ویکی‌پدیا

بی‌بی مریم بختیاری: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
بهبود مقاله
خط ۱:
{{جعبه زندگینامه
| اندازه جعبه =
| عنوان = سردار مریم بختیاری
| عنوان ۲ =
| نام = بی‌بی مریم بختیاری
خط ۷:
| اندازه تصویر = 150px
| عنوان تصویر = سردار مریم بختیاری در سال ۱۳۱۳ خورشیدی
| زادروز = ۱۲۵۳ (خورشیدی)
| زادگاه =
| تاریخ مرگ = ۱۳۱۶ (خورشیدی)
| مکان مرگ = اصفهان
| علت مرگ =
| آرامگاه = [[تخت فولاد]]، تکیه بختیاری‌ها، اصفهانبختیاری‌ها
| بناهای یادبود =
| محل زندگی =
| ملیت = ایرانیایران
| نام‌های دیگر =
| نژاد =
| تابعیت =ایران
| تحصیلات =
| دانشگاه =
خط ۴۲:
| پیش از =
| حزب =
| جنبش = [[جنبش مشروطه، جنبش زنانمشروطه]]
| مخالفان =
| هیئت =
خط ۵۳:
| مکتب =
| آثار =
| همسر = علیقلیعلیقلی‌خان خانچهارلنگ<br>فتح‌الله‌خان گندليسردار و [[فتح‌الله خان]]ارشد
| شریک زندگی =
| فرزندان = [[علی‌مردان خان (سردار)|علی‌مردان خان]]، [[محمد علی خان]]، [[مصطفی قلی خان]]<br>محمدعلی‌خان<br>مصطفی‌قلی‌خان<br>سهراب‌خان
| والدین = [[حسینقلی خان اكبري |حسینقلی خان ایلخانی اكبري ]]
| خویشاوندان سرشناس = خواهر [[علیقلی خان سردار اسعد]] <small>(برادر)</small><br>[[نجفقلی صمصام‌السلطنه]] <small>(برادر)</small>
| گفتاورد =
| جوایز = اهدای بالاترین نشان پادشاهی آلمان از کنسول آلمان در ایران
| امضا =
| اندازه امضا =
خط ۶۸:
| پانویس =
}}
'''بی‌بی مریم ایلخان بختیاری''' (زاده ۱۲۵۳ [[استان چهارمحال و بختیاری|منطقه بختیاری]] - درگذشته ۱۳۱۶ [[اصفهان]]) مشهور به سردار مریم بختیاری، [[نویسنده]] ایرانی و از فعالان در [[انقلاب مشروطه]] بود. وی دختر [[حسینقلی خان ایلخانی]]، خواهر [[علیقلی خان سردار اسعد]] و [[نجفقلی صمصام‌السلطنه]] و مادر [[علیمردان خان (معاصر)|علیمردان خانعلیمردان‌خان بختیاری]]، محمدعلی‌خان و مصطفی قلی‌خان (فرزند علیقلی خان چهارلنگ) بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مقدمه ایمقدمه‌ای بر شناخت زندگی و اندیشه سردار مریم بختیاری|نام خانوادگی=حیدری|نام=محسن|ناشر=تمتی|سال=1393۱۳۹۳|شابک=978-600-95216-3-0|مکان=تهران|صفحات=133۱۳۳}}</ref> او از پیشگامان مطالبه [[حقوق زنان]] و از مدافعان ملی سرزمین ایرانایران، در برابر متجاوزان روس و انگلیس درخلال [[جنگ جهانی اول]] بودبشمار می‌آید.<ref>{{یادکرد مورخانوب شمار|نویسنده لشگر= بی|نشانی=https://www.farsnews.com/amp/13970925000640 بی|عنوان=«سردار مریم» راتنها بیشزن ازسردار ۳۰۰۰ایرانی سوار| دانسته‌اند.ناشر جنگجویانی=[[خبرگزاری اسبفارس]] سوار|تاریخ و= برنو|تاریخ بهبازبینی= دست که برای یاری فرمانده خود بی بی مریم بختیاری و دفاع از میهن آماده جان فشانی بودند.}}</ref>
 
