قم: تفاوت میان نسخه‌ها

|جمعیت=۱٬۲۰۱٬۱۷۴۱٬۲۰۱٬۱۵۸ (سرشماری ۱۳۹۵)<ref name="سالنامه آماری استان قم / ۱۳۹۰">سالنامه آماری استان قم / ۱۳۹۰</ref>

|مذهب=[[اسلام]] شیعه ۱٬۰۷۲٬۸۴۶ نفر{{سخ}}[[مسیحی]] ۵۹۴ نفر{{سخ}}[[زرتشتی]] ۴۴ نفر{{سخ}}[[کلیمی]] ۰ نفر{{سخ}}[[اسلام]] سنی ۰ نفر{{سخ}}اظهارنشده ۵۳۴ نفر<ref name="سالنامه آماری استان قم / ۱۳۹۰" />

طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ [[مرکز آمار ایران]] شهر قم تعداد ۱٬۲۰۱٬۱۷۴۱٬۲۰۱٬۱۵۸ نفر جمعیت دارد که بیشتر این جمعیت مهاجرانی از شهری‌های دیگر ایران مثل [[زنجان]]، [[اراک]] و [[تبریز]] است. با این جمعیت قم در رتبهٔ هفتمین شهر پرجمعیت [[ایران]] قرار می‌گیرد.<ref>[[فهرست شهرهای ایران برپایه جمعیت]]</ref> رشد جمعیت قم ۱٬۲ درصد است که جزء بالاترین نرخ رشد جمعیت در [[ایران]] است. بیش‌تر ساکنان شهر مسلمان و [[شیعه دوازده‌امامی|شیعهٔ دوازده امامی]] هستند و تعدادی از اقلیت‌های دینی [[زرتشت]]ی و [[مسیحیت|مسیحی]] در شهر ساکن هستند.<ref name="سالنامه آماری استان قم / ۱۳۹۰" /> استان قم از نظر وسعت پس از استان البرز کوچک‌ترین استان ایران است. استان قم تنها یک شهرستان دارد. شهرهای قم، جعفریه، پردیسان و سلفچگان مهم‌ترین شهرهای استان به‌شمار می‌روند. از معروف‌ترین روستاهای استان قم، می‌توان به کهک، بنابر، فردو، وشنوه، صرم و کرمجگان اشاره کرد.

قم به عنوان پایتخت فرهنگی[[ایران]] و جهان،<ref name="yjc.ir">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.yjc.ir/fa/news/4108297/تبدیل-قم-پایتخت-دینی-مذهبی-کشور |عنوان = تبدیل قم به پایتخت دینی ومذهبی ایران|ناشر = باشگاه خبرنگاران جوان|تاریخ بازدید = 26 آگوست 2013|تاریخ = ۴ شهریور ۱۳۹۲}}</ref><ref name="qomnn.com">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.qomnn.com/news/1-1/7900-قم-پایتخت-دینی-دنیاست.html |عنوان = قم پایتخت دینی دنیاست|ناشر = شبکه خبری قم|تاریخ بازدید = 26 آگوست 2013|تاریخ = ۴ شهریور ۱۳۹۲}}</ref> پایتخت مذهبی [[ایران]]،<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/08/050802_mj-mkhalaji-internet-qom.shtml |عنوان = قم پایتخت تحقیقات علوم اسلامی در جهان|ناشر = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ بازدید = 26 آگوست 2013|تاریخ = ۴ شهریور ۱۳۹۲}}</ref> پایتخت فرهنگی جهان [[شیعه]]<ref>{{یادکرد وب|نشانی = www.dw.de/شهر-قم-پایتخت-دینی-شیعیان-جهان/a-2441487 |عنوان = قم پایتخت دینی شیعیان |ناشر = دویچله |تاریخ بازدید = 26 آگوست 2013|تاریخ = ۴ شهریور ۱۳۹۲}}</ref> و پایتخت دوم ادبیات کودک و نوجوان [[ایران]]،<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920301000329 |عنوان = قم، پایتخت علوم و مسائل دینی |ناشر = فارس|تاریخ بازدید = 26 آگوست 2013|تاریخ = ۴ شهریور ۱۳۹۲}}</ref> قطب تولید معارف دینی در [[ایران]]،<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.bazarkhabar.ir/News.aspx?ID=7901 |عنوان = قم قطب اصلی مسائل فرهنگی ایران شد |ناشر = بازارخبر، بزرگترین سایت تحلیلی و خبری اقتصاد ایران|تاریخ بازدید = ۲۲ شهریور ۱۳۹۲|تاریخ = ۷ مهر ۱۳۹۰}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://khabarkhodro.com/detail.asp?id=159811 |عنوان = قم پایتخت علوم دینی ومعارف ایران |ناشر = سازمان خبری ایران|تاریخ بازدید = ۲۲ شهریور ۱۳۹۲|تاریخ = ۱۵ مهر ۱۳۹۰}}</ref> قطب تولید علوم اسلامی،<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.iribnews.ir/NewsText.aspx?ID=1951777 |عنوان = ظرفیت‌های شناخته شده قم در تولید مسائل دینی |ناشر = واحد مرکزی خبر|تاریخ بازدید = ۲۲ شهریور ۱۳۹۲|تاریخ = ۲ تیر ۱۳۹۲}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.tasnimnews.com/home/single/114005 |عنوان = قم قطب تولید مسائل دینی در کشور |ناشر = خبرگزاری تسنیم|تاریخ بازدید = ۲۲ شهریور ۱۳۹۲|تاریخ = ۱۸ مرداد ۱۳۹۲}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.tebyannews.com/article/قم+به+قطب+تولید+مسائل دینی+در+کشور+تبدیل+شود/153356.html |عنوان = قم قطب تولید مسائل دینی |ناشر = تبیان نیوز|تاریخ بازدید = ۲۲ شهریور ۱۳۹۲|تاریخ =}}</ref> یکی از قطب‌های تولید مسائل دینی در [[ایران]]،<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.yjc.ir/fa/news/4454428/صادرات-پتروشیمی-ایران-به-اروپا-با-وجود-تحریم-ها-قم-یکی از-قطب های-تولید-معارف-علمی-کشور |عنوان = قم، یکی از قطب‌های قطب اصلی تولیدکتاب |ناشر = باشگاه خبرنگاران جوان|تاریخ بازدید = ۲۲ شهریور ۱۳۹۲|تاریخ = ۱۵ تیر ۱۳۹۲}}</ref> یکی از قطب‌های انتشار کتاب پس از [[ایران]]<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.irinn.ir/news/3354/ایران،-رتبه-نخست-انتشار-کتاب-در-خاورمیانه |عنوان = ایران رتبه نخست انتشار کتاب در خاورمیانه |ناشر = شبکه خبر|تاریخ بازدید = ۲۲ شهریور ۱۳۹۲|تاریخ = ۱۱ آذر ۱۳۹۱}}</ref><ref name="19dey.com">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.19dey.com/13426-چاپ-۵میلیون-جلد-کتاب-در-قم.html |عنوان = چاپ ۱ میلیون جلد کتاب در قم در ۶ ماه گذشته |ناشر = ۱۹ دی آنلاین|تاریخ بازدید = ۲۲ شهریور ۱۳۹۲|تاریخ = ۱۹ دی ۱۳۹۰}}</ref> و بزرگ‌ترین قطب انتشار کتاب‌های دینی در خاورمیانه<ref name="19dey.com" /> نیز شناخته می‌شود. قم یکی از مهاجرپذیرترین شهرهای ایران است تعداد زیادی از اتباع افغانستانی و پاکستانی و عرب در قم مهاجر هستند.

قُم تلفظی از نام کم‌است که اعراب آن را به صورت امروزی درآوردند.<ref name="ghadeer.org" />

۱. حاکمیت توده هوای پرفشار جنب حاره در قم و دیگر استان‌های کشور و جلوگیری از وزش بادهای مرطوب غربی.{{سخ}}۲. دوری از دریاها و منابع رطوبت.{{سخ}}۳. وجود رشته کوه‌های [[زاگرس]] به عنوان مانعی برای رسیدن بادهای مرطوب غربی به قم.{{سخ}}۴. پایین بودن میانگین ارتفاع شهر قم.<ref name="ReferenceB" />

[[خشکسالی]]های پیاپی، عمده ویژگی آب و هوای شهر قم و [[استان قم]] در سال‌های گذشته بوده‌است.<ref name="ReferenceA" />

در مجموع ظرفیت انتقال و جمع‌آوری آب در این طرح ۲۳ متر مکعب بر ثانیه‌است در حالی که بیشترین میزان آبی که از [[سد کرج]] به [[تهران]] می‌آید ۱۱ متر مکعب بر ثانیه بوده و ظرفیت سامانه یادشده بیش از دو برابر آب انتقالی از [[سد کرج]] به [[تهران]] است. این سامانه سالیانه ۱۸۳ میلیون متر مکعب آب به پشت سد کوچری منتقل می‌کند. ظرفیت نهایی انتقال آب در این پروژه ۵۰۰۰ لیتر در ثانیه‌است.<ref name="jamjam">روزنامه جام‌جم، صفحه ۱۵، دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۰، سال دوازدهم، شماره ۳۱۵۲</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://irna.ir/NewsShow.aspx?NID=30353551 |عنوان = مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران | ناشر =ایرنا |تاریخ =۴ اردیبهشت ۱۳۹۰|تاریخ بازدید =۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰|زبان=فارسی}}</ref> مقدار انتقال آب برای افق سال ۱۴۱۰ به ۲۴۰ میلیون مترمکعب می‌رسد که مطالعات آن در حال انجام است.<ref name="jamjam" /><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.spac.ir/barnameh/Barnameh gozashteh/Barnameh 221/page-8.htm |عنوان = با اجرای طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دزهفت شهر کم‌آب ایران مرکزی سیراب می‌شود| ناشر =معاونت برنامه‌ریزی ونظارت راهبردی رئیس‌جمهور|تاریخ بازدید =۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰|زبان=فارسی}}</ref>

انتقال آب از شرق [[استان لرستان]] و [[شهرستان الیگودرز]] به شهرهای [[خوانسار]]، [[گلپایگان]]، [[خمین]]، [[محلات]]، [[نیم ور]]، [[سلفچگان]] و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن [[چاه آب|چاه‌های آب]] این منطقه شده‌است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه‌های منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی برای این روستاها در نظر گرفته نشده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1862662 |عنوان =اینجا روزی رودخانه بود | ناشر =روزنامه اعتماد ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸|}}</ref> این طرح درحالی برای استان‌های دیگر هدف‌گذاری شده‌است که ۸۹۲ روستای [[استان لرستان|لرستان]] مشکل آب آشامیدنی دارند و ۶۸ هزار جمعیت روستایی این استان به وسیله تانکر آب‌رسانی می‌شوند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.mardomsalari.com/template1/News.aspx?NID=98251 |عنوان =۸۹۲ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند | ناشر =روزنامه مردم سالاری |تاریخ =۱۹ بهمن ۱۳۸۹|تاریخ بازدید =۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰|زبان=فارسی}}</ref><ref name="meh" /><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1230999 |عنوان =۸۸۸ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند| ناشر =خبرگزاری مهر ۲۲ دی ۱۳۸۹|تاریخ بازدید =۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰|زبان=فارسی}}</ref>

[[سیل]] به علت عبور رودخانه قمرود از مرکز شهر، [[زلزله]] به علت وجود [[گسل]] در جنوب شهر قم، [[خشک سالی]] به علت آب و هوای کویری و [[سرمازدگی]] به علت وقوع یخبندان‌های شدید و طولانی در فصل [[زمستان]].<ref name="havades.ghom.ir" />

جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، برابر با ۱٬۰۷۴٬۰۳۶ نفر بوده‌است که ۵۴۵٬۷۰۴ نفر آن‌ها مرد و ۵۲۸٬۳۳۲ نفر آن‌ها زن بوده‌اند. این جمعیت در ۲۹۹٬۷۵۲ خانوار زندگی می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://amar.ghom.ir |عنوان = نتایج سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۰|ناشر = واحد آمار و اطلاعات استانداری قم|تاریخ بازدید = 26 آگوست 2013|تاریخ = ۴ شهریور ۱۳۹۲}}</ref> ۹۹٫۷۶ درصد جمعیت شهر [[مسلمان]] و [[شیعه دوازده امامی]] هستند و مابقی را پیروان دیگر ادیان الهی تشکیل می‌دهند.<ref name="ReferenceA" /> اقلیت‌های دینی کلیمی، و مسلمانان اهل تسنن در قم زندگی نمی‌کنند. تنها اقلیت‌های دینی ساکن قم [[زرتشتیان]] (۴۴ نفر) و [[مسیحیان]] (۵۹۴ نفر) هستند.<ref name="سالنامه آماری استان قم / ۱۳۹۰" />

قم یکی از مهم‌ترین مقاصد مهاجرت در [[ایران]] است. بیشتر مهاجران را طلبه‌های حوزه‌های علمیه و مراکز علمی و دانشگاهی، اتباع کشورهای همسایهٔ [[ایران]] مثل [[عراق]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[افغانستان]] و کارگران شاغل تشکیل می‌دهند که بسیاری از آنان به همراه خانواده‌های خود به قم مهاجرت می‌کنند.<ref name="سالنامه آماری استان قم / ۱۳۹۰" /><ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://af.samta.ir/atlas/index.php?title=مهاجرت_در_استان_قم |عنوان = مهاجرپذیری قم|ناشر = ویکی اطلس فرهنگی ایران|تاریخ بازدید = 26 آگوست 2013|تاریخ = ۴ شهریور ۱۳۹۲}}</ref>

طبق عقیده [[باستان‌شناس]]انی مانند [[رومن گیرشمن]] قم، از نخستین مکان‌های روی زمین است که برای نخستین بار میزبان تجمعاتی از انسان‌های نخستین بوده‌است. در این صورت قدمت شهر قم و حومهٔ آن به زمان پیدایش تمدن در حدود ۱۰هزار سال قبل می‌رسد. در سال‌های بعد از [[انقلاب ۱۹۷۹]] ایران انجام کاوش‌های [[باستان‌شناسی]] در منطقه [[قمرود]] قم نیز درستی این گفته را تأیید می‌کند. آثار این کاوش‌ها هم‌اکنون در [[موزه ملی ایران]] قابل رویت است.<ref name="ReferenceA" />

در کتاب «خسروگواتان و ریذگ» از کتاب‌های دورهٔ [[ساسانیان]] که به تازگی به [[فارسی]] برگردانده شده، [[زعفران]] قم، وصف شده‌است.<ref name="books.masoumeh.com" /> یعقوبی نویسنده مشهور قرن هشتم هجری قمری، قم را شهری متعلق به دوران [[ساسانیان]] دانسته‌است.<ref name="books.masoumeh.com" />

پس از [[حمله اعراب به ایران|حمله اعراب]]، در زمان خلیفه [[عمر بن خطاب]]، [[ابوموسی اشعری]] در سال ۶۲۴ سپاهی را راهی فتح قم کرد و پس از آن قم مقصد مهاجران عرب از عراق و سپس [[علویان]] و [[شیعیان]] شد. این شهر از دورهٔ [[امویان|اموی]] و [[عباسیان|عباسی]] به تدریج به پایتخت مذهبی [[شیعیان]] تبدیل شد. پس از وفات [[فاطمه معصومه]] خواهر [[علی بن موسی]] و دفن او در قم، این نقش شهر به تدریج گسترش یافت.<ref name="books.masoumeh.com" /><ref name="ostan-qom.ir">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.ostan-qom.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=810|عنوان= قم پس از اسلام|ناشر =استانداری قم|تاریخ بازبینی=۲۷ آگوست ۲۰۱۳}}</ref>

مردم قم در دوران [[امویان]] و [[عباسیان]] و در زمان‌های حکومت [[هارون الرشید]]، [[مأمون]]، [[معتصم]]، [[معتمد عباسی]] و حاکمان دیگر چندین بار ضد حکومت‌های وقت شورش کرده و از پرداخت مالیات سرباززدند که در بیش‌تر موارد سرکوب شده و قم متحمل خسارات زیادی شده‌است. در زمان حکومت‌های [[آل بویه]] و [[سلجوقیان]] قم روبه توسعه و پیشرفت نهاد و دوباره با حملهٔ مغولان متحمل خسارت شد که در نهایت با قدرت یافتن [[صفویان]] در [[ایران]] و رسمی شدن مذهب [[شیعه]] شهر به تدریج توسعه یافت. حملهٔ [[افغان]]‌ها به [[ایران]] در پایان دورهٔ [[صفویه]] باعث شد که این شهر صحنهٔ نبرد میان مردم و مهاجمان شده و مورد تاخت و تاز قرار گیرد.<ref name="ostan-qom.ir" /> در دوران‌های [[افشاریه]] و [[زندیه]] نیز به دلیل بی‌توجهی حکومت‌ها از توسعه بازماند.

پادشاهان [[قاجاریه]] توجه بیش‌تری به قم نشان دادند. در زمان [[فتحعلی‌شاه قاجار]] شهر قم و مرقد [[فاطمه معصومه]] بازسازی شدند. در [[جنگ جهانی اول]]، دامنهٔ جنگ به حدی گسترش یافت که حتی قم را هم دربرگرفت و نیروهای [[روسیه]] و [[انگلستان|انگلیس]] به بهانه‌های مختلف آن را اشغال کردند. در پاییز سال ۱۲۹۴ خورشیدی، نیروهای [[روسیه]] با هدف تصرف [[تهران]] وارد [[کرج]] شدند. به این ترتیب پایتخت مورد تهدید جدی واقع شد. نزدیک شدن نیروهای [[روسیه]] به [[تهران]] سبب مهاجرت بسیاری از طبقات مختلف مردم به قم گردید.<ref name="books.masoumeh.com" />

در دوران [[دودمان پهلوی|پهلوی]]، قم مرکز مبارزه علیه سیاست‌های حکومت [[دودمان پهلوی|پهلوی]] بود. اولین جرقه [[انقلاب ۱۹۷۹ ایران]] در بهمن سال ۱۳۴۱ خورشیدی در قم زده شد. [[روح‌الله خمینی]] که در نقش رهبر این انقلاب بود در قم به مخالفت با [[تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی ولایتی]] و همین‌طور اصول شش‌گانه انقلاب شاه و ملت و لایحه [[کاپیتولاسیون]] پرداخت.<ref name="ReferenceA" />

قالی<ref name="yjc.ir" /><ref name="qomnn.com" /><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://negahmedia.ir/media/show_video/849|عنوان=قالی بافی قم|ناشر =رسانهٔ مجازی نگاه|تاریخ بازبینی=۲۰ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref> سابقهٔ [[قالی‌بافی]] در قم با شیوهٔ فعلی به اواخر دهه چهارم قرن میلادی یعنی حدود چندین سال قبل می‌رسد؛ یعنی زمانی که تجار [[کاشان]] دارهای قالی را به قم برده و کار را در مقیاسی محدود شروع کردند و با گذشت ۲ سال تولید [[قالی قم]] با ابعادی تجاری آغاز شد.<ref name="persiancarpetassociation.com">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.persiancarpetassociation.com/tarikhchehfarshghom_120503.html|عنوان= تاریخچهٔ فرش قم|ناشر =اتحادیهٔ فرش دست‌باف در ایران|تاریخ بازبینی=۲۰ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>

نقشه‌های قالی‌های قدیمی را طرح‌های مشهور به لچک و ترنج شاه عباسی، محرمات، محرابی و شکارگاه تشکیل می‌دادند. این طرح‌ها که با اقتباس از نقشه‌های [[کاشان]] و [[اصفهان]] تهیه شده بود به‌سرعت با تغییراتی که طراحان قم در آن دادند دچار تحول شد و سبک جدیدی در صنعت [[قالی‌بافی]] [[ایران]] پدیدآورد. این سبک با ویژگی‌هایی نظیر هماهنگی نقوش به «سبک فرش قم» مشهور شد.<ref name="persiancarpetassociation.com" />[[قالی قم|فرش قم]] از نوع معمولی است.

