تخت جمشید: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌شده] | [نسخهٔ بررسی‌شده] |
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
آخرین تغییر متن رد شد (توسط 2.181.122.167) و برگردانده شد به نسخهٔ 26809009 توسط Ahmad252 |
ابرابزار |
||
خط ۹۵:
| عنوان = Ancient World
|نشانی = http://www.ancientsites.com/aw/Article/490353
}}</ref> به معنای «شهر پارسیان» است زیرا به ایالت پارس منسوب بود.<ref name="wood">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=nV2lycRCxPQC&pg=PA27&dq=Persepolis+means&hl=en&sa=X&ei=hY84U-beC6a-sQTM_IH4Dw&ved=0CEIQ6AEwBA#v=onepage&q=Persepolis%20means&f=false|title=Seven Wonders of the Ancient Middle East|author=Michael Woods, Mary B. Woods|publisher=Twenty-First Century Books|year=2008|pages=26–8}}</ref><ref>Bailey, H.W. (1996) "Khotanese Saka Literature", in Ehsan Yarshater (ed), ''The Cambridge History of Iran, Vol III: The Seleucid, Parthian, and Sasanian Periods'', Part 2 (reprint edition), Cambridge: Cambridge University Press, p. 1230.</ref>
[[یونانیان]] آن را '''«پِرس[[پولیس (یونان)|پولیس]]»''' (به یونانی {{lang|grc|[[wikt:Περσέπολις|Περσέπολις]]}} یعنی «پارسه‌شهر»؛(''Pérsēs'') {{lang|grc|Πέρσης}}:پارسی و(''pólis'') {{lang|grc|πόλις}}:شهر) خوانده‌اند. واژه یونانی یادشده امروزه در بیشتر زبان‌های اروپایی بازتاب یافته‌است.▼
▲[[یونانیان]] آن را '''«پِرس[[پولیس (یونان)|پولیس]]»''' (به یونانی {{lang|grc|[[wikt:Περσέπολις|Περσέπολις]]}} یعنی «پارسه‌شهر» ؛(''Pérsēs'') {{lang|grc|Πέρσης}}:پارسی و(''pólis'') {{lang|grc|πόλις}}:شهر) خوانده‌اند. واژه یونانی یادشده امروزه در بیشتر زبان‌های اروپایی بازتاب یافته‌است.
برای مدت طولانی جهانیان ایران را با نام پایتخت آن می‌شناختند و آن را امپراتوری پرسیس می‌نامیدند که بعدها با لهجه بریتیش بصورت پرشیا خوانده شد. در دوران باستان نامگذاری یک کشور برپایهٔ پایتختش امری رایج بوده و [[امپراتوری روم]]، [[یونان باستان|آتن]] و [[بیزانس]] را نیز از روی پایتختهای آنها یعنی شهرهای [[رم]]، [[آتن]] و [[بیزانتیوم]] که پادشاهان در آنها زندگی می‌کردند نامگذاری کردند.{{سرخط}}
در زمان [[ساسانیان]] به تخت جمشید سَدْستون (صد ستون) می‌گفتند.<ref>{{یادکرد |فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =انتشارات سفیران و انتشارات فرهنگسرای میردشتی|شهر=تهران |کوشش=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد |ویرایش= |صفحه=155|سال=۱۳۸۴|شابک=964-91960-6-4}}</ref> چنانچه در [[کتیبه شاپور سگانشاه|سنگنبشته شاهپور سگانشاه]] این نام بدیسه '''«سَدستون»''' {{به پهلوی|𐭮𐭲𐭮𐭲𐭥𐭭𐭩|sadstūn}} در بند پنجم نوشتار هویداست<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=[[تورج دریایی]]|کد زبان=en|تاریخ=|وبگاه=ساسانیکا|نشانی=https://www.sasanika.org/inscriptions-posts/sabuhr-sakansah-inscription-persepolis-sps/|عنوان=سنگنبشته شاهپور سکانشاه در پارسه}}</ref> .{{سخ}}در فارسی معاصر این بنا را '''«تخت جمشید»''' یا قصر شاهی [[جمشید]] پادشاه اسطوره‌ای ایران می‌نامند.