== زندگیزندگی‌نامه ==
بی بیبی‌بی مریم بختیاری دخترحسینقلیدختر [[حسینقلی خان بختیاریایلخانی]]، از [[طایفه زراسوند]]، دورکی[[ایل بختیاری]] بودبود، که در سال ۱۲۵۳ در [[استان چهارمحال و بختیاری|منطقه بختیاری]] زاده شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.mehrnews.com/amp/4523323/ |عنوان=روایتی از بی‌بی مریم بختیاری/ بانویی از جنس آزادی خواهی | ناشر = [[خبرگزاری مهر]] |تاریخ =۷ بهمن ۱۳۹۷ |تاریخ بازبینی= }}</ref> او از زنان باسواد و روشنفکر عصر خود بود و به طرفداری از [[حقوق زنان]] برخاست. وی فنون اردوکشی نظامی و لشکر داری را از پدر و برادرانش آموخت و در [[جنگ جهانی اول]] به کار بست. اووی از سرمایه مادی و معنوی خانواده خود برای تشکیل یک [[هنگ]] از سواران ملیبختیاری، برای مبارزه با اشغالگراناشغال‌گران روس و انگلیسانگلیس، در [[جنگ جهانی اول]] استفاده کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مقدمه ای بر شناخت زندگی و اندیشه سردار مریم بختیاری|نام خانوادگی=حیدری|نام=محسن|ناشر=تمتی|سال=1393|شابک=978-600-95216-3-0|مکان=تهران|صفحات=147}}</ref>
 
== نقش بی‌بی مریم در فتح تهران ==
{{اصلی|فتح تهران}}
بی‌بی مریم، یکی از مشوقان اصلی [[سردار اسعد بختیاری]] برای [[فتح تهران]] محسوب می‌شد. وی طی [[نامه]]‌ها و [[تلگراف]]‌های مختلف بین سران [[ایل بختیاری]] و [[سخنرانی]]هایسخنرانی‌های مهیج و گیرا، افراد ایل را جهت مبارزه با [[استبداد صغیر]] (استبداددر [[محمدعلیزمان شاه]]ی)محمدعلی‌شاه قاجار، آماده می‌کرد و همواره،همواره به عنوان یکی از شخصیت‌های ضد[[استعمار]]ی و [[استبداد]]ی [[عصر قاجار]] مطرح بوده‌استبود.
 
بی‌بی مریم بختیاری، قبل از [[فتح تهران]]، مخفیانه با عده‌ای سوار وارد [[تهران]] شدهشد و در خانه پدری ''حسین ثقفی''ثقفی، منزل کرد.
به مجرد حمله سواران بختیاری به فرماندهی [[علیقلی‌خان سردار اسعد|علی‌قلی‌خان سردار اسعد]]، به [[تهران]]، پشت بام خانه را -که مشرف به [[میدان بهارستان]] بود-بود، سنگربندی نمودکرد و با عده‌ای سوار بختیاری، از پشت سر با [[قزاق‌ها]]ی طرفدار محمدعلی‌شاه، مشغول جنگنبرد شد. در این رویداد، او شخصاً [[تفنگ]] به دست گرفت و با قزاقان جنگید. نقش او در [[فتح تهران]]، میزان محبوبیتش را در ایل بختیاری، افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت، به طوری که به لقب [[سردار]]ی مفتخر شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3405041-%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%DB%8C-%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B2%D9%86-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87|عنوان=بی‌بی مریم، زن مشروطه‌خواه | ناشر =[[دنیای اقتصاد]] |تاریخ =۵ تیر ۱۳۹۷ |تاریخ بازبینی= }}</ref>
 
== انقلاب مشروطه ==
او شخصاً [[تفنگ]] به دست گرفت و با قزاقان جنگید. نقش او در [[فتح تهران]]، میزان محبوبیتش را در ایل افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت، به طوری که به لقب [[سردار]]ی مفتخر شد.
منزل اوبی‌بی مریم، مأمن و پناهگاه بسیاری از آزادیخواهانآزادی‌خواهان عصر [[مشروطه]] بود. به طوری که هنگام فتح اصفهاناصفهان، توسط روس‌ها (در [[جنگ جهانی اول]])؛، ''فن کاردف''، شارژ دافر[لغتی فرانسوی ب معنیکاردف؛ کاردار سفارت یا مامور ارشد سیاسی در غیاب سفیر] سابق [[آلمان]]، به خانه سردار مریم بختیاری پناه برد و مدت سه۳ ماه و نیمنیم، در پناه او بود، تا اینکه پس از شکست بختیاری‌ها از روس‌ها و کشته شدن ۵۸ نفر از سواران بختیاری، راهی [[کرمانشاه]] شد و از آنجا به [[برلن]] رفت.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.isna.ir/amp/97042011161/ |عنوان= «بی‌بی مریم»؛ زنی که افسران آلمانی را نجات داد| ناشر =[[ایسنا]] |تاریخ =۲۰ تیر ۱۳۹۷ |تاریخ بازبینی= }}</ref>▼
 
به پاس حمایت‌های سرسختانه، بی‌بی مریم از [[ویلهلم دوم]] ([[امپراتور آلمان]]) کمان تمثال میناکاری و الماس نشان و همچنین صلیب آهنین خود را، که مهم‌ترین نشان دولت آلمان بود، برای او فرستاد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=114&doc_cat=1 |عنوان=سردار بي بي مريم بختياري، زن مبارز عصر مشروطه | ناشر =موسسه مطالعات تاریخ معاصر |تاریخ = |تاریخ بازبینی= }}</ref> جریان مبارزات سردار مریم بختیاری با بریتانیایی‌ها در طی [[قرارداد ۱۹۱۹]] و نیز [[کودتای ۱۲۹۹]] همچنان ادامه یافت، به طوری که [[محمد مصدق]]، حاکم وقت [[استان فارس|فارس]]، در زمان [[کودتای ۱۲۹۹]]، پس از مخالفت و عزل از [[اصفهان]]، راهی منطقه بختیاری شد و مدت‌ها مهمان بی‌بی مریم بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.iribnews.ir/fa/news/2042784/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%DB%8C-%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D9%88-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 |عنوان=تولید سریال های بی بی مریم و علیمردان خان بختیاری | ناشر = [[خبرگزاری صدا و سیما]] |تاریخ =۷ اسفند ۱۳۹۶ |تاریخ بازبینی= }}</ref>
== حمایت از آزادیخواهان مشروطه ==
▲منزل او مأمن و پناهگاه بسیاری از آزادیخواهان عصر [[مشروطه]] بود. به طوری که هنگام فتح اصفهان توسط روس‌ها (در [[جنگ جهانی اول]])؛ ''فن کاردف''، شارژ دافر[لغتی فرانسوی ب معنی کاردار سفارت یا مامور ارشد سیاسی در غیاب سفیر] سابق [[آلمان]]، به خانه سردار مریم بختیاری پناه برد و مدت سه ماه و نیم در پناه او بود، تا اینکه پس از شکست بختیاری‌ها از روس‌ها و کشته شدن ۵۸ نفر راهی [[کرمانشاه]] شد و از آنجا به [[برلن]] رفت.
 
[[باستانی پاریزی]]؛ از مورخین معاصر، در خصوص سردار مریم می‌نویسد:
به پاس حمایت‌های سرسختانه، بی‌بی مریم از [[ویلهلم دوم]] ([[امپراتور آلمان]]) ''کمان تمثال میناکاری'' و ''الماس نشان'' و همچنین ''صلیب آهنین خود'' را، که مهم‌ترین نشان دولت آلمان بود برای او فرستاد و وی تنها زنی بود که در دنیا توانست به دریافت این نشان نائل آید.{{مدرک}}
{{نقل قول|در این کوهستان زنی می‌زیسته که برابر ۱۰۰ مرد، در سرنوشت تاریخ معاصر ایران دخیل بوده‌ است. منظورم بی‌بی مریم بختیاری است، که وقتی در جنگ بین‌الملل اول، ایرانیان وطن‌خواه ابتدا از اولتیماتوم روس و بعد از هجوم انگلیسی‌ها، ناچار به مهاجرت و آواره کوهستان شدند، این زن نامدار، همه آنان را پناه داد.}}
جریان مبارزات سردار مریم بختیاری با انگلیس‌ها در طی [[قرارداد ۱۹۱۹]] و [[کودتای ۱۲۹۹]] همچنان ادامه یافت به طوری که [[دکتر محمد مصدق]]، حاکم [[استان فارس|فارس]] در زمان [[کودتای ۱۲۹۹]]، پس از مخالفت و عزل از [[اصفهان]] راهی بختیاری شد و مدت‌ها مهمان بی بی مریم بود.{{مدرک}}
 
