تمدن: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ابرابزار |
برچسب: خنثی‌سازی |
||
خط ۱:
واژهٔ '''تمدن''' یا ''' فرهنگواره'''، که در [[فارسی افغانستان]] به آن '''مدنیت''' می‌گویند، به تلقی‌های گوناگون از حالت‌های [[جامعه]] انسانی می‌پردازد. اشاره به تکامل و شکل‌گیری روابط بشری یکی از جنبه‌های رایج این کلمه در زبان ادبی است.
[[پرونده:Manhattan panorama under clouds.jpg|thumb|left|250px|مرکز [[شهر نیویورک]]. [[شهر|شهرها]]
[[پرونده:Machu-Picchu.jpg|thumbnail|250px|left|خرابه‌های شهر [[ماچو پیچو]]، «شهر گم شده اینکاها»، معروفترین نماد تمدن اینکاها تلقی می‌شود.]]
خط ۱۵:
# کوشش در راه معرفت و بسط هنر
[[پرونده:PeruCaral01.jpg|thumb|right|300px|[[کارال]] [[نورته چیکو]]، کهنترین تمدن شناخته شده در نیمکره غربی.]]
در ساده‌ترین حالت تعریف ادبی کلمه تمدن به معنی یک [[جامعه ترکیبی و پیچیده]] است. از نظر فنی [[انسان‌شناس‌ها]] مفهوم تمدن را در شمار بسیاری مردمانی که در [[شهر|شهرها]]
=== [[جامعه بشری]] به صورت کلی ===
خط ۲۵:
== ویژگی‌های تمدن ==
از لحاظ ادبی، یک تمدن عبارت از یک جامعه پیچیده‌است که از یک جامعه ساده و ابتدائی‌تر متمایز می‌شود هر فردی در یک جامعه و با یک فرهنگ متفاوت زندگی می‌کند ولی همه افراد در یک تمدن زندگی می‌کنند. از نظر تاریخی، تمدن‌ها بعضی چیزهای مشترک دارند و همه وجوه مشترک فوق را دارند. بعضی از این وجوه مشترک توسط وی. گوردون. چیلده پیشنهاد شده‌است.
* بخش مهمی از جمعیت انسان‌ها وقت خود رابرای فراهم کردن مواد غذایی صرف نمی‌کند. این کار امکان [[تقسیم نیروی کار و کارگران]] را فراهم می‌کند. افرادی که وقت خود را به کار تولید مواد غذایی صرف نمی‌کنند، می‌توانند به جای آن در زمینه‌های دیگر مانند [[صنعت]]، [[جنگ]]، [[علوم]] یا [[امور مذهبی]] فعالیت کنند. علت این کار تهیه مواد غذایی مازاد می‌باشد که در بالا توضیح داده شد.▼
* گردهمائی بعضی تولیدکنندگان دیگر بجز تولیدکنندگان مواد غذایی در محل‌های اسکان دائمی [[شهر| شهرها]] نامیده می‌شوند.▼
▲
* تمدن‌ها به نوعی در برابر همه نیازهای حقیقی و زیباشناختی مردم خود مسوول اند و به سرعت خواهان تکمیل خود هستد و اگر چه درون‌زایی لازم را نداشته باشند خود را با تقلید، اشباع و تکمیل می‌کنند.▼
* یک فرم تشکیلات اجتماعی که می‌تواند یک [[ریاست]]، در اداره و مدیریت یک خانواده اعیانی یا اصول و قوانین یک خانواده بزرگ از مردم، یا جامعه یک [[کشور]]، باشد که گروه قانونگذار آن‌ها توسط یک [[دولت]] یا [[بروکراسی]] انجام می‌شود. قدرت سیاسی در شهرها متمرکز می‌شود.▼
▲
*کنترل موسساتی و رسمی مواد غذایی توسط گروه قانونگذار، دولت یا بروکراسی است.▼
* تأسیسات پیچیده و بزرگ، موسسات رسمی اجتماعی مانند موسسات [[مذهبی]] و [[آموزشی]]، مقابل موسسات غیررسمی تر در جوامع دیگر می‌باشند.▼
