ویکی‌پدیا

میر حیدر آملی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Tenaciouss (بحث | مشارکت‌ها)
۲۰۳ ویرایش‌ها
ابرابزار
برچسب: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر
جز ویرایش Tenaciouss (بحث) به آخرین تغییری که FreshmanBot انجام داده بود واگردانده شد
برچسب: واگردانی
خط ۱:
{{جعبه زندگینامه
|نام_شخص= میر حیدر آملی
|تصویر= Mirhayder3Mirhayder1.jpg
|نام_تصویر
|عرض_تصویر= 210px
|توضیح_تصویر=
|نام دیگر= علامه سید حیدر آملی، شیخ العارفین سید میر حیدر آملی
|جوایز دریافتی=
|لقب‌ها= علامه شیخ میر حیدرالدین؛ امام الصوفی
|زمینه فعالیت= فلسفه، سیاست، روان‌شناسی، خداشناسی، فقه، تصوف، حدیث، تفسیر و…و...
|ملیت=
|اهل= [[ایران]]
|دوره=
|سال‌های فعالیت=
|محل زندگی= [[آمل]]، [[نجف]]، [[حله]]
|مذهب= اسلاماسلام، تصوف
|نهاد=
|همسر=
خط ۲۲:
|مدفن=
|نقش‌های برجسته=
|پیشه= [[فیلسوف]]، [[دانشمند]]، [[عارف]] ، [[عالم]]، [[مفسر]]، [[صوفی]]
|وب‌گاه=
|وبگاه=
|منصب=
|سبک=
|مکتب=[[شیعه]]
|آثار= [[تفسیر محیط الاعظم]]، [[جامع الاسرار و منبع الانوار]]، [[محیز الاعظم]] و رساله‌های بسیاری
|تاریخ_تولد= [[۷۲۰ هجری]]
|محل_تولد= [[آمل]]
|تاریخ_مرگ= ۷۸۷
|محل_مرگ= [[حله]] یا [[آمل]]
|امضاء=
|گفتاورد=
خط ۳۷:
|Soure_id =
}}
'''بهاء الدین سید حیدر بن علی بن حیدر''' معروف به '''شیخ حیدر آملی''' یا '''میر حیدر آملی''' یا '''سید حیدر آملی''' (زاده:۷۲۰ هجری در۷۲۰هجری [[آمل]]) [[فیلسوف]]عارف و [[مفسر]]صوفی و [[عارفمفسر]] [[شیعه و صوفی]] قرن هشتم است.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/amoli-sayyed-baha-al-din-haydar-b ĀMOLĪ,وی SAYYEDاز BAHĀʾ-AL-DĪNنوادگان [[علویان]]</ref><ref>Meri, Josef[[مازندران]] W.است ,که andتبارش Jereبه L.[[سجاد|علی Bacharachبن (2006).حسین، Medievalامام Islamicزین Civilization:العابدین]] An-امام Encyclopedia.چهارم Aشیعیان-Z ed. Vol. 1. New York: Rouledge. pp. 42–43می‌رسد.</ref>
 
== زندگی ==
میر حیدر، در [[آمل]] چشم به جهان گشود و تا میان‌سالی به کارهای دیوانی و دولتی مشغول بود. اما در میانه عمر سودای دانش اندوختن در سر گرفت.<ref>Amuli, Sayyidو Haydarرهسپار (1989).[[نجف]] Innerشد Secretsو ofتا Theپایان Path.زندگی در Elementsهمان Books,Zahraشهر Publicationsماند.</ref>
 
