دیابت: تفاوت میان نسخه‌ها

|وب سایت=https://kiantebmed.ir/}}

 

 

دیابت دو نوع اصلی دارد. در [[دیابت نوع ۱|دیابت نوع یک]]، تخریب [[سلول بتا|سلول‌های بتا]] در [[پانکراس]] منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در [[دیابت نوع ۲|نوع دو]]، مقاومت پیش رونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو عوامل [[ژنتیکی]]، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند.

در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل [[گلوکز]] کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن [[هیپرگلیسمی]] می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد، سبب تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن می‌شود که می‌تواند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند. همچنین دیابت با افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد؛ لذا [[آزمایش‌های غربالگری|غربالگری]] و تشخیص زودرس این بیماری در افراد با ریسک بالا می‌تواند در پیشگیری از این عوارض مؤثر باشد. تشخیص و همچنین غربالگری دیابت با انجام آزمایش قند خون میسر است.

 

پایش قند خون به دو روش انجام می‌گیرد.

# پایش قند خون توسط خود بیمار که به ان خود پایشی می‌گویند.

در خود پایشی، قند خون توسط خود بیمار و با استفاده از یکی از انواع دستگاه‌های خانگی اندازه‌گیری قند خون انجام می‌گیرد در این روش گلوکز پلاسما اندازه‌گیری می‌شود و نمایانگر میزان کنترل قند خون در کوتاه مدت است. ارزیابی کنترل دراز مدت قند خون توسط پزشک انجام می‌گردد که از طریق درخواست آزمایش [[هموگلوبین گلیکوزیله|هموگلوبین A₁C]] صورت می‌گیرد و نمایانگر میزان کنترل قند خون در دو تا سه ماه اخیر است. باید توجه داشت که این دو روش مکمل یکدیگرند و هیچ‌یک جای دیگری را نمی‌گیرد. [[پزشک]] با مرور اندازه‌گیری‌های مکرر قند خون توسط بیمار و پاسخ آزمایشگاهی هموگلوبین A₁C در خصوص نحوه ادامه درمان و مدیریت دیابت تصمیم می‌گیرد.<ref name=":0">dennis L. Kasper, Anthony s. fauci, stephen L. Hauser, Harrisons Principles of Internal Medicine, 19th Edition (2015), McGraw-Hill Education, page 3190, {{ISBN|978-0-07-180216-1|en}}, {{ISBN|978-0-07-180215-4|en}}, MHID: 0-07-180216-9, MHID: 0-07-180215-0</ref>

 

یکی از وظایف بسیار مهم بیمار در کنترل بیماری دیابت، کنترل قند خون توسط خود بیمار با استفاده از دستگاه سنجش قند خون است. این روش به افراد دیابتی خصوصاً بیمارانی که انسولین تزریق می‌کنند یا بیمارانی که قند خون کنترل شده‌ای ندارند، کمک می‌کند که نظارت دقیق‌تری بر وضعیت خویش اعمال کنند و مسئولیت بیشتری برای اداره امور خود بر عهده گیرند. کنترل قند خون، مزایای فراوانی دارد. برای مثال کنترل قند خون قبل و ۲ ساعت بعد از صرف غذا به بیمار کمک می‌کند تا میزان تأثیر مصرف غذا بر قند خون را دریابد، پی بردن به این مسئله، بیمار را در انتخاب وعده غذایی مناسب یاری می‌دهد. همچنین می‌توان با کنترل منظم قند خون در زمان فعالیت یا در زمان بیماری، میزان انسولین دریافتی را تنظیم کرد و بالاخره اینکه کنترل منظم قند خون، حس اعتماد به‌نفس را در بیمار افزایش می‌دهد که توانسته از خود به‌خوبی مراقبت کند.<ref>http://www.avapezeshk.com/publications.36 مقالات دیابت، خودپایشی قند خون</ref>

 

