باباطاهر: تفاوت میان نسخه‌ها

|نام = باباطاهر همدانی

|توضیح تصویر = نگاره‌ای از باباطاهر همدانی

|زمینه فعالیت = [[شعر و ادبیات پهلوی]]، [[عرفانموسیقی]]

|محل تولد = [[استان لرستان|لرستان]] یا [[همدان]]<ref name=britannica />

|والدین =فریدون و فاطمه

|محل‌مرگ =[[همدان]]<ref name=loghatnaameh /><nowiki> یا [[خرم‌آباد]]</nowiki><ref name=loghatnaameh />

|در زمان حکومت =سلجوقیان{{سخ}}ودر زمان [[طغرل بیک سلجوقی]]

|اتفاقات مهم =دیدار با طغرل بیگ سلجوقی

|لقب = باباطاهر، باباطاهر عریان همدانی

|فرزندان =فریدون

'''باباطاهر''' یا '''باباطاهر عریان'''،<ref name=loghatnaameh /><ref name=britannica /> [[عارف]]، [[شاعر]] [[ایرانی‌ها|ایرانی‌تبار]] و [[دوبیتی]] سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری ([[سده ۱۱ (میلادی)|سده ۱۱م]]) [[ایران]] و در دوران [[طغرل بیک|طغرل بیک سلجوقی]] بوده‌است.<ref name=iranica>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/baba-taher-oryan |عنوان =BĀBĀ ṬĀHER ʿORYĀN | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۳۱ اکتبر ۲۰۱۴}}</ref> [[بابا]] لقبی بوده که به پیروان وارسته می‌داده‌اند واین لقب در بین مردمان [[قوم لک]] و [[لک]] زبانان که باباطاهر نیز از لک زبانان بود مرسوم است و [[عریان]] به دلیل بیان کردن مسائل به صورت بی پرده و عریان بوده است.<ref>[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5020 دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 10، مدخل باباطاهر، القاب باباطاهر]</ref> باباطاهر عریان همدانی بوده و مسلک درویشی و فروتنی او که شیوهٔ عارفان است سبب شد تا وی گوشه‌گیر گشته و گمنام زیسته و تفصیلی از زندگانی خود باقی نگذارد.<ref>تاریخ ادبیات شفق ص 108 و 109</ref>

از خاندان، تحصیلات و زندگی باباطاهر اطلاعات دقیقیصحیحی در دسترس نیست اما بنا به نوشته [[راوندی]] در [[راحةالصدور]]، باباطاهر در سال ۴۴۷ هجری، در کوی خضر (که امروزه هم در شمال شهر همدان واقع است)هجری با [[طغرل سلجوقی]] دیدار کرده و مورد احترام وی نیز قرار گرفته‌است. در یکی از [[دوبیتی]]‌های مشهورش<ref>{{شعر}}

{{پایان شعر}}</ref> سال تولدش را به [[حروف ابجد]] گنجانیده که پس از محاسبه توسط [[میرزا مهدی خان کوکب]] به سال ۳۲۶ هجری رسیده‌است. اما [[رشید یاسمی]] با استناد به همان دو بیتی و اشاره به اهمیت عدد ۱۰۰۰ نزد اغلب ملل برآن رفته‌است که مقصود باباطاهر از واژه الف سال ۱۰۰۰م بوده و در نتیجه مقارن سالهای ۳۹۰ و ۳۹۱ (برابر با ۱۰۰۰ میلادی) زاده شده‌است.<ref>[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5020 دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 10، مدخل باباطاهر، سال تولد باباطاهر]</ref> او پس از ۸۵ سال زندگی، در همدان<ref name=britannica /><ref name=iranica /> وفات یافته‌است. از خانواده او تنها میدانیم پدرش بنا به یک دو بیتی فریدون نام داشته و در دوبیتی دیگری هم از فریدون (که یقینا همان فریدون نیست) نام برده میشود که گویا فرزند باباطاهر بوده. مادر و یا خواهر او را نیز برخی فاطمه دانسته اند. همچنین پسوند همدانی و نیز هشت دوبیتی که بابا در یکی از آنها خود را «'''اسپیده بازِ همدانی'''» معرفی میکند و الباقی جای نام های سطح استان همدان هستند، این گمان را تقویت میکند که بابا، زاده و اصیل همدان باشد.

آرامگاهی نیز بنام [[آرامگاه باباطاهر (خرم‌آباد)|آرامگاه باباطاهر]] در [[خرم‌آباد]] منسوب به این شاعر است که هویت واقعی صاحب آرامگاه همچنان ناشناخته است.<ref>[http://yaftenews.ir/notes/cultural/1740-1392-06-14-00-28-08.html پایگاه خبری یافته- شماره ثبت مقبره باباطاهر خرم‌آباد اشتباه درج شده‌است!]</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://lorestan.ichto.ir/Default.aspx?tabid=1631&articleType=ArticleView&articleId=266 |عنوان =مقبره باباطاهر، خرم‌آباد | ناشر =وبگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان|تاریخ = |تاریخ بازدید =۸ فروردین ۱۳۹۰}}</ref> بنا به عقیده سازمان میراث فرهنگی این آرامگاه متعلق به یک تن امام زاده بوده و با همین عنوان در این سازمان به ثبت رسیده است.

== تبار قومی و گویش ==

اغلب منابع قدیمی اشعار او را به [[زبان پارسییهودیان میانههمدان|پهلویگویش یهودیان همدان]] و [[لری]] نزدیکتر دانسته‌اند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/baba-taher-oryan Most traditional sources call it loosely Lorī, while the name commonly applied from an early date to verses of this kind, fahlavīyāt, presumably implies that they were thought to be in a language related to the Middle Iranian dialect Pahlavi.]</ref><ref name=ToolAutoGenRef1>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.vajehyab.com/dehkhoda/باباطاهر|عنوان =باباطاهر| ناشر =[[لغت‌نامه دهخدا]]}}</ref> خود او نیز در تأیید این موضوع در بیتدوبیتی زیر چنینکه به او منسوب است، خود را از [[قوم لک]] معرفی میگویدمی‌کند:<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = دکتر نصرالله امامی |نشانی= http://www.anjomanfarsi.ir/pdf/pa5/pa5%20(146).pdf |عنوان= نکاتی در مشرب عرفانی باباطاهر همدانی}}</ref>

{{ب| مکن کاری که بر پا سنگت آیهآیو | جهان با این فراخی تنگت آیهآیو}}

{{ب| چو فردا نامه خوانان نامه خوانند | تو وینیرا از نامه خودخواندن ننگت آیهآیو}}

{{ب|مهمو آن رندم که نامم بی قلندر | نه خانخون دیرم نه مانمون دیرم نه لنگر}}

{{ب|چو روجروز آیه بگردم گرد گیتی | چو شو گرده به خشتی وانهم سر}}

{{ب|خداوندا که باشمبوشم وابا که باشم|بوشم مجه| پرمژه اشکپراشک خونین تا که باشمبوشم}}

{{ب|همم کز در برانن سو ته آیم | تو کم از در برانی وا که باشمبوشم}}

{{ب|خداوندا به فریاد دلم رس | کس بی کس تویی منمو مانده بی کس}}

{{ب|همه گویند که طاهر کس نداره | خدا یار منه چه حاجت کس}}