▲
* توسعه و ترقی‌های بزرگ و پیچیده و تغییرات [[اقتصاد]] را شکل می‌دهند. این مورد شامل توسعه و گسترش [[تجارت]] می‌باشد و می‌تواند به کسب درآمد و پول و رونق [[بازار]] کمک کند..▼
* افزایش کیفیت مواد و وسایل موجود در جوامع بزرگ بیش از جوامع ساده‌تر می‌باشد.▼
▲
* توسعه [[تکنولوژی| تکنولوژی‌های]] جدید توسط افرادی صورت می‌گیرد که در کار تولید مواد غذایی دخالت ندارند. در تمدن‌های اولیه و قدیمی‌تر [[ذوب فلزات]] یک توسعه خیلی مهم بود.▼
* توسعه و ترقی پیشرفته [[هنرها]] مخصوصاً نوشتن و تألیف.▼
▲
▲
▲
با این تعریف، بعضی جوامع، مانند [[یونان]]، به‌طور مشخصی متمدن هستند، ولی جوامع دیگر مانند [[مردمان بیابانگرد]] به‌طور واضحی متمدن نیستند. اما با وجود این این تمایز همیشه واضح نیست. در مناطق [[شمال غربی اقیانوس آرام]] در کشور ایالات متحده، برای مثال، صید فراوان ماهیها، برای مردم غذای مازاد بر احتیاج فراهم می‌کند که آن‌ها به کار کشاورزی دیگر احتیاج ندارند. مردمی که در این مناطق به‌طور دائمی مقیم هستند، یک سلسله مراتب اجتماعی، داشتن مواد و وسایل کافی، و کارهای هنری پیشرفته (که معروفترین آن‌ها [[قطب توتم]] می‌باشد، همه را بدون نیاز به کار کشاورزی پیشرفته دارا هستند.
سطر ۵۰ ⟵ ۶۱:
* برخی تمدن و [[فرهنگ]] را مترادف یکدیگر بکار می‌برند.<ref name="dss">فرهنگ علوم اجتماعی- نوشتهٔ گولد و کولب- ترجمهٔ محمد جواد زاهدی-نشر مازیار- چاپ دوم 1384- ص 267-268</ref>
* گروهی دیگر فرهنگ را در نقطهٔ مقابل تمدن قرار می‌دهد. در این مضمون، معنی فرهنگ تغییر کرده همهٔ عقاید و آفرینش‌های انسانی مربوط به [[اسطوره]]، [[دین]]، [[هنر]]، و [[ادبیات]] را شامل می‌شود. حال آنکه تمدن به حوزهٔ خلاقیت انسانی مرتبط با فن آوری (تکنولوژی) و علم اشاره می‌کند. [[خط]]، [[تکنولوژی]]، و [[علم]] عمومی‌ترین معیارهای مورد استفاده بوده‌اند. همراه با این معیارها، از خصوصیت‌های دیگری نیز استفاده ده است که در مشاهدهٔ تجربی، فرهنگ‌ها غالباً با آن‌ها پیوستگی داشته‌اند: وجود شهرها، وجود ناهمگنی جمعیتی که بر اثر تقسیم پیچیدهٔ کار با هم مرتبط شده‌اند، و تمرکز قدرت اقتصادی و سیاسی.
* برخی دیگر تمدن را شامل فرهنگ دانسته‌اند با این توضیح که تمدن شامل
[[گوردون چایلد]] خصوصیات ممیزهٔ تمدن را این گونه توضیح می‌دهد: «.. گرد آمدگی جمعیت‌های بزرگ در شهرها، تفکیک تولیدکنندگان اولیه (ماهیگیران، برزگران، و از این قبیل) به افزارمندان متخصص تمام وقت، بازرگانان، مأموران دولتی، روحانیون، و حکمرانان در میان جمعیت‌ها، تمرکز مؤثر قدرت اقتصادی و سیاسی؛ استفاده از علائم قراردادی برای ثبت و انتقال اطلاعات (خط)، و همچنین واحدهای قراردادی اوزان و مقادیر، زمان و مکان، که به پیدایش نوعی علم [[ریاضی]] و تقویمی انجامیده‌اند.»
سطر ۵۹ ⟵ ۷۰:
[[پرونده:Fertile Crescent map.png|thumb|200px|left|[[هلال حاصلخیز]] خاورمیانه.]]
تمدن می‌تواند توصیف‌کنندهٔ [[هویت فرهنگی]] یک [[جامعه پیچیده]] و بزرگ یا فقط توصیف‌کنندهٔ یک [[جامعه]] باشد. هر جامعه، تمدن، یا فاقد مجموعه بخصوصی از [[عقاید]] و [[آداب]] و [[رسوم]] است یا مجموعه خاصی از این ویژگی‌ها و [[هنر|هنرها]]
به هر صورت بعضی از قبیله‌ها یا [[مردم]] حتی امروزه در سال (۲۰۰۸) [[غیر متمدن]] مانده‌اند. این فرهنگ‌ها ابتدایی نامیده می‌شوند. آن‌ها [[دولت|دولتی]] براساس سلسله مراتب‌های سازمانی، [[مذهب سازمان یافته]]، [[سیستم نگارش]] یا [[پول]] ندارند. ممکن است سلسله مراتب کمی وجود داشته باشد، برای مثال احترام به افراد مسن‌تر و بزرگ‌ترها، که یک مورد دو جانبه و بدون زور و اجبار با نوعی از توافق دو جانبه باشد. ممکن است دولتی درآن‌ها وجود نداشته باشد، یا حداقل نوع متمدنی از دولت نباشد که ما بیشتر با آن آشنا هستیم.
سطر ۷۲ ⟵ ۸۳:
بسیاری از تاریخ نویسان در مورد این فرهنگ‌های گسترده جهانی [[مطالعه]] و [[تحقیق]] کرده‌اند و تمدن‌ها را به مانند واحدهای مجزا تصور کرده‌اند. [[آوسوالد اسپنگر]] که یکی از [[فلاسفه]] اوایل [[سده ۲۰ (میلادی)|سده ۲۰]] است از کلمه آلمانی Kultur، مترادف Culture برای بیان مفهومی که ما تمدن می‌نامیم استفاده می‌کند. او گفته‌است که پیوستگی تمدن براساس یک سمبل فرهنگی مجرد است. تمدن‌ها از آغاز تشکیل و در مدت [[حکومت]] و استیلا و افول و فروپاشی خود چرخه‌های مختلفی را تجربه می‌کنند. اغلب توسط یک تمدن جدید و با یک فرهنگ نوین قوی، که براساس یک سمبل جدید فرهنگی شکل می‌گیرد جایگزین می‌شوند. گوردون چایلد باستانشناس سرشناس استرالیایی در ۱۴ آوریل ۱۸۹۲ به دنیا آمد. وی تحصیلات خویش در خصوص باستانشناسی را در دانشگاه‌های سیدنی و آکسفورد ادامه داد. وی در دانشگاه‌های مختلفی همچون دانشگاه لندن به تدریس باستانشناسی پرداخت. باستانشناسی بدون گوردون چایلد شاید امروزه فاقد بسیاری از مبانی باستانشناسی بود. وی در ۱۹ اکتبر ۱۹۵۷ در حالی دنیا را وداع گفت که پس از بازنشستگی از دانشگاه لندن قصد نگارش کتابی دیگر را داشت که اجل به او فرصت این کار را نداد.
رخی از آراء گوردون چایلد را در انسان‌شناسی می‌توان در دو کتاب سیر تاریخ و انسان خود را می‌سازد جستجو کرد. او برای تکامل تکنولوژی اهمیت زیادی قائل است و می‌گوید تکامل تکنولوژی کلیدی است که فهم مراحل فرهنگی و اجتماعی انسان را بیشتر می‌کند. هر مرحله‌ای تکامل و تحولات تکنولوژیک را به‌عنوان یک انقلاب فرهنگی - اجتماعی می‌داند، مثلاً می‌گوید: وقتی انسان از ۹ هزار سال پیش به اهلی کردن نباتات و دام‌ها پرداخت، در واقع به یک انقلاب فرهنگی عظیمی دست
== تمدن‌ها به عنوان سیستم‌های پیچیده ==
سطر ۱۳۴ ⟵ ۱۴۵:
اما با وجود این، «تمدن» می‌تواند یک کلمه خیلی با معانی عمیق و پیچیده باشد. این کلمه کیفیت‌ها و ارزشهایی در ذهن انسان مانند تکامل، بشری بودن و آراستگی و عظمت ایجاد می‌کند. در حقیقت، مردمان زیادی از جوامع متمدن، خودشان را در وضعیت بسیار عالی در مقابل [[بربریان]] که فاقد تمدن هستند، ملاحظه کرده‌اند.
