انقلاب ۱۳۵۷: تفاوت میان نسخه‌ها

[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز تمیزکاری پانویس‌های کوتاه (وظیفه ۲۱)
Tarokh.Barahooi (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۱۱:
|causes=
* نارضایتی از حکومت [[محمدرضا پهلوی]]
* تبعید [[سید روح‌الله خمینی]]
* [[استبداد و سلطه طلبی]]
* [[عدالت اجتماعی]]
* [[امپریالیسم]]
* انگیزه‌های مذهبی
خط ۲۳:
* [[همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی در ایران]]
* با [[همه‌پرسی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۵۸)|همه‌پرسی]]، [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] جایگزین [[قانون اساسی مشروطه]] شد
* [[آیت الله]] [[سید روح‌الله خمینی]] تبدیل به [[رهبر ایران]] شد
* [[گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا]]
* قطع رابطه با [[ایالات متحده آمریکا|امریکا]] و [[اسرائیل]]
خط ۸۲:
[[پرونده:Pro-government demonstration in Amjadieh stadium, 23 January 1979.webm|بندانگشتی|تظاهرات حامیان حکومت در ورزشگاه امجدیه تهران، ۲۳ ژانویه ۱۹۷۹/ ۳ بهمن ۱۳۵۷]]
{{انقلاب ۱۳۵۷}}
'''انقلاب ۱۳۵۷ ایران''' یا '''انقلاب بهمن ۵۷''' در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ هجری خورشیدی (۱۱ فوریه ۱۹۷۹) با مشارکت طبقات مختلف مردم انجام پذیرفت و [[دودمان پهلوی|نظام پادشاهی پهلوی]] را سرنگون و زمینهٔ روی کار آمدن [[نظام جمهوری اسلامی]] به رهبری [[مرجع تقلید]] [[شیعه]]، [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]] را فراهم کرد. تفکرات و شخصیت‌های به ظاهر اسلامی در این انقلاب ضدسلطنتیاستبدادی و مردم فریب حضور برجسته‌ای داشتند و خمینی آن را '''انقلاب اسلامی''' خواند.<ref>Esposito, p.۱۶۱</ref> علاوه بر [[اسلام‌گراییاسلام‌ ستیزی]]، [[ایدئولوژی]]‌های مختلفی نظیر [[سوسیالیسمکمونیسم]]، [[لیبرالیسم]] و [[ناسیونالیسم]] نیز در انقلاب حضور داشتند. در عین حال این انقلاب نخستین انقلابی است که [[اسلام‌گراییاسلام‌ستیزی]] را در [[خاورمیانه]] به پیروزی رساند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/44737/ |عنوان=انقلاب ایران و نگرانی‌های ضد آرمانی (۴) | ناشر =ایران امروز |تاریخ = ۱۲ فروردین ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=}}</ref> این انقلاب آخرین نمونه از انقلاب‌های کلاسیک قرن بیستم بود که با گفتمان‌های قهری، سلبی و آشتی ناپذیر با تکیه بر ایدئولوژی به نتیجه رسید.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/44737/ |عنوان=انقلاب ایران و نگرانی‌های ضد آرمانی (۴) | ناشر =ایران امروز |تاریخ = ۱۲ فروردین ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=}}</ref> در این انقلاب حتی بخش مهمی از روشنفکرانبزرگان لائیک و چپ نیز خود را با خمینی همسو می‌دیدند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iran-emrooz.net/index.php/think/more/44737/ |عنوان=انقلاب ایران و نگرانی‌های ضد آرمانی (۴) | ناشر =ایران امروز |تاریخ = ۱۲ فروردین ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=}}</ref> این مقاله موضوعات مرتبط با انقلاب ۱۳۵۷ را از سال ۱۳۳۲ تا شهریور ۱۳۶۰ پی می‌گیرد.
 
پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] سال ۱۳۳۲،۱۳۳۲ توسط [[آخوند کاشانی]] به کمک انگلیسها، [[محمدرضا شاه]] به تثبیت قدرت خود پرداخت و طرح‌هایی موسوم به [[انقلاب سفید]] که محور اصلی آن را [[اصلاحات ارضی]] تشکیل می‌داد، به اجرا گذاشت. اجرای این طرح‌ها و افزایش چند برابری درآمدهای [[نفت]]ی، موجب [[توسعه اقتصادی]] و دگرگونی ساختار اجتماعی ایران و در عین حال افزایش اختلاف طبقاتی و تنش‌های اجتماعی در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ گشت. شاه با معطوف کردن اقدامات امنیتی و اطلاعاتی خویش بر سرکوب طبقه متوسط جدید و احزاب [[ملی‌گرایی ایرانی|ملی‌گرا]]، [[مارکسیسم|مارکسیستی]] و [[سکولاریسم|سکولار]]، خود را در مقابل روحانیون و تفکرات مبارز جدید اسلامی آسیب‌پذیر ساخت. [[انقلاب سفید]] و [[اصلاحات ارضی]] او و نیز جانبداری وی از دولتهای [[آمریکا]] و [[اسرائیل]]، با مخالفت روحانیون به ویژه خمینی روبرو شد. در این دوران بخشی از [[روشنفکری در ایران|جریان روشنفکری ایران]] (از جمله [[علی شریعتی]]) تفسیری سیاسی و انقلابی از شیعه را به عنوان یک ایدئولوژی رهایی ساز، در اذهان مردم به ویژه دانش آموزان و دانشجویان به جای گذاشتند. خمینی نیز در سال‌های تبعید خود، هر چند خواهان ایجاد یک [[حکومت اسلامی]] به رهبری [[فقیه|فقها]] به جای سلطنت موروثی بود، بیشتر به طرح نقطه ضعف‌های رژیمحکومت و مسائلی می‌پرداخت که موجب نارضایتی توده مردم مسلمان ایران می‌شد. در این دوران همچنین شماری [[جنبش چریکی در ایران|سازمانهای چریکی]] [[مارکسیسم|مارکسیست]] و اسلام‌گرا شکل گرفتند که به مبارزه مسلحانه با رژیم اعتقاد داشتند. نهایتاً با سیاست‌های تنش‌برانگیز [[حزب رستاخیز|حزب دولتی رستاخیز]] در خصوص بازار و مذهب در اواسط دهه ۱۳۵۰، [[بازاریان]] و روحانیون محافظه کار و غیر سیاسی نیز به عنوان دو متحد تاریخی یکدیگر، به صفوف مخالفان پیوستند.
 
تنش‌ها و نارضایتی‌های مذکور، با بازتر شدن فضای سیاسی در سال ۱۳۵۶ که به دلیل فشارهای [[حکومت فدرال ایالات متحده آمریکا|دولت آمریکا]] و نهادهای مدافع [[حقوق بشر]] صورت پذیرفته بود، از پاییز و زمستان همان سال، به صورت تظاهرات خیابانی خود را نشان داد. معترضان برای برگزاری راهپیمایی، از سنت‌های شیعی چون [[اربعین|مراسم چهلم جانباختگان اعتراضات]]، استفاده سیاسی به عمل آوردند.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ص۶۲۳–۶۲۴</ref><ref name="Algar" /><ref name="autogenerated4">باقر عاقلی، ص۱۱۱۳–۱۱۱۴</ref> رویدادهایی چون فاجعه آتش‌سوزی [[سینما رکس آبادان]]، کشتار معترضان در تعدادی از تظاهرات‌ها (از جمله در واقعه [[تظاهرات ۱۷ شهریور ۱۳۵۷|جمعه سیاه]] در شهریورماه)، و امتیازهای دیرهنگام شاه به مخالفان، موجب تشدید اعتراضات و از دست رفتن امکان مصالحه شد.<ref>Iran. (2009). ''Encyclopædia Britannica''. Ultimate Reference Suite.</ref> [[رکود اقتصادی]] به وقوع اعتصابات گسترده و پیوستن طبقه کارگر به تظاهرات‌ها و در نتیجه فلج شدن اقتصاد کشور انجامید. با پیوستن کارگران و همچنین تهیدستان شهری به تظاهرات‌ها، دامنه اعتراضات از ده‌ها هزار نفر به صدها هزار و حتی میلیون‌ها نفر رسید.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ص۶۳۰</ref> سرانجام، روح‌الله خمینی در ۲۳ دی ماه [[شورای انقلاب اسلامی ایران]] را برای راهبری انقلاب تأسیس کرد و روز بعد از آن شاه از کشور خارج شد. نهایتاً با خروج شاه و عدم موفقیت دولت نخست‌وزیر ملی‌گرا [[شاپور بختیار]]، [[بازگشت سید روح‌الله خمینی به ایران|بازگشت خمینی]] که برای چند هفته [[روابط خمینی و آمریکا|با آمریکا در تماس مستقیم]] بود، به کشور در ۱۲ بهمن، تشکیل [[دولت موقت ایران]] به نخست‌وزیری [[مهدی بازرگان]] در ۱۵ بهمن و نهایتاً، دو روز نبرد مسلحانه سازمان‌های چریکی و هزاران داوطلب مسلح با [[گارد شاهنشاهی]] و اعلام بیطرفی [[ارتش شاهنشاهی|ارتش]] در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، انقلاب به پیروزی رسید.<ref>[http://www.irdc.ir/fa/content/4862/default.aspx ارتشبد قره‌باغی و انقلاب اسلامی] مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref><ref>[http://www.irdc.ir/fa/calendar/84/default.aspx پیروزی انقلاب اسلامی] مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref>