سازماندهی دانش: تفاوت میان نسخه‌ها

===رويكردرویکرد سنتيسنتی===

این مشکل است که رویکرد سنتی را تعریف نماییم. چون هیچ نظریه واحدی وجود ندارد که با این مفهوم منطبق باشد. اگر ما سایر رویکردها را نادیده بگیریم همانطور که معرفی خواهند شد، آنچه وجود دارد عمدتا شیوه هاشیوه‌ها و اعمال مختلف و برخی پیشنهادهای پراکنده در مورد اینکه چگونه دانش را سازماندهی نماییم می باشدمی‌باشد. حتی یک نظام واحد مثل رده بندی دهدهی دیویی از اصول کاملا متنوع در ویرایش هایویرایش‌های گوناگون استفاده کرده استکرده‌است. پژوهشگر مطرح در حوزه رده بندی واندا بروگتون درباره یکی از نظام هاینظام‌های بنا نهاده شده قدیمی می نویسدمی‌نویسد: "«خیلی سخت است هر نوع اصول نظری قوی را برای رده بندی کنگره تشخیص دهیم "». همچنین بعضی از قاعده سازی هایسازی‌های رانگاناتان نشان می دهدمی‌دهد که نظام هاینظام‌های سنتی، فاقد بنیان هایبنیان‌های نظری می باشدمی‌باشد.

در میان اشخاص مهم در تاریخ سازماندهی دانش، ملویل دیویی و هنری بلیس در بخش رویکرد سنتی قرار می گیرندمی‌گیرند. گارفیلد درباره بلیس می نویسدمی‌نویسد: "«اهداف و آرمان او متفاوت از ملویل دیویی بود، او مطمئنا به لحاظ توانایی هایتوانایی‌های فکری و عقلانی پیشی گرفته بود، اما در توانایی هایتوانایی‌های مرتبط با سازماندهی کمتر جلوه کرده استکرده‌است. دیویی یک بازرگان بود، او به هیچ وجه در معلوماتش عمیق و ژرف نبود."»

به منظور شناسایی رویکردهای سازماندهی دانش که جزء رویکرد سنتی محسوب می شوندمی‌شوند ما باید به دانشمندانی مثل هنری بلیس توجه نماییم. خصیصه مهم بسیاری از اندیشمندان معاصر با بلیس این بود که علوم موجود نظم و طبقات طبیعت را انعکاس می دهندمی‌دهند و رده بندی کتابخانه باید طبقه هایطبقه‌های دانش را انعکاس دهد:

نظم طبیعت،طبقهطبیعت، طبقه بندی علمی، رده بندی کتابخانه (سازماندهی دانش)

و این مستلزم این است که کتابداران به منظور رده بندی کتابها، باید درباره رشد و توسعه علمی آگاهی داشته باشند. این اصول مهم به صورت ضمنی در کتابخانه هایکتابخانه‌های پژوهشی و پایگاههای کتابشناختی همانند مدلاین ،مدلاین، به کار می رودمی‌رود. بدین منظور متخصصان موضوعی برای کار در بخش سازماندهی دانش استخدام می شوندمی‌شوند.

سایر اصول که به رویکرد سنتی سازماندهی دانش نسبت داده می شودمی‌شود عبارتند از:

اصل واژگان کنترل شده، ذاتا روشی برای اجتناب از واژه هایواژه‌های مترادف و هم آوا به جای همدیگر است، همانگونه که اصطلاحات نمایه سازی با استفاده از واژگان استاندارد انتخاب می شودمی‌شود. اصل کاتر بیان می کندمی‌کند که همیشه مناسب ترین عبارت، اخص ترین واژه استواژه‌است که باید در واژگان یافت شود و در نشانه رده بندی برای متون به کار رود. اصطلاح "«پشتوانه انتشاراتی"» اصلی اساسی است که که توسط هولم معرفی شد. اصل طبقه بندی از موضوعات عام به موضوعات خاص مورد تایید است و روش اساسی برای درک بهتر می باشدمی‌باشد.

