موزه‌های آستان قدس رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲:
بنای نخستین موزه آستان قدس رضوی در شرق مسجد گوهرشاد وکنار مقبره شیخ بهایی در چهاردهم آذرماه سال ۱۳۱۶ شمسی پایه گذاری و در سال ۱۳۲۴ شمسی افتتاح شد.
در حال حاضر مجموعه موزه های آستان قدس رضوی شامل چهار ساختمان است، که سه تای آن در صحن کوثر در حرم مطهر امام رضا ع و ساختمان موزه مردم شناسی در جوار ضلع غربی حرم مطهر قرار دارد و آثار آن در 16 بخش و گنجینه به نمایش درآمده است.
اطلاعات مجموعه‌ها: تعداد اشیاء: ۸۴۰۴ قطعه
تعداد بازدیدکنندگان در سال ۱۳۹۶: یک میلیون بیست پنج هزار و نهصد بیست و نه نفر
مساحت: ۱۸۶۱۴ متر مربع نوع موزه: خصوصی
نحوه دسترسی: مشهد، حرم امام رضا، صحن کوثر (موزه مرکزی، موزه فرش، موزه قرآن، موزه هدایای رهبر ایران و تالار اهدایی استاد فرشچیان)
موزه مردم‌شناسی: ضلع غربی صحن جامع رضوی، خروجی باب‌الهادی سمت چپ، موزه مردم‌شناسی (خیابان اندرزگو، انتهای بازار فرش، موزه مردم‌شناسی)
{{ویکی‌سازی|تاریخ=مارس ۲۰۱۵}}
سطر ۵۶ ⟵ ۶۲:
}}
==پیشینه==
[[پرونده:Memorial stone Imam Reza.jpg|بندانگشتی|چپ|سنگ مقام]]
تصویری از اولین ساختمان موزه آستان قدس در دهه ۴۰ شمسی
به استناد منابع تاریخی آستان قدس رضوی، خزانه<ref>مؤتمن می‌نویسد: «خزانه در دستگاه آستانه به محل نگهداری منقولات و اشیاء نفیسة آستانه گفته می‌شود.» (ر.ک.. علی مؤتمن، تاریخ آستان قدس (مشهد، آستان قدس رضوی، 1348)، ص351. </ref> حرم امام‌رضا برای نگهداری میراث تاریخی آن، بیش از یک‌صد سال در محلی بین رواق‌های دارالسیاده ودارالحفاظ قرار داشته و ورودیِ آن از صفة غربی دارالحفاظ بوده‌است. در سفرنامه ناصرالدین شاه به خراسان در سال ۱۲۸۳هـ. ق، به این موضوع اشاره شده‌است.<ref>همان، ص 351. </ref> با ورود اندیشه موزه و موزه‌داری به ایران در دوره قاجار، توجه مسئولان امور در حرم با وجود آثار نفیس موجود در مجموعه، به این امر جلب می‌شود. چنان‌که در یک برهه جواهرات حرم مطهر را به نمایش عمومی در می‌آورند.<ref>محمداحتشام کاویانیان، شمس الشموس یا تاریخ آستان قدس (مشهد، آستان قدس رضوی، 1355)، ص69. و علی اخوان مهدوی، «خوانچه‌های جواهرات»، دائرةالمعارف آستان قدس رضوی جلد اول، (مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1393)، ص 392. </ref> مطالعه منابع و اسناد تاریخی آستان قدس رضوی نشان می‌دهد که ایجاد موزه به عنوان مکان ارائه آثار فرهنگی و تاریخیِ نفیسِ موجود در حرم، در دوره محمدولی اسدی نیابت تولیت وقت (۱۳۰۴–۱۳۱۴ش) مورد توجه قرار گرفت و اقدام‌های مهمی در این زمینه آغاز شد. وی با ایجاد نظم در تمام امورآستان قدس از جمله اموال فرهنگی و تاریخی، دفتری جدید برای ثبت و ضبط اشیا تهیه کرد.<ref>محمدرضا کفائی، «خزانه آستان قدس»، نامه آستان قدس، شماره 8 ،(مشهد، آستان قدس،1340)، ص55. </ref> تأسیس موزه‌ای برای حفظ، نگهداری و نمایش آثار را مطرح و پیگیری کرد. اسدی در گزارشی دربارهٔ فعالیت‌ها و عملکرد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کلیه مؤسسات و دوایر آستان قدس رضوی نوشته و به اصلاح امور خزانه و محلی برای ضبط اشیا به نام موزه نیز اشاره کرده است.<ref>سازمان کتابخانه‌ها موزه‌ها و مرکز اسناد، سند شماره 88099 مربوط به سال 1305-1313 شمسی، و علی سوزنچی کاشانی، «شرح حال و زندگی محمد ولی اسدی با تأکید بر اقدامات وی در آستان قدس رضوی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد بجنورد، 1378)، صص140-141. </ref> در سال ۱۳۰۹ و ۱۳۱۱ ش، مکاتباتی از طرف «رومانوسکی»<ref>وی کنسول دولت روسیه در شهرستان بیرجند و در شناسایی اشیای عتیقه خبره بود. </ref> در خصوص اعلام آمادگی برای برپایی موزه آستان قدس رضوی در مشهد انجام شد که نایب‌التولیه وقت به علت نبود بودجهٔ کافی و ساختمان مناسب، با آن موافقت نمیکند.<ref>نامه رومانو فسکی کنسول دولت روسیه در بیرجند، به تاریخ 12/9/1311 به نیابت تولیت وقت. سند شماره 2/95579. </ref> اما ضرورت تشکیل موزه موجب می‌شود که اسدی برای راه اندازیِ آن، کمیسیونی متشکل از افراد ذی‌صلاح را تعیین کند.<ref>اعضای این کمیسیون عبارت بودند از: آقایان حاج ناظم شهابی، علی اکبر فیاض شهیدی، مؤتمن، ضیاءالحق، واثق فرامرز و خزانه‌دار. اومدتی رئیس کتابخانه بود و پس از مدتی محمود فرخ رئیس دارالانشای آستان قدس و سر کشیک سوم نیز به آن‌ها اضافه شد. (ر.ک. سوزنچی،1387، ص 142و 143). </ref>