== روزنامه خاطرات ==
بی‌بی‌مریم زنی باسواد و روشنفکر بود و از معدود زنان زمان خویش بود، که سواد خواندن و نوشتن داشت و حوادث عصر خویش را می‌نوشت. کتاب خاطرات بی‌بی‌مریم سال‌ها بعد از درگذشتش منتشر شد که در آن درباره دوران کودکی و نوجوانی، شرح زندگی و حوادث سیاسی تا پایان دوره مشروطیت را نوشته است. خاطرات به قلمی ساده و روان، از سال ۱۲۹۶ هجری شمسی ثبت شده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://www.mashreghnews.ir/amp/403238/|عنوان=زنی که لقب «سردار» گرفت | ناشر =[[خبرگزاری مشرق]] |تاریخ =۱۹ فروردین ۱۳۹۴ |تاریخ بازبینی= }}</ref>
 
بی‌بی‌مریم در ابتدای خاطراتش اینطور نوشته است:
{{نقل قول|به امید خداوند که امیدوارم فرصت بدهد به بنده که یک زن ایرانی و از ایل بختیاری می‌باشم، روزنامه خاطرات خود را ساده و مختصر بنویسم. به تاریخ ماه شعبان المبارک ۱۳۳۶ هجری قمری}}
 
== خانواده ایلخانی ==
پدر بی‌بی‌مریم، [[حسینقلی خان ایلخانی]] بود، که در زمان حیات، به مدت ۳۰ سال حاکم بلامنازع [[ایل بختیاری]] بشمار می‌آمد. بی‌بی‌مریم دارای ۶ برادر و ۱۱ خواهر از همسران متعدد پدرش بود. برادران وی که هر کدام به نحوی در تاریخ معاصر ایران نقش آفرین بودند عبارتند از: [[اسفندیار خان]] ، [[نجفقلی صمصام‌السلطنه]]، امیرقلی‌خان، [[علیقلی خان سردار اسعد]]، [[سردار ظفر بختیاری|خسروخان سردار ظفر]] و [[یوسف خان امیر مجاهد]].
 
خانواده بی‌بی‌مریم در اواخر [[دوره قاجار]] سمت‌های مختلفی را در مقاطع مختلف برعهده داشتند. پس از انقلاب مشروطه، برادران و عموزادگان او در مناصبی چون وزارت، نمایندگی مجلس شورای ملی و رئیس‌الوزرایی ([[نجفقلی صمصام‌السلطنه]] برادر بزرگتر او) حضوری فعال داشتند. بسیاری از رجال سیاسی و نویسندگان آزادی‌خواه ایرانی همچون [[علی‌اکبر دهخدا]]، [[ملک الشعرای بهار]] و [[وحید دستگردی]] با خانواده بی‌بی مریم و نیز با خود او، ارتباط نزدیک داشتند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.nlai.ir/web/researcharchive/news-detail/-/asset_publisher/WIYfEK6HlX8e/content/--9-55 |عنوان= نشست" سردار بی بی مریم بختیاری به روایت اسناد منتشر نشده "| ناشر = [[سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران]]|تاریخ =۳۰ آبان ۱۳۹۴ |تاریخ بازبینی= }}</ref>
 
== درگذشت ==
''سردار مریم بختیاری''،بختیاری، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، سه۳ سال پس از اعدام فرزند ارشدش؛ [[علی‌مردان‌خان (معاصر)|علی‌مردان خان]] در شهر [[اصفهان]] در گذشت.{{مدرک}} او در [[تکیه میرفندرسکی|تکیه بختیاری‌های]] [[تخت فولاد]]، در اصفهان به خاک سپرده شده‌استشد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://takhtefoulad.ir/TakhteFoolad/Pages/Mashahir.aspx?ItemId=1665 |عنوان= بی‌بی مریم بختیاری | ناشر =پایگاه مجموعه تخت فولاد |تاریخ = |تاریخ بازبینی= }}</ref>
 