امروز پس از گذشت 100۱۰۰ سال از تحقیقات و رشد علوم کتابداری، رویکرد سنتی هنوز جایگاه محکمی در سازماندهی دانش دارد و در بسیاری از روشهای اصولی اش بر سایر اصول حاکم می باشدمی‌باشد. با این وجود، در اصول روش شناختی و نظری رویکرد سنتی ابهام وجود دارد.

تاریخ ایجاد این رویکرد به انتشار رده بندی رده بندی کولن توسط رانگاناتان در سال 1933۱۹۳۳ بر می گرددمی‌گردد. این رویکرد در بسیاری جهات بر نظریات رده بندی مدرن برتری دارد. بهترین روش برای توضیح این رویکرد، توضیح اصولی روش شناسی تحلیلی – چهریزهچهریزه‌ای ای می باشدمی‌باشد. معنی اصطلاح تحلیل : خرد کردن هر موضوع به مفاهیم اصلی اش می باشدمی‌باشد.

معنی اصطلاح ترکیب : ترکیب واحدها و مفاهیم مرتبط با هم برای توصیف موضوع بسته اطلاعاتی می باشدمی‌باشد. موضوعات داده شده (همانطور که ظاهر می شوند،می‌شوند، مثلا عنوان کتاب)، در ابتدا به طبقه هایطبقه‌های عام کم تجزیه می شودمی‌شود که اصطلاحا چهریزه نامیده می شودمی‌شود. رانگاناتان فرمول PMEST را پیشنهاد می کندمی‌کند که شامل: ذاتذات، ،ماده، ماده ، انرژی ،انرژی، مکان و زمان می باشدمی‌باشد.

چهریزه ذات یا شخصیت، تمایز ویژگی هایویژگی‌های موضوع می باشدمی‌باشد.

چهریزه ماده، ماده فیزیکی که موضوع از آن ساخته شده استشده‌است.

چهریزه مکان، مولفه جغرافیایی و مکان موضوع می باشدمی‌باشد.

چهریزه زمان، دوره ایدوره‌ای که مرتبط و وابسته به موضوع باشد.

اصولا هر طبقه یا رده (چهریزه)، رده بندی مخصوص به خود (فهرستی از نشانه هانشانه‌ها و علایم) را دارد. سند مورد نظر با استفاده از یک یا بیش از یک علامت و رمز در چهریزه مناسب رده بندی می شودمی‌شود و با استفاده از قواعد معین این علایم با هم ترکیب می شوندمی‌شوند.

رانگاناتان دیدگاههای خویش را چنین مطرح می نمایدمی‌نماید:

نظام هاینظام‌های شمارشی یک بنیان سطحی و ظاهری دارند.

در نظام شمارشی، کشف و ظهور دانش هایدانش‌های جدید پیش بینی نشده استنشده‌است.

کشف و ظهور دانش جدید در نظام چهریزه ایچهریزه‌ای پیش بینی شده استشده‌است (بر اساس این دیدگاه که دانش جدید با ترکیب طبقه هایطبقه‌های موجود قبلی تشکیل می شودمی‌شود). این دیدگاه برخی از نظریات بنیادی در رویکرد چهریزه ایچهریزه‌ای – تحلیلی نشان می دهدمی‌دهد.

لا بار،متوجهبار، متوجه شد که فنون چهریزه ایچهریزه‌ای به صورت روزافزونی در طراحی صفحات وب مورد استفاده قرار می گیردمی‌گیرد. یک قالب خاص، مثلا یک قالب XML ساده به منظور تبادل فراداده به طریق سلسله مراتبمراتب‌های های چهریزه ایچهریزه‌ای ایجاد شده استشده‌است.

