زکریای رازی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش مطلب برچسب‌ها: حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
آخرین تغییر متن رد شد (توسط AmirMohammadArjmand) و برگردانده شد به نسخهٔ 26696744 توسط Babooneh |
||
خط ۷۳:
رازی در تاریخی بین ۵ شعبان [[۳۱۳ (قمری)]] [[گاهشماری هجری قمری|ه. ق]]*<ref>*برابر با [[31 اکتبر]] ۹۲۵</ref> تا ۳۱۳ ه.ق در ری وفات یافته‌است.<ref>[http://ghiasabadi.com/calendar الگوریتم گاهشماری ایران (تقویم هجری شمسی)]</ref> مکان اصلی آرامگاه رازی تا امروز ناشناخته مانده‌است.<ref name="ایسنا ۱">[https://www.isna.ir/news/96060502472/راز-قبر-رازی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): ''راز قبر «رازی»''، نوشته‌شده در ۵ شهریور ۱۳۹۶؛] بازدید در ۲۴ شهریور ۱۳۹۶.</ref>
=== باورهای دینی ===
رازی کتاب‌هایی را در تقبیح مذاهب و در باب روش‌های شیادی پیامبران نوشت که اگر چه امروز خودشان موجود نیستند اما بخش‌هایی از آنها در آثار دیگران بحث و بررسی شده‌اند. به گفته بیرونی رازی نه تنها اسلام که تمامی مذاهب را تقبیح کرد. او تمامی کسانی که از ابتدا ادعای پیغمبری کردند را شیادانی می‌دانست که در بهترین حالت بیماری روانی داشتند. وی همچنین قرآن را مجموعه‌ای از افسانه‌های سراسر تناقض می‌خواند که هیچ اطلاعات مفید و بدردبخوری ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب|نشانی=https://books.google.com/books/about/The_Oxford_Handbook_of_Atheism.html?id=jbIVAgAAQBAJ|عنوان=The Oxford Handbook of Atheism|نام خانوادگی=Bullivant|نام=Stephen|نام خانوادگی۲=Ruse|نام۲=Michael|تاریخ=2016-12-20|ناشر=OUP Oxford|سال=|شابک=9780199644650|مکان=|صفحات=|زبان=en|گفتاورد=Razi produced a number of highly controversial philosophical critiques of prophecy and revelation. None of them is extant except in citations, but their titles alone make his programme clear: Book on the Prophets’ Fraudulent Tricks; Book on the Ploys of the Impostors of Prophecy; and Book on the Refutation of Religions.5 The Qur ’an, according to Razi, is‘full of contradictions and does not contain any useful information or explanation' [...] How come do you deem it necessary that God would single out some for prophecsy and some not, and give them privilege over the people as their guides, and make people dependent on them? And how come do you deem it fitting the wisdom of the All-wise [God] to choose this for them, inciting one against another, enforcing enmities among them, increasing war among them, and thus bringing death upon the people?