علاءالدین محمد خوارزمشاه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[سلطان محمد خوارزمشاه]] فرزند سلطان [[تکش خوارزمشاه]] و [[ترکان خاتون (مادر محمد خوارزمشاه)|ترکان خاتون]]، دختر رئیس ایل [[قانقلی سفلی|قنقلی]]، در دشت [[دشت قبچاق|قبچاق]] بود.<ref name=ToolAutoGenRef6>{{پک|۲۰۱۱|ف=ALĀʾ-AL-DĪN MOḤAMMAD|ک=Encyclopædia Iranica|ص=۷۸۰–۷۸۲}}</ref><ref name=ToolAutoGenRef49>{{پک|۱۳۹۳|ف=خوارزمشاه علاءالدین محمد|ک=دانشنامه جهان اسلام|ص=}}</ref> دربارهٔ تاریخ تولد او منابع با هم موافق نیستند. برخی مانند [[محمد بن علی محمد شبانکاره]] تاریخ تولد او را سال ۵۵۰ قمری/ ۱۱۵۵ میلادی می‌دانند، اما از آنجایی که تاریخ ازدواج سلطان تکش و ترکان خاتون سال ۵۶۸ قمری / ۱۱۷۲ میلادی ذکر شده‌است، این امر غیرممکن است. در سال ۵۸۹ قمری / ۱۱۹۳ میلادی پس از مرگ سلطانشاه، تکش حکومت خراسان را به محمد واگذار کرد و ملک شرف‌الدین مسعود حسن را به اتابکی او گمارد. در سال ۵۹۰ قمری / ۱۱۹۴ میلادی سلطان تکش به علت بیماری که ناصر الدین ملکشاه به آن مبتلا شده بود ؛ حکومت [[نیشابور]] را به در عوض حکومت مرو که هوای آن باعث بیماری شده بود به او داد و سلطان محمد را با خود به خوارزم برد و سپهسالاری لشکر خوارزم را به او سپرد. در سال ۵۹۳ قمری /۱۱۹۸ میلادی ملکشاه بر اثر همان بیماری ذکر شده، درمی‌گذرد و سلطان تکش پسر دوم خود یعنی قطب‌الدین محمد را به جانشینی برمی‌گزیند. این انتصاب موجب اعتراضاتی از سوی فرزندان ملکشاه به خصوص [[هندو خان بن ملکشاه|هندو خان]] شد که تکش وزیرش، [[نظام الدین صدرالدین هروی]] را مأمور سرکوب آن‌ها کرد. پس از خاموشی این شورش، قطب‌الدین دوباره به سمت قبلی خود یعنی حکمرانی خراسان منصوب شد. چند ماه بعد بر اثر اختلافاتی که قادر بوقو خان (بزرگ ایل قبچاق) با برادر زاده‌اش ایل درک پیدا کرد.<ref>{{پک|خسرو بیگی|۸۷|ک=تبارشناسی خوارزمشاهیان|ص= ۷۸}}</ref> ایل درک به [[خوارزم]] پناهنده شد و سلطان تکش، قطب‌الدین محمد را با وی به منظور جنگ با قادر بوقو خان فرستاد؛ محمد در این جنگ به پیروزی رسید و قادر بوقو خان را اسیر کرد و به خوارزم آورد. قطب‌الدین محمد در هنگام مرگ [[علاءالدین تکش|سلطان تکش]] به تعقیب اسماعیلیه در قلعه [[ترشیز]] مشغول بود اما به محض شنیدن مرگ پدرش با دربندان اسماعیلی قلعه با دریافت یکصد هزار دینار صلح کرد و به [[گرگانج]] بازگشت. علاءالدین محمد پس از مرگ پدرش، سلطان سلسله خوارزمشاهیان شد.<ref name=ToolAutoGenRef6/><ref name=ToolAutoGenRef49/><ref name=ToolAutoGenRef41>{{پک|حسن‌زاده|۹۲|ک=تاریخ ایران در عهد خوارزمشاهیان|ص=۶۰}}</ref><ref name=ToolAutoGenRef50>{{پک|خسرو بیگی|۸۷|ک=تبارشناسی خوارزمشاهیان|ص= ۷۹}}</ref>

 

[[پرونده:Terken-Khatun-Captive-Initi.gif|بندانگشتی|ترکان خاتون در اسارت مغول]]

ترکان خاتون مادر سلطان محمد خوارزمشاه ، دختر خان قبچاق از قبایل قدرتمند ترک بود . که به سبب همین قدرت با تکش خوارزمشاه ازدواج کرد. پس از این ازدواج نفوذ ترکان در دربار خوارزمشاهیان بیش از پیش شد. چرا که به رغم اختلافاتی که تکش با خلیفه عباسی پیدا کرد فاصله ای میان او و بزرگان اهل سنت پیش آمد که همین سبب تکیه بیشتر او و پسرش سلطان محمد به ترکان قبچاق بود. او در خوارزم دیوان و اقطاعات جداگانه خود را داشت . او در دوره سلطنت شوهر و پسرش خویشاوندان ترک خود را بر سر کارها می‌گماشت از این رو فرمان ترکان خاتون در بعضی مواقع از فرمان سلطان معتبر تر بود. اقتدار ترکان خاتون در زمان پسرش بسیار بیشتر بود و سبب اطاعت بیش از نیمی از لشکریان سلطان محمد که همه از ترکان قبچاق بودند حضور و فرمان مستقیم ترکان خاتون بود علاوه بر آن رأی و نظر ترکان خاتون در رابطه با صاحب منسبان لشکر و دیوان تعیین‌کننده بوده به قدری که حتی در رابطه با انتخاب جانشین فرزندش به سبب اختلافاتی که با عروس بزرگ تر خود مادر سلطان جلال الدین ، آی چیچاک، داشت سلطان را وادار به انتخاب پسر دیگرش [[اوزلاغ شاه]] می‌کند که مادرش از خویشاوندان ترکان خاتون است. طبق گفته منابع چنگیز خان که از نفوذ ترکان خاتون مطلع بوده‌است قبل حمله به ایران برای ترکان خاتون نامه ای می‌نویسد و او را وعده حکومت خوارزم و خراسان را می‌دهد و اعلام می‌دارد که به او و قلمرواش کاری ندارد.<ref>{{پک|معماریانی|۱۳۹۲|ک=زن در دوره خوارزمشاهیان|ص=۱۲۸-۱۳۱}}</ref><ref>{{پک|۱۳۹۳|ف=ترکان خاتون|ک=دانشنامه جهان اسلام|ص=}}</ref>