ویکی‌پدیا

استوانه کوروش: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۱۳۳٬۲۴۲ ویرایش‌ها
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی
جز تمیزکاری پانویس‌های کوتاه (وظیفه ۲۱)
خط ۴:
| image_caption = استوانهٔ کوروش، از دو نمای مختلف.
| material = [[خاک رس|گل رُس]]
| size = {{Convert|22.5|cm|in}} × {{Convert|10|cm|in}} (حداکثر)<ref name=ToolAutoGenRef7>{{پک|The British Museum|2017|ک=The Cyrus Cylinder|ص=|زبان=en}}</ref>
| writing = [[زبان اکدی]]، [[خط میخی]]
| created = حدود ۵۳۹–۵۳۸ پیش از میلاد
| period = [[هخامنشیان]]
| discovered = [[بابل (دولت‌شهر)|بابل]]، [[میان‌رودان]] توسط [[هرمزد رسام]] در مارس ۱۸۷۹<ref>{{پک|The nameBritish Museum|2017|ک=ToolAutoGenRef7The Cyrus Cylinder|ص=|زبان=en}}</ref>
| location = اتاق ۵۲،<ref>{{پک|The nameBritish Museum|2017|ک=ToolAutoGenRef7The Cyrus Cylinder|ص=|زبان=en}}</ref> (پیش‌تر ۵۵)، [[موزه بریتانیا|موزهٔ بریتانیا]]، [[لندن]]
| id = BM 90920<ref>{{پک|The nameBritish Museum|2017|ک=ToolAutoGenRef7The Cyrus Cylinder|ص=|زبان=en}}</ref>
| registration = {{اطلاعات موزه بریتانیا|1880,0617.1941|id=327188}}<ref>{{پک|The nameBritish Museum|2017|ک=ToolAutoGenRef7The Cyrus Cylinder|ص=|زبان=en}}</ref>
}}
'''استوانهٔ کوروش''' یا '''منشورِ کوروش''' لوحی از گِلِ پخته‌است که در سال ۵۳۸ پیش از میلاد به فرمانِ [[کوروش بزرگ]] هخامنشی نگاشته شده‌است. به‌تازگی بخش‌هایی از نسخهٔ دیگری از متنِ استوانه بر روی دو قطعه لوحِ گِلی در مجموعهٔ بابِلیِ موزهٔ بریتانیا شناخته شده‌است که بازماندهٔ نسخهٔ بایگانی شدهٔ همین استوانه است. نیمهٔ نخست این لوح از زبان رویدادنگارانِ بابلی و نیمهٔ پایانیِ آن، سخنان و دستورهای کورش به‌زبان و [[خط میخی]] [[اکد]]ی ([[بابلی نو]]) نوشته شده‌است. این استوانه در سال ۱۲۵۸ خورشیدی/ [[۱۸۷۹ (میلادی)|۱۸۷۹]] میلادی در نیایشگاه [[اِسَگیله]] (معبد [[مردوک]]، خدای بزرگ بابلی) در شهرِ [[بابل (دولت‌شهر)|بابِلِ]] باستانی پیدا شده و در [[موزه بریتانیا]] در شهر لندن نگهداری می‌شود. نامِ دبیر و نگارنده‌ای که از متنِ استوانهٔ کوروش نسخه برداری کرده ''قیشتی مردوک'' بوده ولی نامِ دبیری که متنِ اصلی را نوشته، مشخص نیست.
خط ۲۳:
نوشته‌های باستانی روال بخصوصی دارند و روند نوشتن نوشته‌های باستانی میان‌رودان چنین بود که معمولاً با ترکیب کلمهٔ «آن‌گاه که…» آغاز می‌شوند، سپس گزارشی از اتفاقی می‌دهند و بعد در انتها می‌گویند به عنوان مثال بعد از این اتفاق من چنین کاری کردم.<ref>{{پک|نورعلیشاهی|۱۳۸۸|ک=گفتگو با عبدالمجید ارفعی|ص=۷}}</ref>
 