}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|نشانی=https://books.google.com/books?id=9b8uQfmQM8kC&pg=PA103&dq=You+are+talking+about+a+work+which+recounts+ancient+myths,+and+which+at+the+same+time+is+full+of+contradictions&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi27O6j4IPRAhWmqVQKHQ4yB4YQ6AEIMjAE#v=onepage&q=You%20are%20talking%20about%20a%20work%20which%20recounts%20ancient%20myths,%20and%20which%20at%20the%20same%20time%20is%20full%20of%20contradictions&f=false|عنوان=Freethinkers of Medieval Islam: Ibn Al-Rawāndī, Abū Bakr Al-Rāzī and Their Impact on Islamic Thought|نام خانوادگی=Stroumsa|نام=Sarah|تاریخ=1999-01-01|ناشر=BRILL|سال=|شابک=9004113746|مکان=|صفحات=|زبان=en|گفتاورد=By these worthless stupidities he intended to butteres his claims and to expose the fradulent tricks and senseless myth. [...] You are talking about a work which recounts ancient myths, and which at the same time is full of contradictions.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|نشانی=https://books.google.com/books?id=kW8PAAAAQBAJ&pg=PA183&dq=You+are+talking+about+a+work+which+recounts+ancient+myths,+and+which+at+the+same+time+is+full+of+contradictions&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi27O6j4IPRAhWmqVQKHQ4yB4YQ6AEIJjAC#v=onepage&q=You%20are%20talking%20about%20a%20work%20which%20recounts%20ancient%20myths,%20and%20which%20at%20the%20same%20time%20is%20full%20of%20contradictions&f=false|عنوان=Lost Enlightenment: Central Asia's Golden Age from the Arab Conquest to Tamerlane|نام خانوادگی=Starr|نام=S. Frederick|تاریخ=2013-10-06|ناشر=Princeton University Press|سال=|شابک=9781400848805|مکان=|صفحات=|زبان=en|گفتاورد=By God what you say astonishes us! You are talking about a work which recounts ancient myths, and which at the same time is full of contradictions and does not contain any useful information or explanation.}}</ref> [[هانری کوربن|هانری کربن]] در مقدمه‌ای که بر جامع‌الحکمتینِ ناصرخسرو نوشته (بخشی از آن با نامِ «نقد آراء محمد زکریای رازی در ''[[جامع‌الحکمتین]]''» به فارسی ترجمه شده‌است)، می‌گوید وی [[نبوت]] و [[وحی]] را نفی می‌کرد و ضرورت آن را نمی‌پذیرفت.<ref>{{یادکرد ژورنال | تاریخ بازبینی=۱۳ آوریل ۲۰۱۳ | سال=۱۳۸۸ | شماره=۶۹ | صفحه=۱۵۲ | عنوان=نقد آراء محمد زکریای رازی در ''جامع‌الحکمتین'' ناصرخسرو | نام=هانری | نام خانوادگی=کربن | مترجم=شهروز خنجری | ژورنال=معارف}}</ref> در تفکر رازی همهٔ انسان‌ها قدرت و توانایی رسیدن به معرفت و دانایی را دارند، و لذا از لحاظ توانایی کسب معرفت با هم برابرند و بر یکدیگر هیچ برتری ندارند. از دیدگاه او مقتضای حکمت و رحمت الهی این است که انسان‌ها همگی به منافع و مضار خود صاحب علم باشند و اگر خدا قومی را به نبوت اختصاص دهد به این معناست که آنها را بر دیگر انسان‌ها برتری داده و این برتری باعث جنگ و دشمنی و در نهایت هلاکت انسان‌ها می‌شود که این با حکمت و رحمت الهی سازگاری ندارد.<ref>{{یادکرد ژورنال | تاریخ بازبینی=۱۳ آوریل ۲۰۱۳ | سال=بهمن ۱۳۸۶ | شماره=۱۱ | صفحه=۷۱ | عنوان=نبوت در نگرش محمد بن زکریای رازی | ناشر=ااطلاعات | نام=میثم | نام خانوادگی=امانی | ژورنال=اطلاعات حکمت و معرفت}}</ref> کتب زیر به این اعتقاد وی اشاره دارند.<ref>تاریخ فلسفهٔ اسلامی، هنری کوربن، ص۱۶۲</ref><ref>معارف اسلامی در جهان اسلام، سیدحسین نصر، ص۲۳</ref>