===سنت بازيابيبازیابی اطلاعات===

به طور معمول بازیابی اطلاعات و سازماندهی دانش، دو حوزه فرعی متفاوت ( گرچه به شدت با هم مرتبط هستند) علوم کتابداری و اطلاع رسانی هستند که به ترتیب با عمل جستجو و توصیف مرتبط می باشندمی‌باشند.این دو حوزه برخی از مشکلات را حل می کند،می‌کند، به عبارت دیگر کاربران را قادر می سازدمی‌سازد اطلاعات مرتبط و مناسب را بیابند. به همین دلیل ما مجبوریم این دو رویکرد را رویکردهای رقیب در نظر بگیریم. بنابراین باید نقاط قوت و ضعف نسبی شان را ارزیابی نماییم. سوالی که مطرح می باشدمی‌باشد این است که: چگونه می توانمی‌توان بازیابی اطلاعات را به عنوان یک رویکرد نسبی و وابسته به سایر رویکردهای بحث شده توصیف کرد؟

یک روش برای انجام این مهم این است که بین "«پارادایم مادی و فیزیکی "» (یا "«پارادایم هدایت شده توسط سیستم "») از یک طرف و "«الگوی کاربرمدار "» یا "«الگوی شناختی "» از طرف دیگر تمایز قایل شویم. عرف رایج این است که بازیابی اطلاعات توسط یک سیستم هدایت می شودمی‌شود همچنانکه سیستم تصمیم می گیردمی‌گیرد که چه چیزی باید به کاربر ارائه دهد. از دیدگاه سیستم مدار مرسوم، یک سیستم کامل، سیستمی است که بهترین انطباق را بین درخواست بیان شده توسط کاربر و سند مورد نظر از مجموعه را برقرار کند. این دیدگاه بسیار قید و بند دارد. این مساله بسیاری از محققان را بدین سمت هدایت کرده استکرده‌است که فقط بر این مساله تاکید نمایند: چگونه جنبه هایجنبه‌های گوناگون بازنمایی سند و الگوریتم هایالگوریتم‌های انطباق را اصلاح نماییم؟

در نتیجه، رویکرد سیستم مدار در بازیابی اطلاعات، رفتارهای شناختی کاربران را نادیده می گیردمی‌گیرد. همچنین در این رویکرد نسبت به حل مشکلاتی که در فرایند بازیابی اطلاعات روی می دهدمی‌دهد غفلت می شودمی‌شود. این بدیهی است که محققان بازیابی اطلاعات برای موفقیت نیاز دارند که نگاهشان را فراتر از الگوریتم هایالگوریتم‌های ماشینی ببرند.

در رابطه با رویکرد نظام مدار در بازیابی اطلاعات، اخیرا کارن اسپارک جونز بیان کرده استکرده‌است که رده بندی سنتی احتمالا منسوخ و بلااستفاده می شودمی‌شود و ممکن است فنون جدیدی مثل بازخورد مرتبط جایگزین آن شود. با این حال دو انتقاد اساسی بر بازخورد مرتبط وارد می باشدمی‌باشد:

بازخورد مرتبط، بر اساس یکسری مفروضات و مقدمات معین درباره دانش کاربران که تاحد زیادی نامکشوف و غیرواقعی می باشد،می‌باشد، بنا شده استشده‌است. اگر کاربران دانش کافی برای طبقه بندی یک حوزه مشخص را نداشته باشند، نمی توانندنمی‌توانند بین متون مرتبط و نامرتبط تمایز قایل شوند. بنابراین بازخورد مفید و مناسبی نخواهند گرفت.

بازخورد مرتبط، بین متون مرتبط، روابط معنایی کلی و مبهمی را نشان می دهدمی‌دهد. چرا باید به جای روابط مشخص و تحت کنترل کاربر، نظامی را ترجیح دهیم که روابط کلی و نامشخص را نشان می دهد؟می‌دهد؟

در نتیجه، رویکرد بازیابی اطلاعات عموما بر مفروضات اثبات گرایان بنا شده استشده‌است: بازیابی مطلوب و بهینه با آزمون هایآزمون‌های بازیابی و بدون درنظرگرفتن دیدگاه هادیدگاه‌ها و الگوهای مختلف تعیین می شودمی‌شود. همچنین بدون درنظرگرفتن متون ساختاریافته که با الحاق دیدگاههای مختلف، معانی مختلفی به هر اصطلاح می دهد،می‌دهد، معین می شودمی‌شود. به عبارت دیگر، بیشتر مبتنی بر میانگین هایمیانگین‌های آماری می باشدمی‌باشد و از این مساله غفلت شده استشده‌است که چگونه الگوریتم هایالگوریتم‌های مختلف، می تواند دیدگاهمی‌تواند هادیدگاه‌ها و علایق مختلف را مدنظر قرار دهد.

