کریم سنجابی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کریم سنجابی''' (کرمانشاه ۱۲۸۳ - ۱۳۱۲۸۳–۱۳ تیر ۱۳۷۴) [[سیاستمدار]] [[ایران|ایرانی]]، رهبر [[جبهه ملی ایران]] و [[وزیر فرهنگ]] دولت [[محمد مصدق]] و [[وزارت خارجه ایران|وزیر خارجه ایران]] در [[دولت]] [[مهدی بازرگان]] بود.

کریم سنجابی د رسال ۱۲۸۳ در [[کرمانشاه]] متولد شد. پدرش [[قاسم خان سردار ناصر]] رئیس [[ایل سنجابی]] بود. در بحران [[جنگ جهانی اول]] و مهاجرت خانواده‌اش، حساب و هندسه را نزد [[سلیمان‌میرزا اسکندری]] و علوم دیگر را نزد [[آقا میرزا طاهر تنکابنی]] و سهراب زاده فرا گرفت. سیزده ساله بود که ایل سنجابی مورد حمله و تاراج انگلیسی‌ها قرار گرفت. پدرش را اسیر کرده و به [[بغداد]] فرستادند و ایل سنجابی نیز به کرمانشاه کوچ داده شد. در این زمان سنجابی دوره اول متوسطه را به پایان رسانده بود. در سال ۱۳۰۰ به تهران آمد و در مدرسه عالی علوم سیاسی ثبت نام کرد. پس از دریافت دیپلم عالی، به مدرسه عالی حقوق رفت و در سال ۱۳۰۷ با نخستین گروه محصلان اعزامی به اروپا، راهی [[پاریس]] شد. در [[پاریس]] با ارائه پایان‌نامه خود تحت عنوان «اصلاحات کشاورزی و کشاورزان در ایران» موفق به دریافت دکترای دولتی حقوق عمومی از [[دانشگاه پاریس]] شد.<ref name=ToolAutoGenRef3>سرنوشت یاران مصدق / تألیف عبدالرضا هوشنگ مهدوی /نشر علم به کوشش: حمید رضا مسیبیان</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دکتر کریم سنجابی|نشانی=http://www.iraniansaed.org/%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8Cدکترکریمسنجابی/tabid/481/Default.aspx|وبگاه=www.iraniansaed.org|بازبینی=2019-08-10|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=}}</ref>

سنجابی از بنیانگذاران [[حزب میهن]] بود و بعدها به [[حزب ایران]] پیوست و در سال ۱۳۲۵ حزب ایران با [[حزب توده]] ائتلاف کرد. در [[تحصن دربار]] بر سر انتخابات مجلس شانزدهم با مصدق همراه بوده و از آن پس به عضویت [[جبهه ملی ایران]] درآمد. مدت کوتاهی به سمت [[وزارت فرهنگ]] در دولت [[مصدق]] رسید. سنجابی برای اینکه مجلس در دست طرفداران مصدق باقی بماند از وزارت استعفا کرد و به نمایندگی مردم کرمانشاه در مجلس رسید. در خرداد ۱۳۳۱ در دعوای میان ایران و انگلستان در بحران شرکت نفت انگلیس و ایران، ایران سنجابی را به عنوان قاضی اختصاصی خود در این پرونده به [[دیوان دادگستری بین‌المللی]] معرفی کرد. (در پرونده‌های دیوان بین‌المللی هر یک از دو کشور حق معرفی یک قاضی اختصاصی را دارند. یکی از قضات [[دیوان بین‌المللی دادگستری|دیوان]] به نام آرنولد مک نایر تبعه [[انگلستان]] بود)<ref name="ReferenceA">خاطرات سیاسی. کریم سنجابی(ISBN 964-6494-36-6)صدای معاصر ۱۳۸۱</ref><ref>{{یادکرد|نویسنده =محمدرضا ضیائی بیگدلی |کتاب =حقوق بین‌الملل عمومی | ناشر =گنج دانش |صفحه =۵۲۳}}</ref>