== جستارهای وابسته ==
== منابع ==▼
* [[حسینقلی خان ایلخانی]]
* [[علیقلی خان سردار اسعد]]
* [[نجفقلی صمصام‌السلطنه]]
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
▲== منابع ==
* ابوالفتح اوژن بختیاری، ''تاریخ بختیاری''، (تهران، بیانتشارات نا،بینا، ۱۳۴۵). (ص ۲۱۹)▼
* حیدری محسن، مقدمه ای''مقدمه‌ای بر شناخت زندگی و اندیشه سردار مریم بختیاری''، (تهران، انتشارات تمتی، ۱۳۹۳).▼
* رالف گارثویث، ''بختیاری در آئینه تاریخ''، ترجمه مهراب امیریامیری، (تهران، انتشارات سهند، ۱۳۴۵). (ص ۲۲۸–۲۲۷)▼
* نورالله دانشور علوی، ''جنبش وطن پرستان اصفهان و بختیاری''، (تهران، انتشارات آنزان، ۱۳۷۷). (ص ۱۷۹)▼
* سپهر. عبدالحسین:عبدالحسین، ''ایران در جنگ بزرگ''، (تهران، انتشارات بانک ملی، ۱۳۳۶). (ص۳۰۸–۳۰۴)▼
* بختیاری، مریم:مریم، ''خاطرات سردار مریم بختیاری از کودکی تا آغاز انقلاب مشروطه''، (تهران، انتشارات آنزان، ۱۳۸۲). ص۲۱(ص ۲۱)▼
* پور بختیار، غفار،غفار. ''بختیاری نامه،نامه''، تهران،انتشاراتتهران، انتشارات آنزان:۱۳۸۴▼
 
== پیوند به بیرون ==
{{درگاه|زنان}}
* [http://www.bakhtiary.org/banoo.html بانو سردار مریم بختیاری - Bakhtiary.org]▼
▲* ابوالفتح اوژن بختیاری، تاریخ بختیاری (تهران، بی نا، ۱۳۴۵) ص ۲۱۹
▲* حیدری محسن، مقدمه ای بر شناخت زندگی و اندیشه سردار مریم بختیاری (تهران، تمتی، ۱۳۹۳)
▲* رالف گارثویث، بختیاری در آئینه تاریخ ترجمه مهراب امیری (تهران، سهند، ۱۳۴۵) ص ۲۲۸–۲۲۷
▲* نورالله دانشور علوی، جنبش وطن پرستان اصفهان و بختیاری (تهران، آنزان، ۱۳۷۷) ص ۱۷۹
▲* سپهر. عبدالحسین: ایران در جنگ بزرگ (تهران، بانک ملی، ۱۳۳۶) ص۳۰۸–۳۰۴
▲* بختیاری، مریم: خاطرات سردار مریم بختیاری از کودکی تا آغاز انقلاب مشروطه (تهران، آنزان، ۱۳۸۲) ص۲۱
▲* [http://www.bakhtiary.org/banoo.html بانو سردار مریم بختیاری]
▲* پور بختیار، غفار، بختیاری نامه، تهران،انتشارات آنزان:۱۳۸۴
 
{{شخصیت‌های مشروطه}}
{{بختیاری}}
 
[[رده:افراد انقلاب مشروطه]]
[[رده:اهالیزادگان مسجد سلیمان۱۲۵۳]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۱۶]]
[[رده:خاندان بختیار]]
[[رده:درگذشتگان ۱۹۳۷ (میلادی)]]
[[رده:زادگان ۱۸۷۴ (میلادی)]]
[[رده:زنان اهل ایران در سیاست]]
[[رده:نویسندگان اهل ایران]]
[[رده:زنان لر در سیاست]]
[[رده:لرهای اهل ایران]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/بی‌بی_مریم_بختیاری»