از برخی جهات، بسیاری از رویکردهای سازماندهی دانش با این هدف موافقند که نظام هانظام‌ها و فرایندها با هدف برآوردن نیازهای اطلاعاتی کاربران بوجود آمده اندآمده‌اند. برای نمونه محققان و طرفداران رویکرد تحلیلی-چهریزه ایچهریزه‌ای ممکن است ادعای درستی داشته باشند. اینکه کاربران می توانندمی‌توانند از فواید نظام هاینظام‌های ساخت یافته مناسب استفاده نمایند، و این نظام ساختار یافته کاربرمدار و کاربرپسند می باشدمی‌باشد.

اگر اصطلاح "«کاربرمدار "»، اصطلاحی معنادار برای یک رویکرد می باشد،می‌باشد، ضروری است که آن را به شیوه ایشیوه‌ای دقیق تر تعریف نماییم. به همین منظور حداقل کار ممکن این است که بین مضامین و معانی زیر تمایز قایل شویم:

۴.سازماندهی دانش انجام شده توسط کاربران (مثلا، گرایش اخیر به رده بندی مردمی )

بهترین روش برای تعریف این رویکرد این است که در یک نظام کاربرمدار تا چه حد طراحی نظام مبتنی بر بررسی و مطالعه عملی کاربران می باشد؟می‌باشد؟

بررسی کاربران نشان می دهدمی‌دهد که بسیاری از کاربران در ابتدای کار، نظام هاینظام‌های جستجوی شفاهی را به نظام هاینظام‌های مبتنی بر نشانه هاینشانه‌های رده بندی ترجیح می دهندمی‌دهند. این یک نمونه از اصولی است که از بررسی هایبررسی‌های عملی کاربران بدست آمده استآمده‌است. طرفداران نشانه هاینشانه‌های رده بندی ممکن است دلایلی داشته باشند که نشانه رده بندی به خوبی تعریف شده اندشده‌اند و ممکن است کاربران اطلاعات مهمی را بدون درنظرگرفتن آنها از دست بدهند.

این رویکرد بر مبنای استفاده از مراجع کتابشناختی به منظور سازماندهی شبکه ایشبکه‌ای از مقالات شکل گرفت. عمدتا بوسیله اشتراک در ماخذ (که توسط کسلر 1963۱۹۶۳ معرفی شد) یا تحلیل اشتراک در متن (مستقلا توسط مارشاکوا 1973۱۹۷۳ پیشنهاد شد) شروع شد. در سالهای اخیر، تفسیر نقشه هاینقشه‌های کتابسنجی به عنوان ساختارهای حوزه هایحوزه‌های پژوهشی تبدیل یک فعالیت رایج شده استشده‌است.

میزان عمق نمایه سازی تا حدی با استفاده از تعداد اصطلاحات معین شده برای هر سند تعیین می شودمی‌شود. در نمایه سازی استنادی، مطابق با تعداد مراجع در یک مقاله خاص می باشدمی‌باشد. به طور متوسط، مقالات علمی شامل 10۱۰ تا 15۱۵ منبع می باشندمی‌باشند که سطح بالایی از عمق را فراهم می نمایدمی‌نماید.

2مراجع،۲مراجع، به عنوان نقاط دسترسی به کار می روند،می‌روند، که توسط متخصصان موضوعی فراهم می شودمی‌شود: متخصصان در مجلات برجسته، نوشته هایشان را منتشر می نمایندمی‌نمایند. این تخصص و مهارت بسیار عمیقتر از آن است که فهرستهای کتابخانه یا پایگاههای اطلاعاتی کتابشناختی قادر باشند از عهده آن برآیند.

