باباطاهر: تفاوت میان نسخه‌ها

|نام = باباطاهرطاهر

|توضیح تصویر = نگاره‌ای از باباطاهر عریان همدانی

|نام اصلی = باباطاهر عریان همدانی<ref name=loghatnaameh>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-ba7fb2d00328490e96587ae64b139b2d-fa.html |عنوان =باباطاهر| ناشر =[[لغت‌نامه دهخدا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱ نوامبر ۲۰۱۴}}</ref><ref name=britannica>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.britannica.com/EBchecked/topic/47335/Baba-Taher-Oryan |عنوان =Bābā Ṭāher ʿOryān | ناشر = [[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britannica]]|تاریخ = |تاریخ بازدید = ۳۱ اکتبر ۲۰۱۴}}</ref>

|زمینه فعالیت = [[شعر]]، [[موسیقیعرفان]] و [[نویسندگی]]

|محل تولد = [[استان لرستان|لرستانهمدان]] یا [[همداناستان لرستان|لرستان]]<ref name=britannica/>

|والدین =فریدون (پدر)

|محل‌مرگ =[[همدان]]<ref name=loghatnaameh/><nowiki> یا [[خرم‌آباد]]</nowiki><ref name=loghatnaameh/>

|آرامگاه =مقبره باباطاهر همدان

|در زمان حکومت =در زمان سلجوقیان{{سخ}}در زمانو [[طغرل بیک سلجوقی]]

|لقب = طاهر، باباطاهر، باباطاهر عریان همدانی

|فرزندان =فریدون

'''باباطاهر''' یا '''باباطاهر همدانی'''،<ref name=loghatnaameh/><ref name=britannica/> مشهور به '''عریان'''، شاعری درویش از ناحیه همدان بوده.<ref name=iranica>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/baba-taher-oryan |عنوان =BĀBĀ ṬĀHER ʿORYĀN | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۳۱ اکتبر ۲۰۱۴}}</ref> [[بابا]] لقبی بوده که به پیروان وارسته می‌داده‌اند و [[عریان]] به دلیل بیان کردن مسائل به صورت بی پرده و عریان بوده‌است.<ref>[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5020 دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 10، مدخل باباطاهر، القاب باباطاهر]</ref> باباطاهر عریان، [[همدان|همدانی]] بوده و مسلک درویشی و فروتنی او که شیوهٔ عارفان است سبب شد تا وی گوشه‌گیر گشته و گمنام زیسته و تفصیلی از زندگانی خود باقی نگذارد.<ref>تاریخ ادبیات شفق ص 108 و 109</ref>

در رابطه با مکان ولادت باباطاهر نظرات مختلفی وجود دارد. در این رابطه برخی او را زاده [[همدان]] دانسته و برخی هم از مردمان [[استان لرستان|لرستان]] معرفی می‌کنند. برخی دیگر نیز نظری نداشته و در این باب سکوت اختیار کرده‌اند. در این میان، [[علی‌اکبر دهخدا|دهخدا]] او را '''طاهر همدانی''' خوانده و می‌نویسد: «ازخاک پاک همدان بوده.»<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=دهخدا|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1+%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C|عنوان=طاهر همدانی}}</ref> [[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] به نقل از [[دانشنامه ایرانیکا|ایرانیکا]] می‌نویسد: «همهٔ آنچه دربارهٔ باباطاهر می‌دانیم، این است که شاعری صوفی منش و از حوالی همدان بوده‌است.»<ref name=":1">{{یادکرد وب|نویسنده=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5020|عنوان=بابا طاهر}}</ref> [[دانشنامه ایرانیکا|ایرانیکا]] نیز وی را از مردمان ناحیه همدان معرفی می‌کند.<ref name=":2">{{یادکرد وب|نویسنده=Encyclopædia Iranica|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/baba-taher-oryan|عنوان=BĀBĀ ṬĀHER ʿORYĀN}}</ref> [[صادق رضازاده شفق]] در تاریخ ادبیات ایران، این چنین می‌گوید: «باباطاهر عریانعریان، همدانی بود»<ref>رضازاده شفق، صادق (۱۳۴۲). ''تاریخ ادبیات ایران.''</ref> و دهخدا نیز این جمله را به نقل از او، در لغتنامه اش آورده.<ref name=":0"/> اما در این میان، [[دانشنامه بریتانیکا|بریتانیکا]] علاوه بر [[همدان]]، [[استان لرستان|لرستان]] را نیز به عنوان زادگاه احتمالی باباطاهر مطرح می‌کند.<ref name=":3">{{یادکرد وب|نویسنده=Encyclopædia Britannica|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.britannica.com/biography/Baba-Taher-Oryan|عنوان=Bābā Ṭāher ʿOryān}}</ref> در هشت دوبیتی بجا مانده از باباطاهر، چندین بار نام همدان، الوند کوه، ازناوه و گرُینگَرُین به چشم می‌خورد.<ref>دستگردی، وحید. ''دیوان باباطاهر''. تهران: ۱۳۴۷.</ref><ref>مینوی، مجتبی. ''از خزاین ترکیه''. مجله دانشکده ادبیات، تهران: ۱۳۳۵.</ref>