* «فی‌النبوات»<ref name="وبگاه فلاسفه، کیاوش ماسالی">وبگاه فلاسفه، کیاوش ماسالی</ref> که دیگران به طعن و استهزاء، نام آن را «نقض‌الادیان» نهاده‌اند.<ref>[http://www.tahoorkotob.com/page.php?pid=3694 اقوال گوناگون درخصوص عقاید فلسفی و دینی زکریای رازی<!-- عنوان تصحیح‌شده توسط ربات -->]</ref>
* «فی حیل المتنبین»<ref name="وبگاه فلاسفه، کیاوش ماسالی"/> دیگران به طعن نام او را «مخارق‌الانبیاء» گذاشته‌اند.<ref>[http://www.tahoorkotob.com/page.php?pid=3694 اقوال گوناگون درخصوص عقاید فلسفی و دینی زکریای رازی<!-- عنوان تصحیح‌شده توسط ربات -->]</ref>
دو کتاب بالا اکنون در دست نیست. اما [[جنیفر مایکل]] در کتابش نقل قول‌هایی از کتب بالا می‌آورد.<ref>Jennifer Michael Hecht, "Doubt: A History: The Great Doubters and Their Legacy of Innovation from Socrates and Jesus to Thomas Jefferson and Emily Dickinson", pg. 227-230</ref> همچنین احمد بیرشک می‌نویسد: «از تعلیمات او این بود که همهٔ آدمیان سهمی از خرد دارند که بتوانند نظرهای صحیح دربارهٔ مطالب عملی و نظری به‌دست آورند، آدمیان برای هدایت شدن به رهبران دینی نیاز ندارند؛ درحقیقت دین زیان‌آور است و مسبب کینه و [[جنگ]]. نسبت به همهٔ مقامات همهٔ سرزمین‌ها شک داشت».<ref>احمد بیرشک، ص۴۶۳</ref>{{سخ}}
رازی دربارهٔ [[قرآن]] می‌گوید:
{{نقل قول|تو ادعا می‌کنی که معجزه‌ای که [نبوت محمد را اثبات می‌کند] حاضر و در دسترس است، یعنی قرآن. تو می‌گویی که هر کس انکارش می‌کند یکی مشابه اش را بیاورد. در واقع ما می‌توانیم هزاران مشابه اش را بیاوریم از آثار لفاظان، فصیح گویان و شاعران که بسیار بهتر از قرآن جمله‌بندی شدند و مفاهیم را موجزتر می‌رسانند. آنها معانی را بهتر می‌رسانند و وزن شعری بهتری دارند. به خدا که آنچه تو می‌گویی ما را شگفت زده می‌کند. تو دربارهٔ کتابی سخن می‌گویی که [مشتی] افسانهٔ باستانی را بازگویی می‌کند و در عین حال سراسر تناقض است و هیچ اطلاعات یا توضیح مفید و بدردبخوری ندارد و آنگاه تو می‌گویی چیزی شبیه آن بیاور؟<ref>{{cite book|title=مناظره محمد زکریای رازی با ابوحاتم رازی/ ترجمه و تعلیقات محب الاسلام|date=1998|publisher=نشر منیر|location=[تهران]|isbn=964-5601-31-2|page=427|edition=چاپ اول}}</ref><ref>{{cite book|last1=Stroumsa|first1=Sarah|title=Freethinkers of Medieval Islam: Ibn Al-Rawāndī, Abū Bakr Al-Rāzī and Their Impact on Islamic Thought|publisher=BRILL|isbn=9004113746|page=103|url=https://books.google.com/books?id=9b8uQfmQM8kC&dq=You+are+talking+about+a+work+which+recounts+ancient+myths,+and+which+at+the+same+time+is+full+of+contradictions&source=gbs_navlinks_s|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Bullivant|first1=Stephen|last2=Ruse|first2=Michael|title=The Oxford Handbook of Atheism|publisher=OUP Oxford|isbn=978-0-19-166740-4|url=https://books.google.com/books?id=ds8ZAgAAQBAJ&pg=PA640&dq=the+quran+according+to+razi+is+full+of+contradictions&hl=en&sa=X&ei=PMxbVLG4BMLfoATohIHoCQ&ved=0CB0Q6AEwAA#v=onepage&q=the%20quran%20according%20to%20razi%20is%20full%20of%20contradictions&f=false|language=en}}</ref>}}