== شهرت ==▼
نام او بیش‌تر به سبب نظریاتش در بارهٔ [[عرفان]] و [[حکمت]] مطرح شده‌است. میر حیدر را از بزرگ‌ترین عارفان شیعی می‌دانند. در رساله‌های غربی نوشته‌است علم میر حیدر فراتر از دریاها است.▼
او دارای چهل رساله‌است که از جمله می‌توان به [[جامع الاسرار و منبع الانوار]] که برای تبیین دیدگاه‌های اهل تصوف و شیعیان است، اشاره کرد. وی تشیع و تصوف حقیقی را نزدیک به یکدیگر می‌داند. میرحیدر آملی مرد بزرگ تاریخ و عرفان ایران بوده‌است.▼
 
== در نگاهسخنان بزرگان ==▼
* صاحب ریاض العلما می‌نویسد: فاضل عالم جلیل مفسر فقیه محدث و از بزرگان علمای امامیه‌است و از تألیفات او تفسیری موسوم به [[تفسیر محیط الاعظم|محیط الاعظم]] می‌باشد؛ و بازمی‌گوید: من تعدادی از مسائل فقهی و کلامی را که سید آن‌ها را از [[فخرالمحققین حلی|فخرالدین]]، فرزند [[علامه حلی|علامه]] پرسید و جواب‌هایی که به آن سوالات داده شده را دیدم.{{مدرک}}▼
* پروفسور [[هانری کربن]] در مقدمه رصین و وزینش بر [[جامع الاسرار و منبع الانوار|جامع الاسرار]] سید حیدر آملی می‌نویسد: سید حیدر آملی یکی از بزرگ‌ترین متفکران مذهب [[شیعه]] است که به سال ۷۲۰ هجری متولد شده‌استشده. او یکی از ارکان فلسفه و معنویت درمذهب مذاهب[[تشیع دوازده امامی]] است.<ref>مقدمه پرفسور عثمان اسماعیل و پرفسور هانری کربن بر جامع الاسرار و منبع الانوار</ref>▼
سید حیدر در [[جامع الاسرار و منبع الانوار|جامع الاسرار]] می‌نویسد: هر که شیعه نیست صوفی نیست و هر که صوفی نیست شیعه نیست.
 
== جوانی و گذر عمر ==
میر حیدر آملی بخش بزرگ جوانی درخشان خود را در آمل در ایالت [[طبرستان]] گذراند. در اثر پیچ و خم زمانه و یورش مغولان نشانه‌ای از آثار قدیمی باقی مانده‌است. با توجه به وضعیت خانوادگی و مشاغلی که حیدر آملی در جوانی در دربار امیر به عهده داشته، زندگی او با یکی از پرآوازه‌ترین خاندان‌های فرمانروایی مازندران یعنی خاندان باوندیان (موسوم به کینخواریه) پیوند دارد. در{{مدرک}} سال‌هایحیدر ۷۵۰–۷۳۴قآملی ازبا ندیمانتجدید فخرالدولهخاطره حسنامیر بینکه [[کیخسرو]]در بنخدمت یزدگرد،او آخرینبوده، شاخهبا سومافتخار [[آلنسب باوند]]او شدرا امابه پسساسانیان ازمی‌رساند. چندی{{مدرک}} در همان سالی که امیر به دربارقتل فخرالدولهرسید شاهو غازیخاندان باوندیان از میان رفت (۷۶۱–۷۳۴۷۵۰ قه)، امیرحیدر پادوسپانیآملی رفتتصمیم ومی‌گیرد نزدتا اوبه نیززندگی منزلتیموفق رفیعو یافتاین جهانی خود پایان داده و به وزارتسوی رسیدخدا برود. (پایان دوره ایرانی).
هانری کربن زندگی سید حیدر را در سه قسم کلی بیان می‌دارد: الف: دوره ایرانی: تا ۳۰ سالگی (سال ۷۵۰)، دوره اول عراقی (از سال ۷۵۲ تا ۷۶۸) دوره دوم عراقی، (از سال ۷۶۸ تا ۷۸۷)
حیدر آملی با تجدید خاطره امیر که در خدمت او بوده، با افتخار نسب او را به ساسانیان می‌رساند. در همان سالی که امیر به قتل رسید و خاندان باوندیان از میان رفت (۷۵۰ ه)، حیدر آملی تصمیم می‌گیرد به سمت عرفان برود.
هانری کربن زندگی سید حیدر را در سه قسم کلی بیان می‌دارد: الف: دوره ایرانی: تا ۳۰ سالگی (سال ۷۵۰)، دوره اول عراقی (از سال ۷۵۲ تا ۷۶۸) دوره دوم عراقی، (از سال ۷۶۸ تا ۷۸۷) و می‌توانیم تاریخ تولد سید حیدر را در آمل با اختلاف یک سال معلوم نماییم که۷۲۰:۷۲۰ (شاید ۷۱۹ اما به احتمال زیاد ۷۲۰) است.
 
