بیماری هلندی اقتصاد ایران (۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶): تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
←‏شوک قیمت جهانی نفت: قرارداد جدید کنسرسیوم
خط ۵۶:
 
==بروز بیماری هلندی در اقتصاد ایران==
=== تغییر مناسبات بازار نفت و شوک قیمت جهانی نفت ===
{{اصلی|بحران نفتی سال ۱۹۷۳|اقتصاد نفت}}
[[پرونده:Oil Prices Since 1861.svg|بندانگشتی| قیمت نفت از سال ۱۸۶۱ تا ۲۰۱۱ میلادی، نمودار آبی قیمت اسمی و نمودار نارنجی قیمت واقعی تصحیح شده با حذف اثر تورم است. نمودار نشان دهنده دو شوک قیمت در در سال ۱۹۷۲ و سپس ۱۹۷۹ است.]]
[[پرونده:Opecrev.gif|بندانگشتی| نوسان درآمد نفتی اوپک از ۱۹۷۲ تا ۲۰۱۵ میلادی، نمودار قرمز قیمت اسمی و نمودار آبی قیمت واقعی تصحیح شده با حذف اثر تورم است.]]
طی سال های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۲ شرایط اقتصاد جهانی کشورهای تولیدکننده نفت عضو سازمان [[اوپک]] را در موقعیت خوبی برای چانه زنی با شرکت های نفتی غربی قرار داد. تقاضای جهانی انرژی به طور سالانه به میزان ۴٫۴ ٪ رشد کرد که هیچ منبعی جز نفت برای پاسخ به آن وجود نداشت. ظرفیت تولید نفت آمریکا دچار کاهش نسبی شد. حکومت های کشورهای تولیدکننده نفت به عنوان مهمترین عامل تضمین کننده عرضه بین المللی نفت در طولانی مدت شناخته شدند. [[قرارداد بیع متقابل|قراردادهای بیع متقابل]] میان کشورهای تولیدکننده و شرکت های نفتی رواج یافت که در ازای تضمین تولید و عرضه نفت، سهم بیشتری از درامد فروش نفت به کشورها می رسید. به این ترتیب، پس از چند سال گفت و گو، در زمستان سال ۱۳۵۱ یک توافقنامه کلی میان اوپک و شرکت های نفتی حاصل شد و اغلب کشورهای عضو توانستند قراردادهای بسیار بهتری با شرکت های غربی ببندند.
از سال ۱۳۳۳ تا سال ۱۳۵۲ نفت ایران طی قرارداد لیزینگ موسوم به [[قرارداد کنسرسیوم]] استخراج و صادر می شد. اما در این سال (۳۱ ژوئیه ۱۹۷۳) قرارداد جدیدی منعقد شد که رابطه ایران با کنسرسیوم را تغییر داد. طبق این قرارداد [[شرکت ملی نفت ایران]] رسما مالکیت و کنترل صنعت نفت در مناطق تحت قرارداد با کنسرسیوم را در اختیار گرفت و کنسرسیوم با ایجاد شرکتی به عنوان طرف قرارداد با شرکت ملی نفت ایران عهده دار تولید نفت گردید.<ref>{{پک|Day, Alan J.|2003|ک=The Middle East and North Africa 2004|ص=427}}</ref>