* بوستان گلستان<ref name="mirasboostan" /><ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://qom.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=0&PageId=51&codeV=1&tempname=Qomtemplatetempname=Qomtemplate |عنوان = فضاهای سبز منطقه ۲ |ناشر = شهرداری قم|تاریخ بازدید =|تاریخ =}}</ref>

* بوستان قائم<ref name="mirasboostan" /><ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://qom.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=0&PageId=52&codeV=1&tempname=Qomtemplate |عنوان = فضاهای سبز منطقه ۳ |ناشر = شهرداری قم|تاریخ بازدید =|تاریخ =}}</ref>

* بوستان تیراژه<ref name="mirasboostan" /><ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://qom.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=0&PageId=53&codeV=1&tempname=Qomtemplatetempname=Qomtemplate |عنوان = فضاهای سبز منطقه ۴ |ناشر = شهرداری قم|تاریخ بازدید =|تاریخ =}}</ref>

* دبیرخانه [[مجلس خبرگان رهبری]]<ref name="majlesekhobregan.ir" /><ref name="wikimapia.org" />

مدرسه غیاثیه (پامنار) مربوط به دوره [[سلجوقیان]] - دوره [[تیموریان]] است و در قم، خیابان آذر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۷۷ به عنوان یکی از [[آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده‌است.<ref name="qommiras.ir" />

مقبرهٔ [[فتحعلی شاه قاجار]] در شمال صحن عتیق مرقد [[فاطمه معصومه]] قرار دارد و از آثار «بیگم صفوی» است. این مقبره در زمان زندگانی [[فتحعلی شاه قاجار]] و به دستور خود او بنا شده‌است. در سال ۱۲۸۰، در دوره [[ناصرالدین شاه قاجار]] تزیینات [[آینه‌کاری]] بنا، به [[گچ‌بری]] تبدیل شده‌است.<ref name="ReferenceA" />

آرامگاه [[محمدشاه قاجار]]، در غرب صحن عتیق مرقد [[فاطمه معصومه]] جای دارد. در ورودی مسجد بالاسر. تزیینات داخلی گنبد این آرامگاه مجموعه‌ای از [[آینه‌کاری]] و [[گچ‌بری]] است.<ref name="ReferenceA" />

مقبرهٔ [[شاه عباس دوم صفوی]] در جنوب غربی حرم [[فاطمه معصومه]] قرار دارد. این مقبره از نظر معماری و به‌کارگیری سنگ‌های مرمر، جلوه‌ای جالب دارد.<ref name="ReferenceA" />

مقابر [[شاه سلیمان]] و [[شاه صفی]] در محل موزه آستان [[فاطمه معصومه]] قرار دارند. صندوق چوبی قبر شاه، از نظر کنده کاری، جالب و دارای ارزش است.<ref name="ReferenceA" />

این بنا در وسط دو گنبد دیگر قرار دارد و مدفن خواجه علی صفی، دومین فرمانروای خاندان صفی است. معماری نمای بیرونی و داخلی بنا همانند گنبد خواجه اصیل الدین است. بر اساس کتیبه بنا سه نفر در این آرامگاه مدفونند. تاریخ ۷۹۲ هجری قمری در این آرامگاه به چشم می‌خورد.<ref name=ToolAutoGenRef1 />

این بنا در شمال دو بنای دیگر قرار دارد و به دلیل تخریب کتیبه تاریخی آن، نام بانی و صاحب مقبره مشخص نیست. نمای مقبره از خارج و داخل هشت ضلعی است. این مقبره به اواخر سدهٔ هشتم و اوایل سدهٔ نهم هجری قمری تعلق دارد.<ref name=ToolAutoGenRef1 />