سید حیدر بن علی بن حیدر عبیدلی حسینی آملی به یکی از خانواده‌های بزرگ سید [[آمل]] تعلق داشت. شهری که ساکنان آن از همان آغاز شیعه و عالم بودند. {{مدرک}}
اگر فاصله یک ساله میان حرکت از آمل و ورود به اماکن مقدس اسلام در سال ۷۵۱ را به حساب نیاوریم، می‌توانیم بگوییم که دوره ایرانی سید حیدر از سال ۷۲۰ تا ۷۵۰ هجری بوده‌است؛ که ابتدا به [[گرگان|استرآباد]] و بعد به [[اصفهان]] رفت، بنابراین سید حیدر آمل را در سال ۷۵۰ هجری ترک کرد، یعنی در همان سالی که امیر او به قتل رسید. خود او می‌گوید که در این زمان سی ساله بوده‌است. {{مدرک}}
در این فاصله سید حیدر آموزش‌های اصلی را دیده و نخستین تجربه خود از زندگی را کسب کرده بود. او در جامع الاسرار می‌گوید که از همان آغاز جوانی و حتی کودکی با علاقع فراوان به مطالعه عرفان شیعی دوازده امامی پرداخت. {{مدرک}}
ویزائر ما با ترک همه چیز، جز خرقه‌ای ژنده از مال دنیا نگه نمی‌دارد و برای زیارت اماکن مقدسمقدسه تشیع و سپس [[اورشلیم]]بیت المقدس و [[مکه]] قدم در راه می‌گذارد. بدین ترتیب دوره عراقی یا بهتر بگوییم نخستین مرحله این دوره او آغاز می‌شود. سید حیدر به مکه و [[مدینه]] می‌رود، اما به علت وضع مزاجی به [[بغداد]]عراق بازمی‌گردد. {{مدرک}}
تذکره نویسان می‌گویند که در نخستین مرحله این دوره، سید حیدر از تعلیمات سهدو عارف، نورالدینشیخ طهرانی،بزرگوار، مولانا [[نصیر الدین کاشانی]] حلی و شیخ [[فخرالمحققین محمد بن حسن بن مطهر حلی]] استفاده کرد.
فخرالمحققین فرزند [[علامه حلی]] بود که در نزد [[نصیرالدین طوسی]] و کاتبی قزوینی تعلیم دید و خود یکی از اساتید کلام شیعی این دوره بود. {{مدرک}}
سید حیدر از حسن بن حمزه هاشمی روایت می‌کند در سال ۷۶۱ از فخرالمحققین اجازه روایت دریافت کرد و به درخواست او رساله رافعه الخلاف را نوشت و برای مدتی به مکاتبه علمی با او پرداخت.
باید یادآور شدمی‌شویم که آخرین تاریخ تحریر رساله العلوم العالیه یعنی سال (۷۸۷ ه) مربوط می‌شود به زمانی که سید حیدر شصت و پنج سال بود. از این پس دیگر اطلاعی از او در دسترس نیستنداریم و مشخص نیستنمی‌دانیم در چه زمان و شرایطی این دنیا را ترک گفته‌است. [[حسن حسن‌زاده آملی|علامه حسن‌زاده آملی]] در اینباره می‌گویدمی‌فرمایند: «فعلاً در جنب مسجد امام حسن عسکری (ع) در آمل قبری به نام میرحیدر آملی؛ ولیکن به احتمال زیادمسلم است که غیر از سید حیدر است. زیرا ایشان خودش می‌نویسد:» من از آمل بیرون رفتم «وی احتمالاً در [[حله]] وفات کرده‌است.»{{مدرک}}▼
 
