بوکان: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌شده] | [نسخهٔ بررسی‌شده] |
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار: |
|||
خط ۶۷:
[[هنری راولینسون]]، [[دیپلمات]] و [[شرق‌شناس]] بریتانیایی در سال [[۱۸۴۰ (میلادی)|۱۸۴۰]] میلادی تحقیقاتی را بر روی آثار تاریخی این شهر و سایر مناطق ایران انجام داده و پیش از کشف شدن منطقهٔ باستانی [[تپه قلایچی|قلایچی]] دربارهٔ بوکان و تحقیقاتش در مقالهٔ به‌نام «[[اکباتان|اِکباتان]] [[آتروپاتن]]» چنین نوشته‌است:<ref name="bukan">{{یادکرد وب |نویسنده = انور سلطانی|نشانی= http://rojhalat.de/laperekan/mejoo/bokan/qelaychi-hekmetane.htm |عنوان= قڵایچی بۆکان، هه‌مان هه‌گمه‌تانهٔ کۆنه | ناشر = بۆکان روژهه‌لات |تاریخ =۱۳۸۶ |تاریخ بازبینی=۱۳ شهریور ۱۳۹۴ | پیوند بایگانی =http://web.archive.org/web/20150916060822/http://rojhalat.de/laperekan/mejoo/bokan/qelaychi-hekmetane.htm | تاریخ بایگانی =۲۴ شهریور ۱۳۹۴ {{نشان زبان|ku}}}}</ref>
[[پرونده:Izerta-zertu (Qalachi Bukan)Iran.jpg|بندانگشتی|چپ|180px|یکی دیگر از آثار کشف شده از قلایچی]]
بوکان همان [[اکباتان|اِکباتان]] دوم ([[هگمتانه|هَگمَتانَه]]) است چراکه در اطراف این منطقه آتشکده‌های مربوط به عهد [[زردتشت]] وجود دارد و در مجاورت [[تخت سلیمان]] قرارگرفته‌است.<ref name="bukan"
[[پرونده:Och bukan1381.jpg|بندانگشتی|چپ|180px|پایه ستون تزیینی قلایچی، کشف شده در [[اوچ‌تپه (بوکان)|اوچ‌تپه]]، مربوط به [[عصر آهن]] که در جریان کاوش‌های غیرقانونی در قلایچی به این محل منتقل شده‌است.]]
[[احسان یغمایی]] باستان‌شناس و سرپرست تیم کاوش‌های قلایچی در دههٔ ۶۰ خورشیدی در مصاحبه با [[روزنامهٔ سرمایه]]<ref>{{پک| احسان یغمایی||ک=هگمتانه در بوکان است نه همدان|کد زبان=fa}}</ref> در سال ۱۳۸۵ در مورد تپه‌قلایچی و آثار آن چنین توضیح داده‌است: با مشاهده آثار به‌دست‌آمده از قلایچی، [[هگمتانه|هَگمَتانَه]] در بوکان است نه [[همدان]].<ref>{{پک| احسان یغمایی||ک=هگمتانه در بوکان است نه در همدان|کد زبان=fa}}</ref><ref group="یادداشت">شباهت بسیاری از نظر شکل، رنگ، حصار و دیوارها میان تپهٔ قلایچی و تپه هگمتانه وجود دارد</ref> در سلسله‌های حکومتی ایران منطقهٔ بوکان، [[پایتخت]] حکومت [[منائیان|مَنّائیان]] بوده که از سال ۸۵۰ تا ۶۱۶ [[پیش از میلاد]] (۲۳۴ سال) بر ایران فرمانروایی کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |عنوان=سلسله‌های حکومتی در ایران |نشانی=http://wiki.ahlolbait.com/سلسه_های_حکومتی_ایران | ناشر =توسعهٔ پژوهش‌های دانشنامهٔ اسلامی |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۱۹ بهمن ۱۳۹۳ | پیوند بایگانی =http://web.archive.org/web/20150914185803/http://wiki.ahlolbait.com/سلسه_های_حکومتی_ایران | تاریخ بایگانی =۲۲ شهریور ۱۳۹۴}}</ref>
خط ۳۳۲:
{{اصلی|جمعیت‌شناسی بوکان}}
[[پرونده:BukanPopulation Change (fa).jpg|بندانگشتی|چپ|180px|تغییرات جمعیت بوکان (۱۳۹۵–۱۳۳۵)]]
در [[زمان]] سلطنت [[ناصرالدین شاه|ناصرالدّین شاه]]، بوکان تحت تملک [[عزیزخان مکری]] جمعیّت آن در سال ۱۲۳۱ خورشیدی تنها ۱۰۰ نفر بوده‌است.<ref name="Khak"
{{هرم جمعیتی
خط ۵۶۲:
خاستگاه اولیهٔ بوکان در پیرامون چشمه یا [[حوضخانه بوکان|حوضخانه]] آن است.<ref name="bukan-gostaresh">{{یادکرد وب |نویسنده =محمدرحیم رهنما، محمد اجراشکوهی، ایوب معروفی |نشانی=https://ia902600.us.archive.org/8/items/39BukanViz2013/39-%20bukan_viz_2013.pdf|عنوان=برنامه‌ریزی سناریو بهبود بخش مرکزی شهر بوکان | ناشر =برنامه‌ریزی و مدیریت شهری |تاریخ =۴ اردبیهشت ۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی=۲۹ بهمن ۱۳۹۳}}</ref> بیش از ۱۲۰ سال قبل، مرحله‌ای از جذب جمعیت و توسعهٔ آبادی در اطراف هسته اولیه آن یعنی قلعه سردار، [[مسجد جامع]] و چشمه آغاز شد.
مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری این هسته در بوکان، عوامل طبیعی، [[سیاسی]] و [[مذهب|مذهبی]] بوده به‌طوری‌که وجود چشمهٔ «حه‌وزه گه‌وره» به‌عنوان منبع اصلی تأمین‌کنندهٔ [[آب آشامیدنی]] و مکانی برای اجرای مراسم‌های محلی و بومی بود. از نظر جغرافیایی، موقعیت قرارگیری بوکان بدین گونه است که راه اصلی ارتباط شهرهای بزرگی نظیر [[کرمانشاه]]، [[سنندج]] و [[تبریز]] باهمدیگر به‌شمار می‌رود. در بعد سیاسی نیز نسبت به سکونتگاه‌های دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار بوده‌است. به همین جهت عامل دوم یعنی «قلعهٔ سردار» محلی برای اجرای سیاست‌های دولت‌های مرکزی در این منطقه است. قلعهٔ سردار در نزدیکی چشمهٔ اصلی واقع شد و به علت اهمیت [[دین اسلام]] برای حاکمان و مردم شهر، [[مسجد جامع بوکان|مسجد جامع]] نیز در همان دورهٔ قاجار در نزدیکی ساختمان قلعه و چشمه احداث شد.<ref name="bukan-gostaresh"
در [[قرن بیستم میلادی]] تغییرات قابل توجهی در شهرهای ایران و عموماً شهر بوکان به‌طور خالص روی داده‌است. ورود نظام [[سرمایه‌داری]] و [[معماری مدرن]] و از همه مهم‌تر ورود اتومبیل و به طبع آن ساخت شبکهٔ راه‌های ارتباطی و خیابان‌بندی، ظاهر شهر دچار دگرگونی شد. این شهر به‌دلیل داشتن تنگناهای [[ژئومورفولوژی]] به‌صورت خطی و در محور رودخانهٔ [[سیمینه رود|سیمینه‌رود]] و دامنه کوه [[نالشکینه]] رشد و توسعه پیدا کرده‌است.<ref name="bukan-gostaresh"
از سال ۱۳۴۰ تا اکنون وسعت شهر گسترش زیادی را تجربه نموده و در حال حاضر تا پای کوه [[نالشکینه]] و زمین‌های اطراف سیمینه‌رود به زیرساخت و سازهای شهری تعلق گرفته‌است. گسترش وسعت این شهر بیشتر در جهت [[شمال|شمالی]] و [[جنوب|جنوبی]] بوده و زمین‌های حاصلخیز برای [[کشاورزی]] را اشغال کرده‌است.<ref>{{پک|عملکردشهردای بوکان|۱۳۹۰|ک=کاروان عمران و توسعه|ص=۵}}</ref> بوکان ۷ درصد از مساحت [[استان آذربایجان غربی]] را دربرگرفته<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =اصغر ضرابی، جمال محمدی و شورش آهنگری |نشانی=http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/988632/تحلیل-مدیریت-مواد-زائد-جامد-شهری،-با-تأکید-بر-بازیافت-زباله-(مطالعه-موردی؛-شهر-بوکان)?q=بوکان |عنوان=تحلیل مدیریت مواد زائد جامد شهری، با تأکید بر بازیافت زباله (مطالعهٔ موردی؛ شهر بوکان) | ناشر =مجلهٔ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی/شماره ۴۸ |تاریخ =زمستان ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۱۰ آبان ۱۳۹۳ | پیوند بایگانی =http://web.archive.org/web/20150915143905/http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/988632/تحلیل-مدیریت-مواد-زائد-جامد-شهری،-با-تأکید-بر-بازیافت-زباله-(مطالعه-موردی؛-شهر-بوکان)?q=بوکان | تاریخ بایگانی =۲۴ شهریور ۱۳۹۴}}</ref> و پهنه‌ای حدود ۸ کیلومتر دارد که از شهرهای بزرگ استان آذربایجان غربی محسوب می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://boukan.ir/HomePage.aspx?TabID=4627&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR |عنوان=موقعیت جغرافیایی و تاریخی شهرستان بوکان | ناشر =شهرداری بوکان |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۲۷ آبان ۱۳۹۳ | پیوند بایگانی =http://web.archive.org/web/20150915144031/http://boukan.ir/HomePage.aspx?TabID=4627&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR | تاریخ بایگانی =۲۴ شهریور ۱۳۹۴}}</ref> طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ از جمعیت کل شهرستان بوکان، ۷۴٫۲۵ درصد به نقاط شهری اختصاص دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=553 |عنوان= نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵| ناشر = درگاه ملی آمار ایران|تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۱ ژانویه ۲۰۱۳|پیوند بایگانی = http://web.archive.org/http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=553 | تاریخ بایگانی = ۱ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> قدیمی‌ترین محلهٔ شهر بوکان، [[قلعه سردار بوکان|قلعهٔ سردار]] نام دارد.<ref name="bukan-gostaresh"
<gallery class="center">
پرونده:Map bukan in 1347.jpg|نقشه هوایی بوکان در سال ۱۳۴۷
| |||