[[استوانهٔ کوروش]] یکی از آخرین نمونه‌های شناخته‌شدهٔ این موارد است. از این نظر استوانهٔ کوروش با استوانه‌های نوشته‌شدهٔ پادشاهان بابل نو، که درست پیش از کوروش فرمانروایی می‌کردند و در آن‌ها متن‌ها معمولاً در دو ستون موازی حول محیط یک دایره نقش می‌بستند، تفاوت دارد اما به استوانه‌های کهن‌تر که به یادبود پادشاهان آشور نو ساخته شده‌بودند، همانند است و این همانندی ممکن است آگاهانه بوده‌باشد.<ref name=ToolAutoGenRef1>{{پک|استولپر|۱۳۹۳|ک=کوروش بزرگ|ص=۴۰}}</ref>
 
به‌عقیدهٔ [[ماریو لیورانی|ماریو لیوِرانی]] تفسیر صحیح این متون نیازمند توجه به سیاق، اهداف و ادبیات نگارش چنین متونی است و مخاطب این استوانه‌ها نیز خدایان و شاهان آینده هستند، بدین معنا که به خدایان اطمینان داده می‌شود که شاه رسالتی را که خدایان به او داده‌اند، به نحو احسن انجام داده‌است، و شاهان آینده نیز راه و رسم حکومت و احترام به آثار شاهان پیشین را می‌آموزند.<ref>{{پک|Liverani|1995|ک=The Cyrus cylinder|ص=2354 f|زبان=en}}</ref>
خط ۲۹:
== کشف ==
[[پرونده:Babylon 1829 cropped.gif|بندانگشتی|200px|نقشهٔ محوطهٔ باستانی بابل در سال ۱۸۲۹ میلادی. کاوش‌گرانِ رسام، استوانهٔ کوروش را در دهانهٔ تپهٔ عَمران ابن علی (که با حرف '''E''' در مرکز نقشه علامت‌گذاری شده‌است) یافتند.]]
استوانهٔ کوروش در ماه مارس ۱۸۷۹ میلادی (برابر با اسفند-فروردین ۱۲۵۷/۸ خورشیدی) توسط [[هرمزد رسام]] در جریان کاوش‌های او در بابِل، بر تپهٔ موسوم به عَمران یافت شد.<ref name=ToolAutoGenRef3>{{پک|رزمجو|۱۳۸۹|ک=استوانهٔ کورش بزرگ|ص=۲۷}}</ref> بعدها مشخص شد که شمال این تپه، محل [[اسگیل|پرستشگاه اِسگیلَ]] است، اما چون در آن زمان این پرستشگاه در زیر خاک مدفون بود، مشخص نیست که استوانه در چه فاصله‌ای از این پرستشگاه یافت شده‌است، اما به نظر می‌رسد که استوانه در میان یک دیوار بزرگ در جنوب عَمران یافته شده‌باشد. همین نکته و همچنین شکل استوانه‌ای کتیبه نشان می‌دهد که این استوانه به‌عنوان یک کتیبهٔ پی‌بنا، درون یک دیوار قرار داده شده بود.<ref name>{{پک|رزمجو|۱۳۸۹|ک=ToolAutoGenRef3استوانهٔ کورش بزرگ|ص=۲۷}}</ref>
 
