با آنکه در مورد زادگاه زرتشت تاکنون تحقیقپژوهش های گستردهای صورتانجام گرفته ولی هنوز نتیجه و برایندی استوار و قطعی به دست نیامدهاست.<ref name="مزداپرستی در ایران قدیم، ص ۱۷">مزداپرستی در ایران قدیم، ص ۱۷</ref> از گاتاها که تنها مآخذ اساسیو راجعبن بهمایه بنیک و اساسی پیرامون زندگی زرتشت است، هیچگونه اطلاع و اگاهی روشنی، خواه در [[باب مولد]] و زادروز وی خواه دربارهٔ محلجایگاه دعوتفراخوانش وی و منطقهجایگاه کردار و عمل او، به دست نمیآید.<ref name="مزداپرستی در ایران قدیم، ص ۱۷"/> در چندین قسمتبخش از [[یشت]]ها در اوستا محلسرزمین فعالیتکردار دینی زرتشت [[ایرانویج]] ذکریاد شدهاست.<ref>پورداود، یشتها، جلد اول، ص ۳۸۵، ۲۸۳، ۶ و جلد دوم ص ۱۹۵</ref>
در منابع و بنمایه های زبان پهلوی ([[زبان پارسی میانه]]) و به دنبال آنها در کتابهای عربی و فارسی ایرانویج را با آذربایجان یکی شمردهاند. دانشمندان انتساب و رواداشت زرتشت را به آذربایجان، به دلایلانگیزخ های فراوان پس زده و مردود میدانند که مهمترینبرجسته ترین آنها دلایلانگیزه زبانی است. [[زبان اوستایی]] یعنیک همان زبان کتاب اوستا زبانی است متعلقاز بهان شرقخاور ایران است و در این کتاب هیچ نشانی از واژههایی که اصل و ریشه [[ماد]]ی یا [[زبان فارسی باستان|فارسی باستان]] داشته باشد، دیده نمیشود. امروزه بیشتر دانشمندان ایرانشناس ایرانویج را خوارزم بهشمار آورده و زادگاه زردشت را آنجا دانستهاند.<ref>اسطورهٔ زندگی زرتشت، ص ۲۱</ref><ref>تاریخ تاجیکان، غفوروف، ص ۶۹</ref>
[[پرونده:Raffael_071.jpg|بندانگشتی|270px|تصویری خیالی از زرتشت (در سمت چپ). نقاشی از [[رافائل]]، [[مکتب آتن]]، پیرامون ۱۵۱۰ میلادی.]]