ستنادها توسط متخصصان موضوعی صلاحیت دار فراهم می شودمی‌شود.

تعداد مراجع و منابع، عمق و اخص بودن نمایه سازی را انعکاس می دهدمی‌دهد (به طور متوسط در مقالات علمی در حدود 10۱۰ مرجع برای هر مقاله می باشدمی‌باشد).

نمایه سازی استنادی شکلی پویا از بازنمایی و نمایش موضوعات می باشدمی‌باشد.

مراجع توزیع شده در مقالات این امکان را فراهم می سازدمی‌سازد که از ساختار مقاله در تفسیر بافتی و فحوایی استنادها استفاده کنیم.

مقالات علمی یک نوع نظام خود سازمانده را تشکیل می دهندمی‌دهند.

ارتباط بین استنادها و ارتباط موضوعی، پیچیده و غیرمستقیم و تاحدی مبهم است (مرتبط با تفاوت بین سازماندهی اجتماعی دانش و سازماندهی فکری دانش ).

ساختار منطقی مشخص با رده هایرده‌های جامع مشترک و مانعه الجمعی فراهم نمی کندنمی‌کند.

روابط معنایی روشنی فراهم نشده استنشده‌است.

گستره داده هايداده‌های موجود با توجه به موضوع مورد نظر، یک مشکل اساسی در رویکرد کتابسنجی است.

نقشه هاینقشه‌های کتابسنجی در مورد اینکه چگونه مجله انتخاب شده استشده‌است به شدت آسیب پذیرند. هیچ روش بی طرف و عینی برای انتخاب مجلات که مبنای داده هایداده‌های تحلیل کتابسنجی است وجود ندارد.

اشنایدر دریافت که روشهای کتابسنجی می تواندمی‌تواند به منظور یافتن اصطلاحات مناسب برای اصطلاح نامه مورد استفاده قرار گیرد. مطالعات کتابسنجی شبکه هایشبکه‌های نویسندگان همکار را نشان می دهد،می‌دهد، حال آنکه اصطلاحنامه پیوندهای وابسته به هستی شناسی را نشان می دهندمی‌دهند.

در هر صورت ممکن است ما بین سازماندهی دانش فکری و سازماندهی دانش اجتماعی تمایز قایل شویم. همچنین ممکن است بحث شود که کتابسنجی هاکتابسنجی‌ها به جنبه هایجنبه‌های اجتماعی نزدیکتر است. با این وجود روشهای کتابسنجی اطلاعات مکمل در حد خودش فراهم می آوردمی‌آورد که مفید است.

===رويكردرویکرد تحليلتحلیل حوزه===

رویکرد تحلیلی حوزه، رویکردی است که در آغاز دهه 1990۱۹۹۰ به عنوان جایگزینی برای دیدگاه شناختی در کتابداری به وجود آمد. در اینجا، بالاخص به عنوان جایگزینی برای سایر رویکردهای سازماندهی دانش که قبلا مورد بحث قرار گرفت، ارائه شده استشده‌است.

تحلیل حوزه دیدگاهی معرفت شناختی-جامعه شناختی است. نمایه سازی مدرک موردنظر باید نیازهای گروه خاصی از کاربران انعکاس دهد و با هدفی واقعی و خاص انجام شود. به عبارت دیگر، هر توصیف یا بازنمایی از یک سند خاص بیشتر مناسب و یا کمتر مناسب است برای انجام وظایف معین و خاص. یک توصیف هرگز عینی (قابل مشاهده) یا بی طرف (خنثی) نیست، و هدف این نیست که توصیف هاتوصیف‌ها را استاندارد نماییم یا یکبار توصیف کنیم و به طور همگانی برای گروههای هدف مختلف. تحلیل حوزه تنها رویکرد سازماندهی دانش است که به صورت جدی مسائل معرفت شناختی در حوزه مورد بررسی قرار داده استداده‌است