انواع متعددی از این دستگاه‌ها در ایران وجود دارد. علاوه بر انواع خارجی، نوع داخلی ان نیز تولید شده‌است. این دستگاه‌ها دارای دو بخش الکترونیکی و نوار اندازه‌گیری قند خون هستند. نوارها یک بار مصرف و تنها در دستگاه مورد نظر قابل استفاده است در صورت عدم تولید هر کدام از این بخش‌ها توسط شرکت سازنده، دستگاهی که در اختیار بیمار است غیرقابل استفاده می‌شود؛<ref>http://www.isna.ir/news/8808-00706.135578/ /تست قند خون بیماران با گلوکومتر ایرانی</ref> از طرف دیگر انواع تقلبی و تاریخ مصرف گذشته نوارهای دستگاه سنجش قند در بازار ایران موجود است لذا بهترین گزینه برای انتخاب نوع دستگاه، مراجعه به لیست دستگاه‌های سنجش قند خون مورد تأیید وزارت بهداشت است. وزارت بهداشت دستگاه‌های مجوزدار و مورد تأیید این وزارتخانه را به همراه نوع گواهی‌های معتبر آن‌ها اعلام می‌نماید.<ref>http://www.isna.ir/news/8707-16801/ لیست دستگاه‌های گلوکومتر مورد تأیید وزارت بهداشت اعلام شد</ref> در هر صورت با توجه به تعداد زیاد پایشگرهای گلوکز در دسترس، حضور یک آموزش دهنده مجرب دیابت جهت کمک به بیمار برای انتخاب نوع پایشگر مناسب بیمار و یادگیری طرز صحیح استفاده از ان دستگاه، الزامی است.

 

بیماری دیابت انواع مختلفی دارد که معمولاً در هنگام تشخیص متمایز می‌شوند؛ بنابراین تعیین نوع دیابت وابسته به شرایطی است که بیماری خود را در هنگام نشان بروز می‌دهد. در خیلی از بیماران به راحتی در یکی از دسته‌های مشخص دیابت جای نمی‌گیرند، مثلاً فردی که دچار [[دیابت بارداری]] شده ممکن است بعد از پایان بارداری کماکان دچار دیابت باقی بماند و لذا نوع دیابتش به نوع ۲ تغییر داده شود؛ بنابراین برای پزشک و بیمار برچسب زدن نوع دیابت نسبت به درک علت و سبب این بیماری و درمان مؤثر آن اهمیت بسیار کمتری دارد.<ref name=dcare>{{cite journal|title=Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus|journal=Diabetes Care|volume=۳۳|issue=Supplement_1|year=۲۰۰۹|pages=S62–S69|issn=۰۱۴۹–۵۹۹۲|doi=10.2337/dc10-S062}}</ref> تقسیم‌بندی قدیم دیابت به دو نوع ''وابسته به انسولین'' و ''غیر وابسته به انسولین'' که توسط NDDG<ref group="پانویس">National Diabetes Data Group</ref> در ۱۹۷۹ معرفی شد و در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ به‌طور گسترده به کار رفت مشکلاتی در درمان به وجود آورده بود که در نتیجه منجر به ارائه تقسیم‌بندی جدید دیابت توسط انجمن دیابت آمریکا به انواع: دیابت نوع یک، نوع ۲، سایر انواع و دیابت حاملگی در ۱۹۹۷ شد. این تقسیم‌بندی با وجودی که هنوز مشکلاتی دارد ولی مورد استفاده است.<ref name="Maraschin-2012">{{Cite journal

| last1 = Maraschin

* '''دیابت ایدیوپاتیک''':<ref group="پانویس">Idiopathic</ref> در مواردی از دیابت نوع یک علت مشخصی برای بروز آن یافت نشده و در این گروه طبقه‌بندی می‌شوند. بعضی از این بیماران دچار کمبود [[انسولین]] دائمی و مستعد کتواسیدوز هستند ولی هیچ شواهدی از واکنش‌های خودایمن در آن‌ها مشاهده نمی‌شود. تعداد کمی از بیماران دیابت نوع یک ایدیوپاتیک هستند و این وضعیت شیوع بیشتر در نژاد آفریقایی و آسیایی دارد. این نوع بیشتر ارثی است و وابسته به اچ‌ال‌ای نیست. نیاز به انسولین خارجی در این بیماران پایدار نیست و می‌تواند گذرا و راجعه باشد.<ref name=dcare/>

 

