طاق تاژ: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Yamaha5Bot (بحث | مشارکتها) ←پیشینه: تمیزکاری با ویرایشگر خودکار فارسی |
مازیار کیوان (بحث | مشارکتها) ←پیشینه: افزودن گنبد علویان به فهرست سازه های با طاق تاژ |
||
خط ۴:
== پیشینه ==
این طاق که زیبایی خاص خود را دارد در معماری جهان کاربردهای گسترده‌ای داشته است. در معماری غربی شناخته شده‌ترین نمونه‌های کهن این طاق را در «معماری روم باستان» می‌توان جست. با این توصیف که ساخت «طاق تاژ» در آن دوره با [[چفد|چَفد]] مازه‌دار همراه بوده است. ادامه کاربرد «طاق تاژ» در معماری غربی در [[معماری گوتیک]] سده‌های میانه است که برای نخستین بار پیاده‌سازی آن با چَفد تیزه‌دار پا به عرصه گذاشت. از دگرگونی‌های رخ داده در روش گوتیکی اجرای «طاق تاژ» در [[کارشیو]] (پلان) مستطیلی است.<ref>Encyclopeadia Britannica, vault</ref> چه از آنجا که «طاق تاژ» در روش روم باستان تنها با چفد مازه‌دار ساخته می‌شد، پیاده کردن طاق در مقطع مستطیل نیازمند این بود که دو دهانه ایکه در درازای مقطع مستطیلی قرار می‌گرفتند یا از چفد «نیم دایره» ای به چفد «بیز» تغییر شکل می‌دادند یا در صورت پافشاری به حفظ شکل نیم دایره مرسوم خود از بلندای خود به نسبت بلندای دو دهانه دیگر که در پهنا قرار دارند می‌کاستند. پیداست که هیچ‌یک از این روش‌ها در روم باستان شدنی نبود زیرا نخستین روش نیازمند کاربرد چفدهای با مقاطع بیضی به جای دایره بود که در روم باستان بنا به دلایل مختلف که شاید یکی از آنها سنت کاربرد [[آجر گوه‌ای]] برای ساخت چفد بوده است کاربرد چفد بیضی به جای دایره هنوز در انتظار نوآوری تازه‌ای بود که حتی در دوره گوتیک نیز به واقعیت نپیوست. دومین روش نیز به ناهمترازی بلندای چهار دهانه می‌انجامید، اینگونه که دهانه‌های در درازا کوتاهتر و دهانه‌های در پهنا بلندتر می‌شدند و آشکار است که این ساختار سازه را با بغرنج روبرو می‌کرد، بویژه زمانی که نیاز بود [[اشکوب|اُشکوب]] روی آن ساخته شود. نوآوری اجرای «طاق تاژ» با چفد تیزه‌دار در دوره گوتیک که جانشین مستقیم دوره رومی ست همانا پاسخ مناسبی بود به محدودیت ساخت آن به سبک مازه‌دار در مقطع مستطیلی. چَفد تیزه‌دار همزمان توانست با حفظ همگونی پهنای هر چهار دهانه تنها با تیزتر کردن دهانه‌های در درازا بلندای چفدهای آن را به بلندای چفدهای در پهنا برساند.
در [[معماری سنتی ایران]] «طاق تاژ» با نام پر بسامدتر «چارطاقی» کمابیش در کنار طاق‌های دیگر مانند [[طاق آهنگ]]، [[طاق کلنبو|طاق کُلَنبو]] و [[طاق و تویزه]] به کار گرفته شده است. بیشترین کاربرد «طاق تاژ» در ایران با چفد تیزه‌دار بوده است ازینرو اجرای آن در مقاطع مستطیلی نیز بی هیچ محدودیتی انجام می‌شده است، هرچند مقطع مربع بیشترین مقطع کاربرد آن بوده است. نوآوری ای که در «طاق تاژ» ایرانی می‌بینیم اجرای نه فقط «چاربخشی» که حتی «هشت بخشی» آن است. به این معنا که طاق می‌تواند به جای چهار دهانه دارای هشت دهانه باشد. ساخت «طاق تاژ» در ایران از آنجا که «طاق کلنبو» کاربرد فراوانتر و شاید توان پایداری بیشتری به تجربه داشته است بیشتر متمرکز در سازه هاییست که نیاز به ساخت «اُشکوب» روی آنها بوده است، چه «طاق کُلَنبو» برجستگی گنبدسانی پدیدمی‌آورد که برای تسطیح و در اصطلاح کُنوشکنی به قصد ساخت «اُشکوب» آوار زیادی را بر طاق سربار می‌کند که این دشواری هنگامی که خواسته شود سازه را با پایه‌های سبک اشکوب دار کنند تنها با «طاق تاژ» چاره می‌شود. از نمونه‌های برجسته «طاق تاژ» در ایران می‌توان به [[مسجد جامع ورامین]]، [[آرامگاه شیخ‌احمد جامی|آرامگاه شیخ جام]]، [[گنبد علویان]] و زمستان‌نشین [[مسجد جامع اصفهان]] نام به میان آورد،<ref>طاق‌ها و چفدها، محمدکریم پیرنیا</ref><ref>شیوه‌های معماری ایران، غلامحسین معماریان</ref>
== سازوکار و اجرا ==
| |||