اعضای کمیسیون وظیفه داشتند هر روز با تشکیل جلساتی منظم، مکانی مناسب برای تأسیس موزه در محدوده حرم امام رضا را در نظر گرفته و دفتر ثبت اشیای خزانه را بررسی و اشیای مناسب برای نمایش در موزه را جداگانه ثبت کنند. همچنین فرش‌هایی با اندازه کوچکتر را از میان فرش‌های قدیمی و قرآن‌ها و کتاب‌های مناسب را از بین منابع کتابخانه آستان قدس رضوی، برای نمایش در موزه انتخاب کنند. اهمیت این کار موجب شد که آرتور پوپ برای بازدید از موزه آستان قدس رضوی به مشهد سفر کرده و اشیا آنرا بررسی کند. از اینرو اسدی دستور می‌دهد با وی نهایت همکاری صورت می‌گیرد».<ref>سازمان کتابخانه‌ها موزه‌ها و مرکز اسناد، سند شماره 67376(ضمائم شماره 103 تا 108)، سوزنچی،1387، ص 143و142. </ref> دفتر یادداشت میهمانان و بازدیدکنندگان موزه در این زمان نشان می‌دهد با وجود نمایش اشیای انتخاب شده در تعدادی ویترین بیشتر بازدیدکنندگان از اقشار و سطوح علمی و فرهنگی و سیاسی مختلف از آن بازدید می‌‌کردند و ضمن تقدیر از مسئولین درخواست ساخت ساختمانی برای موزه را طرح می‌‌کردند<ref>دفتر یادبود بازدید از موزه آستان قدس رضوی (در سال‌های 1316 تا 1339 شمسی) نشان می‌دهد که افراد مختلفی اعم از مردم عادی و سایر شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، همچنین برخی شرق شناسان مانند «والتر هیگ» استاد تاریخ ایران در دانشگاه گوتینگن در آلمان (که در 19 فروردین 1318 شمسی از موزه بازدید کرده و یادداشتی به زبان فارسی در صفحه 6، نوشته‌است) از موزه بازدید کرده‌اند و بسیاری از آن‌ها رضایت خود را از مسئولان به خصوص آقای نظام شهیدی رئیس وقت موزه ابراز کرده‌اند. (از آقای علی سوزنچی کاشانی که این دفتر را در اختیارم قرار دادند، سپاسگزارم) </ref> اما موضوع احداث ساختمانی خاصّ موزه همچنان در دستور کار مسئولان وقت آستان قدس قرار داشت، چنان‌که در دوره نیابت تولیت فتح‌الله پاکروان (۱۳۱۴–۱۳۲۰ش) این تصمیم عملی و طرح و نقشه موزه توسط آندره گدار (مدیر کل فنی گروه باستان‌شناسی فرانسه) ترسیم شد.<ref>صمدی، متن انگلیسی تاریخچه تأسیس موزه آستان قدس، موجود در بایگانی راکد موزه (مترجم: عباسعلی عابدی استاد). در دفتر یادبود بازدید از موزه آستان قدس(1316 تا 1339 شمسی) صفحه 21، یک یادداشت با امضای بدیع الزمان فروزانفر به تاریخ 29 شهریور 1321 شمسی ثبت شده که در آن وی اظهار امیدواری کرده که «... موزه جدید به اتمام رسد و اشیای موزه در جای مناسب‌تر قرار گیرد.» همچنین، در یادداشت بعدی که به تاریخ فروردین ماه 1324 شمسی است، ضمن ابراز رضایت از بازدید خود نوشته‌اند: «... که در طول این مدت اولیای امور می‌بایستی برای حفظ این آثار متبرکه، تأسیسات بهتری تهیه کرده باشند… .» پس از این، یادداشت‌های دیگر از تاریخ تیرماه 1326 شمسی شروع می‌شود که پس از افتتاح ساختمان موزه است.
• • سوزنچی کاشانی،387، ص 142. و سند شماره اموالی 69426(ضمیمه شماره 101).
</ref> همچنین، آیین‌نامه‌ای جامع نیز برای آن تدوین می شود.<ref>محمداحتشام کاویانیان، شمس الشموس یا تاریخ آستان قدس ،(مشهد، آستان قدس، 1355)، ص354 وکفایی ،1340، ص55</ref> در سال ۱۳۱۵ شمسی حجره‌های فوقانی شمال‌غربی صحن نو (آزادی) و جنوب‌شرقی صحن کهنه (انقلاب اسلامی) که به یکدیگر متصل بوده، به خزانه آستانه و محل نگهداری اشیای مازاد بر احتیاج اختصاص یافت.<ref>علی نجف‌زاده(1390)، روزشمار آستان قدس رضوی بر اساس مطبوعات خراسان (مشهد، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی)، روزنامه آزادی شماره 1385، صفحه 1. </ref>
=== گنجینه تمبر و اسکناس ===
| |||