سال ۶۱۲ پ م تسخیر شد. [[نبوپلسر]] رهبر بابلی‌ها به همکاری با [[ماد]] روی آورد.از جمله اتفاقات تاریخی در دوره‌هایاربیل بعدیکه گاهنامه بابلی ثبت شده حرکت سپاه کوروش هخامنشی از این منطقهشهر بخشیبرای فتح کشورلیدی است و جنگ بزرگ گوگمل است که هخامنشیان و سپاه اسکندر مقدونی در نزدیکی این شهر به نبرد پرداختند،در دوره اشکانیان اربیل مرکز پارتیان بود.با برآمدن اشکانیان، آدیابن ضمن پذیرش برتری اشکانیان به گونه‌ای خودمختاری نیز دست‌یافت و پس از شاهنشاهی‌هایآن پادشاهانی از اين سلسله بر این سرزمین فرمان‌راندند.ایزاتس پسر مونوباز یکم با پادشاهی کوچک همسایه‌اش-[[هخامنشیپادشاهی میشان]]،- هم‌پیمان‌شد.ايزاتس همچنین به [[سلوکیآیین یهود]]، گروید.^{[[اشکانیآدیابن#cite%20note-Sellwood-1|[۱]]]}واپسین پادشاه مستقل آدیابن مهرسپ بود. در ۱۱۵ میلادی [[تراژان]] به آدیابن تاخت و این سرزمین را به خاک [[ساسانیروم]] گشتضمیمه‌ساخت. در ۲۱۶ میلادی هم [[کاراکالا]] بدین سامان تاخت و در جستجوی پیکر شاهان اشکانی گورستان‌های آدیابن را ویران‌ساخت.

در زمان ساسانیان منطقهم( اربیل) نطقه امروزی عراق را ناحیه سورستان یا [[دل ایرانشهر]] می‌نامیدند و طبق تقسیمات کشوریکشو ایراندر آن۲۲۴ زمان،میلادی سورستانگردید؛در بهحالی ساتراب شهرزور دوازدهدر استانسلیمانیه و شصتگرمکان [[تسو]]در (شهرستان)کرکوک بخشامروزی شدهحامی بود.ساسانیان بیشترو بخششخص اردشیر بودند و سرانجام آدیابن به صورت یکی از استان‌های ساسانی درآمد و به خاوریافتخار منطقه امروزی کردستان عراق در استان [[شادپیروز]] قرار داشت. شمال غربی کردستان عراق [[استان بالا]] نام داشت. شهرهای بزرگ آن دوره در این منطقه، اربیل، [[گرمیان]] ([[کرکوک]] امروزی) و [[آشب]] (عمادیه امروزی) بودند.<ref>محمدی ملایری، محمد: فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر، تهران، انتشارات توس ۱۳۷۵.</ref>