هرمزد رسام در کتاب خود، این استوانه را «از مهم‌ترین کشفیات دوران‌ها» دانسته و نوشته‌است که یک استوانهٔ گلی شکسته در ویرانه‌های جیمجیما به‌دست آورده و [[هنری راولینسون]] با خواندن آن دریافته که این کتیبه، متنی رسمی از تصرف بابل به‌دست کوروش است. وی همچنین از اینکه بخشی از استوانه شکسته و گم‌شده، ابراز تأسف کرده‌است.<ref>{{پک|Rassam|1897|ک=Asshur and the land of Nimrod|ص=268-267|زبان=en}}</ref>
خط ۳۹:
== مشخصات ظاهری ==
[[پرونده:Cyrus Cylinder 4.jpg|بندانگشتی|200p|استوانهٔ کوروش از نمای سمت راست.]]
استوانهٔ کوروش، استوانه‌ای از جنس [[خاک رس]] است که از دو قسمت تشکیل شده‌است؛ تکهٔ اول، همان قطعهٔ اصلی گل‌نوشته‌است که هرمز رسام آن را کشف کرده بود و در ۳۵ خط نوشته‌شده و تکهٔ دوم شامل خط‌های ۳۶ تا ۴۵ می‌شود و در کلکسیون بابلی [[دانشگاه ییل]] توسط پاول-ریچارد برگر پیدا شد.<ref name=ToolAutoGenRef5>{{پک|Dandamayev|۱۹۹۳|ک=The Cyrus cylinder|ص=۵۲۱–۵۲۲|زبان=en}}</ref> درازای این استوانه ۲۲٫۸۶ سانتی‌متر و پهنای آن ۱۱ سانتی‌متر است و به [[زبان اکدی]] ([[بابلی نو]]) نوشته شده‌است. این گل‌نوشته به‌شکل استوانه‌ای است که دو انتهای این استوانه باریک‌تر و در وسط کمی بَرآمده‌است.
 
این استوانه شامل ۴۵ خط می‌شود که روی‌هم‌رفته حدود ۲۰ سطر از آن کاملاً شکسته‌شده و امروزه در دست نیست و سه سطر ابتدایی آن نیز تقریباً به‌طور کامل شکسته‌اند و قابل خواندن نیستند.<ref name>{{پک|Dandamayev|۱۹۹۳|ک="ToolAutoGenRef5"The Cyrus cylinder|ص=۵۲۱–۵۲۲|زبان=en}}</ref>
 
تکهٔ اول این استوانه، پس از کشف به موزهٔ بریتانیا انتقال یافت و با شمارهٔ BM 90920 در این موزه نگهداری می‌شود.<ref>{{پک|Fant|Reddish|2008|ک=Lost Treasures of the Bible|ص=267-280|زبان=en}}</ref> تکهٔ دوم که قطعهٔ کوچکی به‌اندازهٔ ۸٫۶ در ۵٫۶ سانتی‌متر است، سطرهای ۳۶ تا ۴۵ گل‌نوشته را شامل می‌شود. این قطعهٔ کوچک با شمارهٔ NBC 2504 در مجموعهٔ دانشگاه ییل کشور [[ایالات متحده آمریکا|ایالات متحدهٔ آمریکا]] نگهداری می‌شد که در سال ۱۹۷۱ میلادی، پاول-ریچارد برگر با بررسی متن آن متوجه شد که این قطعهٔ کوچک مربوط به بخشی از استوانهٔ کوروش است و از آن پس، این قطعه به‌صورت امانت در موزهٔ بریتانیا نگهداری می‌شود.<ref>{{پک|Curtis|Razmjou|2005|ک=Forgotten Empire|ص=59|زبان=en}}</ref>
 
== متن استوانه ==
متن حاوی روایتی از فتح بابل توسط کوروش در ۵۳۹ پ. م. است و با گفتاری از [[مردوک]] ایزد بابلی در مورد جنایت‌های [[نبونایید]]، آخرین پادشاه کلدانی، آغاز می‌شود (سطرهای ۴–۸). در ادامه روایتی از جستجوی [[مردوک]] برای یافتن پادشاه شایسته، انتساب کوروش به حکمرانی تمام جهان و عاملیت او در فتح بابل بدون جنگ آورده می‌شود (سطرهای ۹–۱۹). سپس کوروش، با لحن اول شخص، القاب و نسب خود را برمی‌شمرد (سطرهای ۲۰–۲۲) و اعلام می‌کند که صلح کشور را تضمین کرده (سطرهای ۲۲–۲۶) که به موجب آن او و پسرش کمبوجیه مشمول رحمت مردوک شده‌اند (سطرهای ۲۶–۳۰). او بازسازی معبد، که در دوران زمامداری نبونایید به فراموشی سپرده شده بود و اجازه‌اش به تبعیدشدگان مبنی بر بازگشت به میهن‌شان را توصیف می‌کند (سطرهای ۳۰–۳۶). در پایان، پادشاه بازسازی دفاع [[شهر بابل]] را توصیف کرده (سطرهای ۳۶–۴۳) و گزارش می‌کند که به هنگام بازسازی، کتیبه‌ای از [[آشوربانیپال]] را دید. (سطرهای ۴۳–۴۵)<ref name>{{پک|Dandamayev|۱۹۹۳|ک="ToolAutoGenRef5"The Cyrus cylinder|ص=۵۲۱–۵۲۲|زبان=en}}</ref>
 
