گاتاها: تفاوت میان نسخه‌ها

'''گاتاها''' یا '''گاهان''' یا '''گات‌ها''' ([[اوستایی]]: گاثا، [[سانسکریت]]: گاثا، [[زبان فارسی میانه|پهلوی]]: گاسان، گاهان) ۱۷ سروده‌ای است که از دیرباز از سخنانِ [[زرتشت]] [[اسپنتمان]] دانسته می‌شده‌است و در برگیرندهبرگیرندهٔ پیام و آموزش‌های وی<ref>[http://www.kniknam.com/Fa/FAQ/default.aspx وب سایت شخصی کورش نیکنام<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> و بنیادِ [[مزدیسنا]] است<ref>[http://www.californiazoroastriancenter.org/z_identity_fa.htm Zoroastrian Identity<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> و کهن‌ترین و [[سپنتا]] ترین<ref name="فرهنگ دهخدا :گاتها">فرهنگ دهخدا :گاتها</ref> بخشِبخش کتابِاز [[نسک]] [[اوستا]] شمرده می‌شود.<ref>گاتاها برخلاف دیگر ضمیمه‌های [[اوستا]] با خرافه آلوده نشده‌است.</ref>

گات‌ها از نگاه [[صرف و نحو]] و زبان و بیان، روشِ ارائهٔ مطالب، فکر و اندیشه، سبک شعر و ویژگی‌های دیگر با دیگر بخش‌های ''اوستا'' تفاوت دارد، ازین روی همهٔ [[اوستاشناس|اوستاشناسان]] و دانشمندان آن را از خودِ زرتشت می‌دانند،<ref name="فرهنگ دهخدا :گاتها" /><ref name="اوستا، هاشم رضی">اوستا، هاشم رضی</ref> گات‌ها [[منظوم]] و [[موزون]] به گونهٔ اشعار دینی [[ایران باستان]] اند که به شدت موجز و فشرده‌اند و از نظر ساختار [[دستور زبان]] استثناء هستند. شاید نخست بلندتر و به [[نثر]] بوده اما برای در امان بودن از گزندِ فراموشی یا دستبردِ روزگار، آن‌ها را به نظم درآورده‌اند تا بهتر به خاطر سپرده شود.<ref name="اوستا، هاشم رضی" />

در کل، ۱۷ سرودهٔ گاتها ۲۳۸ [[بند]]، حدود ۸۹۶ [[بیت (شعر)|بیت]] یا ۵۵۶۰ [[واژه]]<ref name="فرهنگ دهخدا :گاتها" /> است که بعدها در میان ۷۲ هات (فصل) [[یسنا]] جای داده شده‌اند. این ۱۷ سروده با شمارهٔ فصل آن‌ها در [[یسنا]] شناخته می‌شوند. به هر یک از فصل‌های [[یسنا]] و گات‌ها [[هات]] گفته می‌شود.

ازآنجا که نخستین واژهٔ آن ''اهون ویتی'' خوانده می‌شده و در پهلوی ''اهنودگات'' می‌خوانند. شامل ۷ [[هات]] (فصل) می‌باشد. هر فصل مشتمل بر چند قطعه و هر قطعه دارای سه [[مصراع]] است؛ و هر مصراع شانزده هجا دارد که پس از هجای هفتم وقف یا سکته‌ای است (۹+۷)<ref name="ReferenceA" /> آغاز آن از شروع هات ۲۸ تا پایان هات ۳۴ است.

* [[اُشتَوَدگاه]] دربارهٔ راز آفرینش، خودشناسی، خداشناسی.<ref name="ReferenceB" /> [[اُشتَوَدگاه|اشتاویتی]] و به پهلوی اشتودگات دارای چهار «هات» است و هر هات به چندین قطعه قسمت شده که هریک پنج مصراع دارد و هر مصراع ۱۱ هجا دارد و سکته یا وقف بعد از هجای چهارم است (۷+۴)<ref name="ReferenceA" /> شامل هات ۴۳، ۴۴، ۴۵ و ۴۶ می‌شود.

* [[سپَنتمَدگاه]]<ref>در پهلوی: سپنتمدگات</ref> دربارهٔ آفرینش و پیرامون آن<ref name="ReferenceB" /> سپنتامینو، چهار «هات» دارد. هر هات چندین قطعه و هر قطعه ۴ مصراع و هر مصراع یازده هجا دارد، وقف مانند اشتودگات پس از هجای چهارم است (۷+۴)<ref name="ReferenceA" /> شامل هات ۴۷، ۴۸، ۴۹ و ۵۰ می‌شود.

* [[وُهوخْشتَرگاه]] دربارهٔ تازه شدن جهان و بهرهٔ کارکرد آدمی<ref name="ReferenceB" /> تنها یک هات دارد، هر قطعه ۳ مصراع و هر مصراع ۱۴ هجا دارد و سکته یا وقف در وسط آن یعنی پس از هجای هفتم می‌آید (۷+۷)<ref name="ReferenceA" /> شامل هات ۵۱ می‌شود.

* [[وَهیشتوایشْت‌گاه]] دربارهٔ والاترین آرزوی [[اشا|اشو]] زرتشت و [[اشا|اشوان]]<ref name="ReferenceB" /> هفت هات دارد، قطعه‌ها مرکب از دو مصراع کوتاه و دو مصراع بلنداند. مصراع کوتاه ۱۲هجایی، با وقف پس از هجای ۷ ام. (۵+۷) و مصراع‌های بلند ۱۹ هجایی با دو وقف یکی پس از هجای هفتم و دیگری پس از هجای ۱۴ام است.<ref name="ReferenceA" /> شامل هات ۵۳ می‌شود.

زبانِ گات‌ها، گاتی یا [[اوستایی]] کهن است که به گروهِ [[زبان‌های ایرانی]] کهن متعلق است و زیر شاخهٔ خانوادهٔ خاوری [[زبان‌های هندواروپایی]]، شرق ایران<ref name="ReferenceA" /> است. زبانِ این بخش، به کهنگیِ زبانِ [[ریگ ودا]] کتابِ مذهبیِ هندوان [[آریایی]] است و پیشینهٔ آن -دستِ کم- به ۸ قرن پیش از میلاد می‌رسد.<ref name="ReferenceA" /> بیشترِ آنچه از اوستای گاهانی فهمیده می‌شود -هم از نظر واژگان و هم دستوری- تنها بخاطر همین خویشاوندیِ اوستای گاتی با زبان [[سانسکریت ودایی]] است. گات‌ها برای نخستین بار در سدهٔ هجدهم به همتِ [[اوستاشناس]]ان اروپایی شناسایی شد.