== تبار قومیزبان ==

بنا به نوشته ایرانیکا، اغلب منابع قدیمی اشعار او را به اشتباه [[لری]] می‌خوانند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/baba-taher-oryan Most traditional sources call it loosely Lorī, while the name commonly applied from an early date to verses of this kind, fahlavīyāt, presumably implies that they were thought to be in a language related to the Middle Iranian dialect Pahlavi.]</ref> [[هنریک ساموئل نوبری|نیبرگ]] معتقد است که اشعار باباطاهر، نزدیکی هاییی با [[زبان پارسی میانه|پارسی میانه]] دارد. ایرانیکا از ویژگی‌های شعر باباطاهر، محلی بودن آن را نام می‌برد و نیز او را نخستین شاعر عشق تصوف در ادبیات ایران معرفی می‌کند.<ref name=":2"/> ایرانیکا ضمن معرفی باباطاهر در رده [[فهرست شاعران فارسی‌زبان|شاعران پارسی گوی]]، می‌نویسد: «اشعار او به گویشی از زبان فارسی نوشته شده.»<ref name=":3"/> رپیکا اشعار او را پارسی دانسته<ref>Jan Rypka, ''History of Iranian Literature''. Reidel Publishing Company. ASIN B-000-6BXVT-K</ref> و [[تاریخ ایران کمبریج|کمبریج]] نیز معتقد است اشعار باباطاهر به‌طور قطع در زبان [[زبان فارسی|پارسی]] سروده شده‌اند.<ref>Bosworth, C. E. (1975). "The rise of the new Persian language". In Frye, R. N. (ed.). ''The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs''. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 595–633. ISBN <bdi>0-521-20093-8</bdi>.</ref> دهخدا به نقل از شفقشفق، لهجهٔ باباطاهر را در لغتی شبیه به لری معرفی می‌کند.<ref name=ToolAutoGenRef1>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.vajehyab.com/dehkhoda/باباطاهر|عنوان =باباطاهر| ناشر =[[لغت‌نامه دهخدا]]}}</ref> نصرالله امامی در مقاله خود شعری از یک شخص اهل حق را که به باباطاهر منتسب شده می‌آورد:<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = دکتر نصرالله امامی |نشانی= http://www.anjomanfarsi.ir/pdf/pa5/pa5%20(146).pdf |عنوان= نکاتی در مشرب عرفانی باباطاهر همدانی}}</ref>

برخی معتقدند [[ترانه]]‌ها یا [[دوبیتی|دو بیتی‌های]] باباطاهر در بحر هزج مسدس محذوف سروده شده‌است.<ref>ادیب طوسی، محمد امین، «فهلویات للی»، نشریهٔ دانشکدهٔ ادبیات تبریز، ۱۳۳۷ ه‍. ش</ref> البته اطلاق عنوان [[فهلویات]] بر این نوع دو بیتی‌ها احتمالاً نشان می‌دهد که آن‌ها در زبان پهلوی و مربوط به گویش ایران میانه آن باشد.<ref name=iranica/><ref name=ToolAutoGenRef1/> با این حال [[روبن آبراهامیان]] خاورشناس ارمنستانی به این نتیجه رسید که گویش بکار رفته در دوبیتی‌های باباطاهر گرایش نزدیکی با گویش مورد استفاده توسط [[یهودیان]] معاصر همدان دارد.<ref name=iranica/><ref>R. Abrahamian, Dialecte des Israélites de Hamadan et d’Ispahan et dialecte de Baba Tahir, Paris, 193</ref> [[زبان یهودیان همدان|گویش یهودیان همدان]] در شاخه شمال غربی زبان‌های ایرانی طبقه‌بندی شده‌است.<ref>http://www.iranicaonline.org/articles/hamadan-ix</ref> دو [[قطعه]] و چند [[غزل]] و مجموعه کلمات قصار به زبان [[عربی]] از آثار دیگر اوست. کتاب سرانجام شامل دو بخش عقاید عرفاً و [[صوفیان|صوفی]] و الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی است. تعداد دوبیتی‌های وی تا ۳۵۴ دوبیتی برشمرده‌اند. چند نمونه از دوبیتی‌های باباطاهر:<ref>The Lament of Baba Tahir: Being the Rubaiyat of Baba Tahir, Hamadani (Uryan)