ماهور (دستگاه موسیقی): تفاوت میان نسخه‌ها

در موسیقی قدیم ایران، [[عشاق (مقام موسیقی)]] اولین مقام از [[مقام (موسیقی)#مقام‌های دوازده‌گانه|دوازده مقام اصلی]] است و [[فاصله (موسیقی)|فواصل]] آن با دستگاه ماهور منطبق است؛ بنابراین بهتر است ماهور را اولین [[دستگاه (موسیقی)|دستگاه]] یا [[مقام (موسیقی)|مقام]] بدانیم.<ref name=autogenerated1>{{پک|فخرالدینی|۱۳۹۴|ک=تجزیه و تحلیل و شرح ردیف|ص=۱۱۸}}</ref>

با این حال محمدرضا لطفی معتقد است که نت [[زیرپایه]] که در اینجا نتِ سی است، در اصل به صورت «سی بمل» بوده و یک وجه تفاوت ماهور و [[راست‌پنج‌گاه]] نیز در قدیم همین بوده که نت زیرپایه در راست‌پنج‌گاه نیم‌پرده بالاتر از ماهور بوده‌است اما در زمانی که ردیف موسیقی ایرانی توسط [[میرزاعبدالله]] تدوین می‌شده این ظرافت‌ها از بین رفته‌است. وی همچنین استدلال می‌کند که در ردیف دستگاه ماهور، از درآمد تا گوشهٔ دلکش، هیچ‌کجا از نت [[محسوس (موسیقی)|محسوس]] (در این‌جا، سی [[بکار]]) استفاده نمی‌شود و نیز این که دستگاه‌ها اصولاً هر دو دانگشان یک فاصلهٔ [[چهارم درست]] را پوشش می‌دهند و استفاده از سی بکار باعث می‌شود که دانگ دوم ماهور تبدیل به چهارم افزوده شود در حالی که استفاده از [[سی بمل]] این مشکل را رفع می‌کند.<ref name=lotfi25>{{پک|لطفی|۱۳۸۸|ک=مجموعه مقالات موسیقی|ص=۲۵}}</ref>

به عقیدهٔ محمدرضا لطفی، تا پیش از تدوین ردیف موسیقی ایرانی توسط [[میرزاعبدالله]]، دستگاه ماهور نه با درآمد، که با گوشهٔ گشایش و داد آغاز می‌شده و بعداً به نت پایهٔ درآمد برمی‌گشته‌است؛ او این روش را در ردیف آذربایجان و شیراز، و تصنیف‌های قدیمی نیز پیدا کرده‌است.<ref name>{{پک|لطفی|۱۳۸۸|ک=lotfi25مجموعه مقالات موسیقی|ص=۲۵}}</ref> او همچنین گوشه‌ها مختلف ماهور را بر اساس درجات مختلف گام ماهور چنین طبقه‌بندی می‌کند:<ref>{{پک|لطفی|۱۳۸۸|ک=مجموعه مقالات موسیقی|ص={{چر}}۲۶–۲۸}}</ref>

خانواده گوشه‌های راک، شامل راک هندی، راک کشمیر، راک عبدالله و برخی گوشه‌های مرتبط دیگر است. این باور وجود دارد که نام «راک»، از [[راگا (موسیقی)|راگا]] در [[موسیقی هندی]] ریشه می‌گیرد،<ref>{{پک|اسعدی|۱۳۸۸|ک=بازنگری پیشینهٔ تاریخی مفهوم دستگاه|ص=۴۹}}</ref> به خصوص که نام دو گوشهٔ راک کشمیر و راک هندی به مناطقی در سرزمین [[هندوستان]] اشاره دارد.<ref name=lotfi46>{{پک|لطفی|۱۳۸۸|ک=مجموعه مقالات موسیقی|ص=۴۶}}</ref> نام گوشهٔ «راک عبدالله» احتمالاً نشان‌دهندهٔ رابطهٔ آن با [[میرزاعبدالله]] است،<ref group=en>{{پک|Nettl|1987|ک=The Radif of Persian Classical Music|ص=103|زبان=en}}</ref> اما از آنجا که نام آن در ردیف [[آقا حسینقلی]] هم آمده و میرزاعبدالله هم فردی وارسته بود، لطفی حدس می‌زند که شاید نام این گوشه در واقع به ابا عبدالله (از القاب [[حسین بن علی|امام سوم شیعیان]]) اشاره دارد، و شاهد آن را گوشهٔ «حسینی» می‌داند.<ref name>{{پک|لطفی|۱۳۸۸|ک=lotfi46مجموعه مقالات موسیقی|ص=۴۶}}</ref> گوشه‌های راک گسترهٔ صوتی زیادی (تقریباً به اندازهٔ تمام دستگاه ماهور) دارند، و به دلیل فرود مشکلشان، از نظر اجرا دشوار هستند.<ref>{{پک|لطفی|۱۳۸۸|ک=مجموعه مقالات موسیقی|ص=۴۷}}</ref>