وی را هیچ‌گاه به دلیل دیدگاه‌های [[ضددینی]] که داشت زندانی یا اعدام نکردند اما نوشتارهای دینی اش مورد سانسور قرار رفتند و از بین رفتند.<ref name="ENC"/> گروهی معتقدند این تفکرات رازی موجب خشم علمای اسلامی علیه او شد و او را [[بی‌خدایی|ملحد]] خواندند و آثار او را رد کردند و دست به نابودی آنها زدند. [[ابوحاتم رازی]] در کتاب [[اعلام النبوه]] نوشته‌است که این ملحد با عقل معیوب و نفس و رأی ضعیف خود کلامی در ابطال نبوت تصنیف کرده‌است.<ref>مناظره محمد زکریای رازی با ابوحاتم رازی. ص۶۳</ref> کسانی چون [[ناصرخسرو]]، [[ابن حزم]] و [[موسی بن میمون]] او را نادان و مهوس بی‌باک و سخنان او را دعاوی و خرافات بی‌دلیل، هوس و هذیانات خوانده‌اند.<ref>تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی. ص۱۷۶</ref> [[ابن قیم الجوزیه]] می‌گوید: «رازی از هر دینی بدترین چیزهای آن را برگزید و کتابی در ابطال نبوات و رساله‌ای در ابطال معاد تألیف کرد و مذهبی ساخت که از مجموع عقائد زندیقان عالم ترکیب یافته بود».<ref>فیلسوف ری. ص۱۲۵</ref> افراد زیادی بر باورهای رازی رد نوشته‌اند و برخی از باورهای رازی را در این ردیه‌ها نقل کرده‌اند. [[ذبیح‌الله صفا]] از ۱۲ نفر که بر آرای رازی رد نوشته‌اند نام می‌برد.<ref>تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی. ص۲۰۳ تا ۲۰۵، فیلسوف ری. ص۲۶۲</ref>
برخی، همچون نویسندهٔ ''خزینةالاصفیاء''، او را از اکابر [[تصوف|صوفیه]] می‌شمارند که پیوسته از خوف خدا در گریه بود. [[غلام سرور هندی]] در تاریخ وفات او سروده‌است:
{{شعر}}
{{ب|چون شد از دنیا به فردوس برین | حضرت بوبکر رازی اهل راز}}
{{ب|وصل او بوبکر محبوب حبیب |هست هم صوفیّ کامل پاکباز}}
{{پایان شعر}}
هریک از جمله‌های «ابوبکر محبوب حبیب» و «صوفی کامل پاکباز» ازنظر ابجدی ۳۱۰ است که ـ به گفته‌ای ـ اشاره به سال فوت اوست.<ref>ریحانةالادب، محمدعلی مدرس، ج۷، ص۲۸</ref><ref>[[راز بزرگ رسالت]] ص ۸۸–۸۹</ref>
وی همچنین انتقاداتی بر ادیان دیگر دارد:
* کتابی در «رد سیسن ثنوی» (رد بر مانویت)<ref>''عیون‌الانباء''، ج2، ص352</ref>
=== درمورد تاریخ تولد و مرگ رازی ===
مهم‌ترین سند تاریخی دربارهٔ تولد و مرگ رازی کتاب ''فهرست کتب رازی'' نوشتهٔ ابوریحان بیرونی است. در این کتاب، تولد رازی در ماه شعبان [[۲۵۱ (قمری)]] ه.ق (سپتامبر ۸۶۵ م) و مرگ او در پنجم شعبان ۳۱۳ ه.ق (۳۱ اکتبر ۹۲۵ م) ثبت شده‌است. ضمناً «در این رساله ابوریحان علاوه بر آن‌که صریحاً تاریخ تولد و وفات رازی را متذکر شده، مدت عمر او را به سال قمری شصت‌ودو سال و پنج روز و به شمسی شصت سال و دو ماه و یک روز به‌طور دقیق آورده‌است.»<ref>محمود نجم‌آبادی، ص۲.</ref>
| |||