پس از سال ۷۸۷ اثری از حیدر آملی در این جهان فانی نمی‌یابیم. این دوره از زمان حمله تیمور لنگ به [[مازندران]] دور نیست و دلیلی نداریم که سید حیدر به زادگاه خود بازگشته باشد. یا گفته می‌شود او را بعد مرگش به زادگاه خود آورده‌اند.
▲== شهرت ==
▲نام او بیش‌تر به سبب نظریاتش در بارهٔ [[عرفان]] و [[حکمت]] مطرح شده‌است. میر حیدر را از بزرگ‌ترین عارفان شیعی می‌دانند. در رساله‌های غربی نوشته‌است علم میر حیدر فراتر از دریاها است.
▲او دارای چهل رساله‌است که از جمله می‌توان به [[جامع الاسرار و منبع الانوار]] که برای تبیین دیدگاه‌های اهل تصوف است، اشاره کرد. وی تشیع و تصوف حقیقی را نزدیک به یکدیگر می‌داند.
 
== مرگ و آرامگاه ==
آرامگاه سیّد حیدر در محله قدیمی آمل واقع است که در گذشته‌های دور نام آن محل «حازمه کوی» بوده‌است که نزدیک مسجد امام حسن عسکری آمل واقع در محله پایین بازار آمل می‌باشد و بانی این مرقد [[عزالدین آملی]] است که آن را برای مدفن سیّد حیدر ساخته‌است. سیّد عزیز الدین نیز خود از عارفین بوده و ملقب به قطب المحققین و برهان السالکین می‌باشد و او را پس از مرگ در جوار سیّد حیدر دفن نمودند و نفر سوم مدفون در این مقبره امام سید تاج الدین فخر الاسلام ابوالقاسم فرزند ابو المحاسن رویانی است.
▲باید یادآور شد که آخرین تاریخ تحریر رساله العلوم العالیه یعنی سال (۷۸۷ ه) مربوط می‌شود به زمانی که سید حیدر شصت و پنج سال بود. از این پس دیگر اطلاعی از او در دسترس نیست و مشخص نیست در چه زمان و شرایطی این دنیا را ترک گفته‌است. [[حسن حسن‌زاده آملی|علامه حسن‌زاده آملی]] در اینباره می‌گوید: «در جنب مسجد امام حسن عسکری (ع) در آمل قبری به نام میرحیدر آملی؛ ولیکن به احتمال زیاد است که غیر از سید حیدر است. زیرا ایشان خودش می‌نویسد: من از آمل بیرون رفتم «وی احتمالاً در [[حله]] وفات کرده‌است.
احتمال دارد او را بعد مرگش به زادگاه خود آورده‌اند.
[[پرونده:Tomb Mausoleum Mir sayyed Heydar Amuli (Seyyed 3 tan)fakhrul islam and rukn al din Amuli.JPG|بندانگشتی|برج آرامگاهی سید میر حیدر آملی در مازندران]]
گفتنی است که سید حیدر آملی، دو معاصر همنام دارد:
* سید حیدر بن علی که بایستی مؤلف کشکول در سال ۷۳۵ هجری بوده باشد.
* سید حیدر بن علی بن حیدر که در سال ۷۵۹ (دقیقاً دو سال پیش از سید حیدر آملی) از فخر المحققین اجازه دریافت کرد؛ بنابراین سه شخصیت معاصر همنام، سید حیدر داریم که دو تن از آنان با اختلاف دو سال از یک استاد اجازه دریافت کرده‌اند.
* البته این است که شخصی که در [[آرامگاه میر حیدر آملی]] دفن می‌باشد سید حیدر آملی است که با نام کامل سید میر سید حیدر آملی است.<ref>{{پک|حسینی|آقانوری|۱۳۹۴|ص=۱۱۷–۱۳۰}}</ref>
 