[[پرونده:Mossadegh1stcabin.jpg|بندانگشتی|چپ|275px| سنجابی (نفر اول از چپ) در کابینه دولت [[ مصدق]]]]

سنجابی، قاضی اختصاصی ایران در [[دیوان بین‌المللی دادگستری]] در پرونده نفت ایران و انگلیس پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] حدود ۱۹ ماه مخفی بود و در نهایت باتوجه به موقعیت بین‌المللی و با شفاعت [[حشمت‌الدوله والاتبار]] آزاد شده<ref>سرنوشت یاران مصدق / تألیف عبدالرضا هوشنگ مهدوی /نشر علم</ref><ref>شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران/ باقر عادلی / نشر گفتار و…</ref> و به دانشگاه بازگشت و تا سال ۱۳۳۸ فعالیت سیاسی نداشت. با تشکیل [[جبهه ملی دوم]] در سال ۱۳۴۰ سنجابی وارد فعالیت شد ولی در نهایت با بروز اختلافاتی میان [[علی امینی]] و جبهه ملی و سرکوب دانشجویان دانشگاه، در نهایت امینی کنار گذاشته شد.<ref name=ToolAutoGenRef3/>

== سنجابی و انقلاب ۱۳۵۷ ==

کریم سنجابی / شاپور بختیار/ داریوش فروهر}}<ref>[http://iran-egold.com/forum/archive/index.php/t-9097.html متن نامه سه امضایی 22 خرداد 1356 به شاه [آرشیو&#93; - انجمن تجارت الکترونیکی ایران-ایگولد<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>

کریم سنجابی در آبان ۱۳۵۷ در جریان سفر خود به کانادا برای اجلاس بین‌المللی سوسیالیست‌ها به پاریس رفت و با همراهی [[ابولحسن بنی صدر]]، سلامتیان و سایر میلیون در پاریس به دیدار [[روح‌الله خمینی|خمینی]] رفت در پایان این دیدار سنجابی طی بیانیه‌ای ۳ ماده‌ای پایان رژیم سلطنتی، مراجعه به آراء مردم و لزوم برقراری دموکراسی بر اساس موازین اسلام و دموکراسی و استقلال را اعلام کرد.<ref>خاطرات سنجابی - تاریخ شفاهی هاروارد -امیدها و ناامیدی‌ها -نوار ۲۴ الی ۲۶</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دیدارهای امام خمینی (ره) با سران اپوزیسیون و نمایندگان دولت فرانسه در پاریس|نشانی=https://hawzah.net/fa/Article/View/4788|وبگاه=hawzah.net|بازبینی=2019-08-10}}</ref>{{نهضت ملی‌شدن نفت}}

کریم سنجابی}}<br />

سنجابی پس از صدور اعلامیه معروف سه ماده‌ای که به دنبال دیدار با خمینی انتشار یافته بود، در مقابل دوربین تلویزیون‌های بین‌المللی در منزل خود در تهران در آغاز یک مصاحبه مطبوعاتی، همراه داریوش فروهر دستگیر شد.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/08/110809_l13_bakhtiyar_sanjabi.shtml روایت سنجابی از نخست وزیرینخست‌وزیری بختیار/ بی‌بی‌سی فارسی]</ref>

در روز بیست و هشتم آبان ماه، اتحاد نیروهای جبهه ملی طی صدور بیانیه‌ای اعلام موجودیت کرد. به موجب این اعلامیه [[جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران|سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران]]، [[حزب ایران]] و [[حزب ملت ایران]] عناصر متشکله جبهه ملی چهارم بودند. مهندس [[کاظم حسیبی]] بعنوان رئیس شورای مرکزی به همراه کریم سنجابی، [[شاپور بختیار]]، [[داریوش فروهر]] و [[رضا شایان]] بعنوان اعضای کمیته مرکزی انتخاب شدند.<ref>[[علی کریمی مله]]، «تاریخ چهل ساله جبهه ملی»، فصلنامة 15 خرداد، ش 21 (بهار 1375)</ref><ref>حزب ایران به روایت اسناد ساواک - ص389-مرکز اسناد انقلاب اسلامی - سیاوش یاری 1384</ref>