بسیاری از [[انسان‌شناسی|انسان‌شناس‌های]] قرن نوزدهم میلادی به تئوریی که [[توسعه و تکامل فرهنگی]] نامیده می‌شود، برگشته‌اند. آن‌ها اعتقاد دارند که مردم به‌طور طبیعی از یک کشور ساده و ابتدایی به یک کشور و دولت متمدن با شرایط بهتر و عالی‌تر پیشرفت می‌کنند برای مثال: [[جان وسلی پاول]] همه جوامع را در گروهای ابتدایی و بدون تمدن، بربریت، و متمدن طبقه‌بندی می‌کنند که دو تای اول مطابق شرایط او انسان‌شناس‌های فعلی را متعجب و حیرت‌زده می‌کند. در اوایل قرن بیستم میلادی اولین شکاف‌ها در این دیدگاه جهانی در داخل [[تمدن غربی]] مشاهده شد. مثلاً [[ژوزف کونراد]] در رمان قلب تاریکی‌ها در سال ۱۹۰۲ دربارهٔ کشور [[آزاد کنگو]] اظهار داشت که بیشتر رفتارهای ابتدایی و غیر متمدن از اروپائیان
امروزه بیشتر دانشمندان جامعه‌شناس اعتقاد دارند که بعضی موارد در ارتباط گرایی فرهنگی، نشان می‌دهند که جوامع پیشرفته به‌طور ذاتی خوب و عالی، خیلی بشری یا خیلی کامل و پیشرفته بجز تکنولوژی و بعضی گروه‌های پیشرفته نمی‌باشند. این نظریه ریشه‌ها و علل مخصوص بخود را در نوشته‌ها و تألیفات [[فرانتس بائوس]] دارد.
سطر ۱۴۷ ⟵ ۱۵۸:
== تمدن‌های اولیه ==
تمدن‌های شناخته شده اولیه (که به لفظ سنتی تعریف شده‌اند) '''گوبکلی‌تپه''' (به [[زبان کردی|کردی]]: ''Girê Navokê'') (به [[زبان ترکی استانبولی|ترکی استانبولی]]: Göbeklitepe) با قدمت ۱۲ هزار سال قبل از میلاد در [[استان شانلی‌اورفه]] کردستان [[ترکیه]] و نزدیکی مرز سوریه قرار دارد این تپه به‌عنوان دیرینه‌ترین مکان پرستش و رسوم [[دین|دینی]] شمرده می‌شود، که تاریخ دوازده‌هزارسالهٔ آن گواهی یافتن اولین مکانی است که بشر در آن به تعداد زیادی زیسته‌است. این اثر تاریخی، باید کار گروه عظیمی انسان در آن منطقه باشد.
قدیمی‌ترین [[خرسنگ|خرسنگ‌های]]
تمدن [[بین‌النهرین]] بین رودخانه‌های [[دجله]] و [[فرات]] در دنیای مدرن امروزی کشور [[عراق]] نامیده می‌شود و [[پرسیا]] که در دنیای مدرن امروزی [[ایران]] و [[تمدن نیل|دره رود نیل]] که [[مصر]]، تمدن [[دره هندوس]] در منطقه‌ای که امروزه [[پاکستان]] و [[شمال هندوستان]] و توسعه موازی تمدن‌های [[تاریخ چین|چینی]] در [[هوآنگ هو]]، [[رودخانه زرد]] (و دره [[رودخانه یانگ تسه]] در [[چین]]) که تمدن‌های کوچک‌تری هم در [[ایلام]] در دنیای امروزی [[ایران]]، و در [[جزیره کرت]] در [[دریای آدریاتیک]] مانند تمدن [[اولمک]] که در دنیای امروزی [[مکزیک]] نامیده می‌شود، به وجود آمده‌اند.