در دیابت نوع دو که ۹۰–۹۵٪ از بیماران دیابتی را شامل می‌شود<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa-IR|وبگاه=www.salamatx.com|نشانی=https://www.salamatx.com/mag/دیابت-نوع-دو-و-علائم-آن/|عنوان=دیابت نوع دو و علائم آن|بازبینی=2018-09-08}}</ref>، بدن نسبت به عملکرد انسولین دچار مقاومت می‌شود. این بیماران حداقل در ابتدای بیماری نقص انسولین نسبی (و نه مطلق) دارند. به این معنی که بدن فرد مبتلا انسولین تولید می‌کند و حتی ممکن است غلظت انسولین در خون از مقدار معمول آن نیز بیشتر باشد اما گیرنده‌های یاخته‌ای فرد نسبت به انسولین مقاوم شده و در حقیقت نمی‌گذارند انسولین وارد [[سلول]]ها شده و اعمال طبیعی خود را انجام دهد. این بیماران برای زنده ماندن نیاز به درمان دائم با انسولین خارجی ندارند. علل متعددی برای این وضعیت وجود دارد، مکانیزم‌های جزئی بروز این وضعیت شناخته نشده‌است ولی مشخص است که تخریب اتوایمیون نقشی در بروز این بیماری ندارد.<ref name=dcare/>

 

دیابت نوع دوم در افراد [[چاق]] بیشتر دیده می‌شود و چاقی خود درجاتی از [[مقاومت به انسولین]] ایجاد می‌کند. درصد شیوع این بیماری در [[زن]]ان بیش از [[مرد]]ان است. در این نوع از دیابت [[کتواسیدوز]] به ندرت خودبه‌خود ایجاد می‌شود بلکه در پی یک استرس همچون بروز یک بیماری یا عفونت ایجاد می‌شود. این نوع از دیابت معمولاً سال‌ها تشخیص داده نشده باقی می‌ماند چرا که [[هایپرگلایسمی]] (افزایش قند خون) به تدریج ایجاد می‌شود و در اوایل در حدی نیست که علائم کلاسیک دیابت را نشان دهد. با این حال این بیماران در معرض عوارض ماکروسکولار و میکرووسکولار دیابت هستند. مقاومت به انسولین ممکن است با [[کاهش وزن]] و [[درمان دارویی]] کمتر شود ولی به ندرت به حد طبیعی بازمی‌گردد.<ref name=dcare/> با اینکه اخیراً افزایش شیوع این نوع در کودکان و نوجوانان و سنین پایین دیده شده<ref name=cecil>{{cite book |author=Schafer, Andrew I. ; Lee A. Fleisher MD |title=Goldman's Cecil Medicine: Expert Consult Premium Edition -- Enhanced Online Features and Print, Single Volume (Cecil Textbook of Medicine) |publisher=Saunders |location=Philadelphia |year=2011 |pages=e237-1 |isbn=1-4377-1604-0 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref> ولی در بیشتر موارد ریسک بروز این نوع با افزایش سن، چاقی و نبود یا کمبود [[فعالیت بدنی]] بیشتر شده و بیشتر در زنان با سابقه قبلی دیابت بارداری و افراد دارای [[فشار خون بالا]] یا [[دیس‌لیپیدمی|اختلال چربی خون]] دیده می‌شود. نوع دو زمینه ژنتیکی قویتری نسبت به نوع یک دارد، با این حال ژنتیک دیابت نوع دو پیچیده‌است و هنوز به خوبی تعریف نشده‌است.<ref name=dcare/>

 

عوامل بسیاری در بروز این بیماری دخیل هستند که برخی از آن‌ها مانند وزن، کم تحرکی، فشار خون و میزان چربی خون تقریباً به دست خود شخص قابل کنترل است.

اما موارد دیگری نیز ظاهراً با این بیماری در ارتباط هستند. به عنوان مثال اگر از خانواده شما شخصی به این بیماری مبتلا شود، نشان دهنده این است که ریسک ابتلای شما به این بیماری نیز وجود دارد (که البته این مسئله نشانه تأثیر ژنتیک در این بیماری است)

}}</ref>

 

==== نواقص ژنتیکی سلول‌های بتا ====

انواع تک‌ژنی دیابت گروه ناهمگونی (هتروژن) از دیابتی‌ها را تشکیل می‌دهند که توسط یک [[جهش ژنتیکی]] ایجاد می‌شوند و با اختلال ترشح انسولین مشخص می‌شوند. تخمین زده می‌شود که ۵٪ از تمام انواع دیابت ناشی از این جهش‌ها است، با این حال تشخیص دقیق اهمیت زیادی در درمان، [[پروگنوز]] و ریسک در افراد خانواده دارد.<ref name="pmid 23037711">{{cite journal