در ۲۲ اسفندماه ۱۳۵۷ کریم سنجابی به همراه مهندس [[کاظم حسیبی]] طی اعلامیه از عموم مردم برای مشارکت در بازسازی [[جبهه ملی ایران]] دعوت عمل آوردند و با کمک اعضای جبهه ملی اقدام به راه‌اندازی باشگاه جبهه ملی نمودند. سنجابی عضویت در [[شورای انقلاب]] را با وجود پیشنهاد [[مطهری]] و [[سید محمد بهشتی|بهشتی]] نپذیرفت و در حقیقت با اینکار شانس خود را برای پذیرش پست نخست وزیرینخست‌وزیری از دست داد.

جبهه ملی به رهبری سنجابی پس از اندک زمانی به دلیل مواضع سکولار و دموکراسی خواهانه رو در روی نظام قرار گرفتند. جبهه ملی ایران حادثه [[بحران گروگان‌گیری در سفارت آمریکا]] را محکوم کرد و انتخابات قانون اساسی را نیز تحریم نمود و با قانون اساسی نوشته شده توسط خبرگان مخالفت کرد. اعضای جبهه ملی در اولین دوره انتخابات شورای ملی پس از انقلاب شرکت نمودند و برخی از آنان که رای آورده بودند یا در مجلس اعتبارنامه‌هایشان مورد تصویب قرار نگرفت یا انتخابات باطل شد. مانند انتخابات کرمانشاه و ابطال آن به منظور جلوگیری از ورود سنجابی به مجلس روی داد.<ref>خاطرات سنجابی -تاریخ شفاهی هاروارد -نوار26</ref>

پس از اعلام ارتداد جبهه ملی توسط [[آیت الله خمینی]] و دستگیری اعضای [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]] سنجابی به مدت ۱۴ ماه مخفی بود و سرانجام از راه [[کردستان]] به [[ترکیه]] و از آنجا به [[پاریس]] و سپس به [[ایالات متحده آمریکا]] رفت. سنجابی در کتاب خاطرات خود به نام [[امیدها و ناامیدی‌ها]] در این مورد چنین می‌گوید:

{{نقل قول|«... چند روز بعد از ۲۵ خرداد ۶۰ ما خانه‌های خود را ترک کردیم و در حال اختفای مطلق افتادیم و در حال اختفا بود که آقای [[علی اردلان]]، ورجاوند، مسعود حجازی و عده زیادی از فعالین ما را گرفتند و توقیف کردند و، یکی از آنها، یکی از بازاریهای فداکار و رفیق ما بنام [[کریم دستمالچی]] را هم اعدام کردند. شنیدیم به خانه ما ریخته اثاثه آنرا غارت کرده و خانه را در تصرف گرفته‌اند …»

کتاب امیدها و ناامیدی‌ها مجموعه‌ای است از مصاحبه‌های کریم سنجابی که برای پروژهٔ «تاریخ شفاهی» [[دانشگاه هاروارد]] (آمریکا) تهیه شده و بعداً به‌صورت کتاب درآمده‌است این کتاب در ایران تحت عنوان "خاطرات سیاسی کریم سنجابی توسط انتشارات صدای معاصر منتشر شده‌است. در حقیقت هسته مرکزی این خاطرات را چگونگی شکل‌گیری [[جبهه ملی ایران]] و فعالیتها و تحولات و سرنوشت آن تشکیل می‌دهد.

* [http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/08/110809_l13_bakhtiyar_sanjabi.shtml روایت کریم سنجابی از نخست وزیرینخست‌وزیری شاپور بختیار]