میر حیدر آملی، عالم شیعه قرن هشتم، صوفیان را «شیعیان خاص» خوانده و می‌گوید: «یکی بر شریعت و دیگری بر حقیقت تمرکز یافته و هر دو در صراط مستقیم است؛ ولو هر یک دیگری را طرد کند؛ زیرا هر یک بخشی از حقیقت را دارد… ضروری است این دو گروه بکوشند از گروه دیگر، بخش دیگر حقیقت را فرا گیرند تا از هر جهت، به کمال دست یابند».<ref>{{پک|حسینی|آقانوری|۱۳۹۴|ص=۱۱۷–۱۳۰}}</ref>
 
== آثار ==
او آثار متفاوتی از علم تصوف و نگاه به امامان شیعه داشته‌است تفسیر قرآن و کتاب‌های بحث در علم و فلسفه از بزرگترین آثار کتاب‌های فلسفه در جهان است که در اکثر دانشگاه‌های معتبر دنیا در حال تدریس می‌باشد. آثار بزرگگران‌بهایی از وی در موضوع‌هایی چون تفسیر قرآن با عنوان [[تفسیر محیط الاعظم]]، [[نص النصوص و رساله العلوم العالیه]] بر جای مانده‌است. نص النصوص، درحقیقت، شرحی بر فصوص الحکم [[ابن عربی]] است.<ref>مهاجرنیا، محسن، «فلسفهٔ سیاسی علامه سید حیدر آملی»، نشریهٔ علوم سیاسی، سال دوم، ش 6، پاییز 1378، صص 217-189.</ref>
 
===== عرفان و ابن عربی =====
وی در عرفان نظری، شارح و پیرو محی‌الدین‌بن عربی به‌شمار می‌آید. کتاب المقدمات من کتاب نص النصوص آملی، شرحی بر کتاب فصوص‌الحکم‌ابن‌عربی است. این در حالی است که ابن عربی رسماً به جهان تسنن و آملی به جهان تشیع تعلق دارد. این همگرایی را باید به حساب عرفان و تصوف این دو شخصیت نامدار جهان اسلام گذاشت، اما سیدحیدر شارح و پیرو تمام عیار ابن عربی نبود بلکه شرح او بر فصوص ابن عربی انتقادی بوده و در همه مسائل به جز مسئله وجود با وی مناقشه کرده‌است؛ به ویژه آنجا که ابن‌عربی خاتم ولایت مطلقه را حضرت [[عیسی]] و خاتم ولایت مقیده را تلویحاً خودش دانسته و بعد برخی از پیروانش به آن تصریح کرده‌اند. اگر درست باشد که همگرایی سیاه حیدر و ابن عربی را به حساب عرفان و تصوف آن دو بگذاریم، واگرایی آنها را باید به حساب رنگ‌پذیری عرفان و تصوف آن دو از سنت‌های مذهبی‌شان گذاشت. با توجه به این ویژگی سید حیدر در زمرهٔ عارفان شیعی قرار می‌گیرد.<ref>جامع الاسرار سیدحیدر آملی، جامع تصوف و تشیع»، مجموعهٔ مقالات کنگرهٔ ملی علامه سید حیدر آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساری، صص 36-11.</ref>
 