=== محتوای متن ===
خط ۱۴۳:
=== تاریخچهٔ ترجمهٔ متن ===
[[پرونده:Sir Henry Rawlinson.jpg|بندانگشتی|250px|[[هنری راولینسون]]، کسی که برای نخستین بار متن استوانه را به‌زبان انگلیسی ترجمه کرد.]]
پس از کشف استوانه و انتقال آن به موزهٔ بریتانیا، در سال ۱۸۸۰ میلادی [[تئوفیلوس پینچز]] نخستین نسخه‌برداری از متن را انجام داد و دریافت این استوانه متعلق به کوروش هخامنشی است و بخشی هم از زبان خود اوست و مربوط به فتح بابل است. سپس [[هنری راولینسون]] براساس این نسخه‌برداری، در همان سال برای اولین بار متن استوانهٔ کوروش را به [[زبان انگلیسی]] ترجمه کرد و در نشریهٔ [[انجمن سلطنتی آسیایی]] منتشر کرد.<ref name=ToolAutoGenRef2>{{پک|رزمجو|۱۳۸۹|ک=استوانهٔ کورش بزرگ|ص=۴۴}}</ref> [[ابرهارد شرادر]] نیز در سال ۱۸۹۰ میلادی ترجمه‌ای از این استوانه را انجام داد. در اوایل [[سدهٔ بیستم]] میلادی، [[فرانتس هاینریش وایسباخ]] حرف‌نویسی و ترجمهٔ آن را در سال ۱۹۱۱ میلادی، به‌همراه دیگر نوشته‌های [[شاهان هخامنشی]] به چاپ رسانید. پس از وی نیز کسان دیگری همچون [[لئو اوپنهایم]]، [[ویلهلم آیلرز]] و [[هانشپتر شاودیگ]] به ترجمهٔ این استوانه دست یازیدند.<ref name=ToolAutoGenRef4>{{پک|ارفعی|۱۳۸۹|ک=فرمان کوروش بزرگ|ص=۲}}</ref>
 
در سال ۱۹۷۵ میلادی، [[پاول ریچارد-برگر]]، استاد پیشین [[دانشگاه مونستر]] نخستین کسی بود که سطر ۳۶ گل‌نوشته را خواند زیرا که تا آن زمان به‌دلیل آسیب‌دیدگی متن خوانده نشده بود. پژوهش‌های وی نشان داده بود که قطعهٔ گل‌نوشته‌ای استوانه‌ای موجود در دانشگاه ییل، که پیش‌تر گمان برده می‌شد متعلق به [[نبونایید]] باشد، بخشی از استوانهٔ کوروش است. او متن استوانه را با توجه به قطعهٔ جدید، حرف‌نویسی و ترجمه کرد و پیشنهادهایی برای بازسازی برخی از افتادگی‌ها به‌زبان آلمانی منتشر کرد.<ref name>{{پک|ارفعی|۱۳۸۹|ک=ToolAutoGenRef4فرمان کوروش بزرگ|ص=۲}}</ref>
 
آخرین ترجمه‌ها از استوانهٔ کوروش را میکالووسکی و [[ایروینگ فینکل]] انجام داده‌اند.<ref name>{{پک|رزمجو|۱۳۸۹|ک=ToolAutoGenRef2استوانهٔ کورش بزرگ|ص=۴۴}}</ref>
 
در ایران این استوانه برای نخستین‌بار توسط [[عبدالمجید ارفعی]]، از اکدی به فارسی ترجمه شد و به‌تازگی نیز [[شاهرخ رزمجو]] ترجمهٔ نوینی از آن را براساس یافته‌های تازه منتشر کرده‌است. حسین بادامچی نیز ترجمه‌ای از اصل اکدی به فارسی از این استوانه منتشر کرده‌است.
 