ساکنان این مناطق شهرهایی ساخته، سیستم‌های نوشتن به وجود آورده، کوزه‌گری و سفال‌سازی و استفاده از فلزات، استفاده از حیوانات اهلی را
=== تمدن سومری از سال ۳۵۰۰–۲۳۳۴ قبل از میلاد مسیح ===
سطر ۱۷۰ ⟵ ۱۸۱:
[[تمدن دره سند|تمدن درهٔ سند]] در قرن ۳۳ قبل از میلاد مسیح در [[هاراپا]] شروع شد و چند قرن بعد توسط [[موهنجو-دارو]] ادامه یافت. تا ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به‌صورت یکی از بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین تمدن‌های زمان خود درآمد، که شامل تمام [[پاکستان]] و قسمت بیشتر شمال [[هندوستان]] می‌شد. فرهنگ [[کشاورزی]] که در اولین مرحلهٔ تمدن‌ها در [[آسیای جنوبی]] شناخته شده بود به تپه‌ها و کوهپایه‌های [[بلوچستان پاکستان]] هم منتقل شده بود که شامل [[مهرگاه]] در ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌شد. این مردمان نیمه چادرنشین و بیابانگرد، کشت [[گندم]] و [[جو (گیاه)|جو]] و پرورش [[گوسفند]]، [[بز]] و [[گله‌داری]] را انجام می‌دادند. سفال‌گری و کوزه‌گری در هزارهٔ ششم قبل از میلاد مسیح رواج و استفاده داشت. قدیمی‌ترین سنگ [[گرانیتی]] در مهرگاه در درهٔ سند، مربوط به ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد است. محل‌های اسکان آن‌ها شامل ساختمان‌های گلی بود که به چهار بخش داخلی تقسیم شده بودند. [[حصیربافان]] مواد و وسایل پیچیده‌ای مانند سبدها، ابزارهای سنگی و [[ابزارهای]] استخوانی، [[گردنبندها]]، [[بازوبندها]]، [[آویزها]] و گاهی وسایل قیمتی حیوانی، صورت‌ها و لباس‌هایی از [[صدف دریایی]]، [[سنگهای آهکی]]، [[فیروزه]]، [[لاپیس لازولی]]، [[سنگ ماسه]] و [[مس]] صیقلی پیدا شده‌اند. تا هزارهٔ چهارم قبل از میلاد، شواهد بیشتری دربارهٔ تولید انتقال یافته‌است. [[تکنولوژی| تکنولوژی‌ها]] شامل سوراخ‌کن‌های سنگی و مسی، کوره‌های دمشی، کوره‌های بزرگ زیرزمینی و کوره‌های ذوب مس هستند. دکمه و وسایل چسباندن و اتصال، شامل طرح‌های هندسی هستند.
از سال. تا ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یک فرهنگ ماقبل [[هاراپا]] با شبکه‌های تجاری شامل لاپیس لازولی و مواد خام دیگر منتقل شده بود. دهکده‌ها به کاشت غلات دیگری مانند انواع [[نخود]]، تخم کتان، [[خرما]] و [[پنبه]]، همراه با تعداد زیادی از حیوانات اهلی و
باستان‌شناس‌هایی که اسکلت‌های دو انسان باقی‌مانده از [[ملوه‌ها]]، [[پاکستان]] را مطالعه کرده‌اند، کشف کرده‌اند که این افراد در تمدن دره سند اطلاعات و دانش [[پزشکی]] و [[دندانپزشکی]] را در آن دوران اولیه مانند سیرکا ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح داشته‌اند. اخیراً در آنجا اطلاعات مربوط به دانش دندانپزشکی در ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح پیدا شده‌است.<ref>[http://archaeology.about.com/od/inventions/qt/dentistry.htm]</ref>
| |||