▲== در نگاه بزرگان ==
* [[فخرالمحققین حلی]] استاد وی، او را «مرشد سالکان، زنده کننده سنت اجداد طاهرینش، جامع بین معقول و منقول، صاحب انفاس قدسی و اخلاق نبوی و مورد توجه و عنایت پروردگار می‌داند.<ref>مقدمه کتاب جامع الاسرار و منبع الانوار، ص 5، تصحیح هنری کربین و عثمان اسماعیل یحیی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انجمن ایرانشناسی و فرانسه مقدمه کتاب محیط الاعظم، ص 529، تحقیق و تنقیح السید محسن الموسوی تبریزی و مقدمه نصّ النّصوص.</ref>
▲* صاحب ریاض العلما می‌نویسد: فاضل عالم جلیل مفسر فقیه محدث و از بزرگان علمای امامیه‌است و از تألیفات او تفسیری موسوم به [[تفسیر محیط الاعظم|محیط الاعظم]] می‌باشد؛ و بازمی‌گوید: من تعدادی از مسائل فقهی و کلامی را که سید آن‌ها را از [[فخرالمحققین حلی|فخرالدین]]، فرزند [[علامه حلی|علامه]] پرسید و جواب‌هایی که به آن سوالات داده شده را دیدم.
▲* پروفسور [[هانری کربن]] در مقدمه رصین و وزینش بر [[جامع الاسرار و منبع الانوار|جامع الاسرار]] سید حیدر آملی می‌نویسد: سید حیدر آملی یکی از بزرگ‌ترین متفکران مذهب [[شیعه]] است که به سال ۷۲۰ هجری متولد شده‌است. او یکی از ارکان فلسفه و معنویت در مذاهب است.<ref>مقدمه پرفسور عثمان اسماعیل و پرفسور هانری کربن بر جامع الاسرار و منبع الانوار</ref>
* محققینی نظیر [[میرداماد]]، [[ملاصدرا]]، [[ملا هادی سبزواری]] وی را یاد کرده‌اند.<ref>Meri, Josef W. , and Jere L. Bacharach (2006). Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. A-Z ed. Vol. 1. New York: Rouledge. pp. 42–43.</ref>
* [[ابن ابی جمهور احسائی]] می‌نویسد: آملی علامه و صاحب کشف حقیقی بوده‌است؛ و علوِّ مرتبه او در علم ظاهر و باطن، روشن و واضح است مانند نور بر قلّه طور می‌درخشد و این، از شرح فصوص اش و از تفسیرش و از کتاب جامع الاسرارش روشن می‌گردد.<ref>روضات الجنات، ج 2، ص 377 و اعیان الشیعه، ج 6، ص 272.</ref>
 
== یادبودها ==
در حال حاضر بزرگداشت‌های برای او گرفته می‌شود و دو تندیس یکی در [[آمل|زادگاهش]] و یک یادبوددیگری در [[فرانسه]] برای او ساخته‌اند.
 
== جستارهای وابسته ==
* [[جامع الاسرار و منبع الانوار]]
* [[آرامگاه سه سید (میر حیدرآملی)]]
* [[ابن ابی جمهور احسائی]]
* [[هانری کربن]]
{{پانویس|۲}}▼
 
== منابع ==
* [http://6bahman.com/page.php?id=894]
▲{{پانویس|۲}}
* [http://www.hawzah.net/FA/articleview.html?ArticleID=87565 علی از نگاه میر حیدر]
* [http://www.azha.ir/showthread.php?tid=408 جامع الاسرار]
سطر ۹۷ ⟵ ۹۳:
* [http://www.iranicaonline.org/articles/amoli-sayyed-baha-al-din-haydar-b علامه سید بها الدین حیدر بن آملی]
* [http://allamehmirhayydaramuli.org.ir/ علامه حکیم میر حیدر آملی استاد تصوف]
* [http://www.hawzah.net/FA/articleview.html?ArticleID=87565 Henry Carbun book Mirmir hayydar Amuli]
* [http://www.rasekhoon.net/article/show-97676.aspx صوفیان ایرانی]
 
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/میر_حیدر_آملی»