== زبان استوانه ==
شکل حروف میخی که متن استوانه با آن نوشته شده‌است یادآور شکل‌های هم‌روزگار [[زبان بابلی نو|بابلی نو]] در کاربرد رایج آن بود، نه همانند نشانه‌های زینتی، و کهن که پاره‌ای از پادشاهان بابلی نو در نوشتن کتیبه‌ها استفاده می‌کردند. زبان متن گونه‌ای از گویش [[زبان اکدی|بابلی اکدی]] است که به آن «بابلی معیار» گفته می‌شد و در آشور و بابل زبان ادبیات، علم و دانش، تحصیل و همچنین زبان کتیبه‌های سلطنتی بوده‌است. در مقایسه با زبان نامه‌های همروزگار، یعنی زبانی که مردم به وسیلهٔ آن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کردند، دارای واژگان فاخر، صورت‌های دستوری رسمی و متکلف و کاربردهای کهن است.<ref name>{{پک|استولپر|۱۳۹۳|ک=ToolAutoGenRef1کوروش بزرگ|ص=۴۰}}</ref>
 
متن استوانه کاملاً به‌شیوهٔ نگارش بابلی است و براساس سنت نوشتاری بابل به نگارش درآمده‌است. شیوهٔ جمله‌بندی‌های آن یادآور متن‌های پیشین مربوط به دورهٔ بابل نو است؛ بنابراین، نویسندهٔ متن به‌خوبی با متن‌های ادبی و تاریخی پیش از خود آشنایی داشته‌است.<ref>{{پک|رزمجو|۱۳۸۹|ک=استوانهٔ کورش بزرگ|ص=۵۲}}</ref>
 
پیام اصلی فاتح که خود را به عنوان بازگردانندهٔ نظم توصیف می‌کند، یک مضمون سلطنتی قابل احترام است. عناصر این توصیف، از جملهٔ زمان‌دار آغازین که زمینه را آماده می‌کند تا دعای پایانی، به یک سنت تثبیت‌شدهٔ کهن تعلق دارد. چنین زبان فاخری آراسته به این صورت‌های آشنا، برای خواننده یا شنوندهٔ باستانی تازگی نداشته‌است، حتی جایی که بینندهٔ امروزی نوعی تغییر تاریخی را تشخیص می‌دهد.<ref name>{{پک|استولپر|۱۳۹۳|ک=ToolAutoGenRef1کوروش بزرگ|ص=۴۰}}</ref>
 
== رابطه با کتاب اشعیا ==
خط ۱۶۵:
متن استوانهٔ کوروش اصلاح شرایط موجود را توصیف می‌کند و بابل در کانون توجه آن قرار دارد، اما هنگامی که بابل در محدودهٔ یک شاهنشاهی قرار گرفت که همهٔ قاره را دربرداشت، بسیاری از چیزها از جمله کتیبه‌های سلطنتی بابلی ناگزیر تغییر کردند. دو کتیبهٔ کوتاه دیگر متعلق به کوروش در مکان‌هایی در جنوب بابل به دست آمده‌است که هر دو بر روی خشت‌های به کار رفته در پروژه‌های ساختمانی سلطنتی، مُهر شده‌اند. در یکی از آن‌ها که در [[اور]] به دست آمده‌است، همچون متن استوانه و با اصطلاحاتی همانند آن، کوروش به عنوان یک فاتح خارجی مهربان توصیف شده‌است؛ در این کتیبه او «شاه [[انشان]]» خوانده شده‌است و همچنین در آن آمده‌است که خدایان به او فرمانروایی بر همهٔ سرزمین‌ها را داده‌اند و او در «آن سرزمین» (بابل) صلح برقرار کرده‌است. در کتیبهٔ دیگری که در [[اوروک]] به دست آمده‌است او فقط به عنوان شاهی قدرتمند و دوستدار پرستشگاه اسگیلَ (پرستشگاه مردوک) و پرستشگاه [[ازیدا|اِزیدا]] (پرستشگاه [[نبو]]) توصیف شده‌است که این ویژگی‌ها ممکن است در مورد هر فرمانروای بابلی دیگری گفته شده باشد.<ref>{{پک|استولپر|۱۳۹۳|ک=کوروش بزرگ|ص=۴۶}}</ref>
 
هیچ سند قابل مقایسهٔ دیگری از جانشینان ایرانی کوروش، در بابل به دست نیامده است. تا آنجا که آشکار است، آن‌ها بازسازی پرستشگاه‌ها و کاخ‌ها را به شیوه‌های مرسوم بابلی حمایت نمی‌کردند و برای آن‌ها مراسم یادبود برگزار نمی‌کردند. از دورهٔ فرمانروایی [[داریوش یکم]] به بعد کتیبه‌های شاهان هخامنشی در کاخ‌های [[تخت جمشید]] و [[شوش]] و بر روی صخرهٔ [[بیستون]] در غرب ایران و در جاهای دیگر معمولاً در کنار نسخه‌های ایلامی و [[فارسی باستان]]، نسخه‌هایی به زبان بابلی نیز داشتند. چند قطعه از این کتیبه‌های سه زبانه در مجموعهٔ کاخی در بابل پیدا شده‌است.<ref name=ToolAutoGenRef6>{{پک|استولپر|۱۳۹۳|ک=کوروش بزرگ|ص=۴۷}}</ref>
 
این کتیبه‌های بعدی هخامنشی در ساختار و محتوا با کتیبه‌های سلطنتی کهن‌تر میان‌رودان و با متن استوانهٔ کوروش بسیار تفاوت داشتند. هدف آن‌ها تضمین تداوم میان‌رودان نبود. با وجود این، در طولانی‌ترین و مفصل‌ترین آن‌ها، یعنی کتیبهٔ بزرگ داریوش یکم در بیستون، نسخهٔ بابلی به شکلی که برای مخاطبان بابلی خاصی مناسب بود، در بعضی جاها با نسخه‌های ایلامی و فارسی باستان تفاوت دارد. در حقیقت، در نسخهٔ بابلی از قطعه‌ای از این متن بر روی یک بنای سنگی خراب شده در خود بابل، خدایی که داریوش را برگزیده و هدایت و حمایت کرده و در نسخهٔ اصلی بیستون [[اهوره‌مزدا]] نام دارد، در نسخهٔ بابلی [[بعل]] خوانده شده‌است تا خواننده یا شنوندهٔ بابلی تصور کند منظور از آن مردوک است، یعنی مردوک که کوروش را هدایت کرده‌است داریوش را نیز هدایت کرده‌است.<ref name>{{پک|استولپر|۱۳۹۳|ک=ToolAutoGenRef6کوروش بزرگ|ص=۴۷}}</ref>
 
سنتی که استوانهٔ کوروش به آن تعلق داشت کاملاً فراموش نشده بود. پس از آن که جانشینان [[سلوکی]] [[اسکندر مقدونی]] بر بابل سلطه یافتند، [[آنتیوخوس یکم]] کتیبه‌ای بر روی استوانهٔ گلی بشکه‌مانند مشابهی به‌جای گذاشت. این استوانه مانند نمونه‌های بابلی کهن‌تر در دو ستون موازی قرار داده شده بود و با نشانه‌های باستانی نوشته شده بود. این استوانه به یادبود اِزیدا، پرستشگاه نبو در [[بورسیپا]] نزدیک بابل بوده‌است. همانند استوانهٔ کوروش در این استوانه هم برای شاه و پسرش (اما برخلاف استوانهٔ کوروش برای همسرش نیز) طلب رحمت شده‌است. استوانهٔ آنتیوخوس آخرین نمونهٔ شناخته‌شدهٔ این نوع سند است.<ref name>{{پک|استولپر|۱۳۹۳|ک=ToolAutoGenRef6کوروش بزرگ|ص=۴۷}}</ref>
 
== نخستین بیانیه حقوق بشر ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/استوانه_کوروش»