خط ۱۳۹:
== پژوهش‌های باستان‌شناسی ==
اولین کاوش‌های علمی در تخت جمشید توسط [[ارنست امیل هرتزفلد]] آلمانی در ۱۹۳۱ تحت نظر [[رضاشاه]] صورت گرفت. وی توسط [[مؤسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو]] فرستاده شده بود. یافته‌های وی هنوز در این مؤسسه نگهداری می‌شوند. هرتزفلد معتقد بود دلیل ساخت تخت جمشید نیاز به جوی شاهانه و باشکوه،<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/herzfeld-ernst-iii Encyclopædia Iranica - HERZFELD, ERNST iii. HERZFELD AND PERSEPOLIS<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> نمادی برای امپراتوری پارس و مکانی برای جشن گرفتن وقایع خاص به خصوص [[نوروز]] بوده‌است. به دلایل تاریخی تخت جمشید در جایی که امپراتوری پارس پایه گذاشته شده بود ساخته
معماری تخت جمشید به دلیل استفاده از ستون‌های چوبی مورد توجه قرار گرفته‌است. معماران تخت جمشید فقط زمانی از سنگ استفاده کرده‌اند که بزرگترین [[سرو]]های [[لبنان]] یا [[ساج (درخت)|ساج‌های]] [[هند]] اندازه‌های لازم برای تحمل سقف را نداشته‌اند.<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9059334/Persepolis Persepolis - Britannica Online Encyclopedia<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> در حالی که ته ستون‌ها و [[سر ستون (معماری)|سر ستون‌ها]] از سنگ بوده‌اند.<ref name="kohndiar"/>
== معماری ==
[[پرونده:Prus dar persepolis.png|بندانگشتی|هیئت نمایندگانی [[پروس]] در تخت جمشید از کتاب ه. بروکش ([[لایپزیگ|لایپزیک]]
=== معماران و هنرمندان ===
معماران، هنرمندان و متخصصان در ساخت تخت جمشید از ملل مختلف زیر نفوذ شاهان هخامنشیان مانند آشوریان، مصریان، اوراتوئیان، بابلیان، لودیان، ایونیان، هندوان، سکائیان و غیره تشکیل می‌شدند.<ref name="ReferenceA"/>
سطر ۲۰۴ ⟵ ۲۰۵:
کاخ آپادانا یا کاخ بار از قدیمی‌ترین کاخ‌های تخت جمشید است. این کاخ که به فرمان [[داریوش بزرگ]] بنا شده‌است، برای برگزاری جشن‌های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور پادشاه استفاده می‌شده‌است.
این کاخ توسط پلکانی در قسمت جنوب غربی آن به «[[کاخ تچر]]ا» یا «کاخ آینه» ارتباط می‌یابد.
این کاخ مربع شکل (۵/۶۰ متر * ۵/۶۰) است و ۶ ردیف ستون ۶ تایی سقف آن را با ارتفاعی بیش از ۲۰ متر نگهداری می‌کرده‌است. پس مجموع ستون‌های سه ایوان آپادانا (۳۶) به اضافه ستون‌های (تالار) ۷۲ عدد بوده و همین وضع در آپادانای داریوش در شوش هم یافته شده‌است که در حال حاضر از
=== کاخ تچر ===
سطر ۲۴۶ ⟵ ۲۴۷:
=== ساختمان خزانهٔ شاهنشاهی ===
[[پرونده:Persepolis herbert 1677.png|بندانگشتی|گراوور هولار از تخت جمشید (هربرت
این مجموعه مشتمل بر یک تالار ۹۹ ستونی، یک تالار صد ستونی، تعدادی سالن، اتاق و دو حیاط خلوت است. مجموعه ساختمان‌های خزانه توسط حصاری ضخیم و خیابانی پهن از مابقی قسمت‌ها جدا می‌شده‌است. بر اساس روایت مورخین [[یونان]] باستان پس از سقوط تخت جمشید [[اسکندر]] طلا، نقره و اشیای قیمتی خزانه تخت جمشید را که بزرگترین خزانه هخامنشیان بوده‌است با سه هزار شتر و تعداد زیادی اسب و قاطر به محل دیگری انتقال داده‌است. خزانه به فرمان [[داریوش بزرگ]] بنا شد و [[خشایارشا]] در آن اصلاحاتی به عمل آورده‌است. اکثر ظروف، مجسمه‌ها و به خصوص هشت لوح سنگی معروف خشایارشا از این محل به دست آمده‌است. در حفاری‌های علمی گذشته در این محل نیز تعداد زیادی الواح گلی به [[خط میخی]] و [[زبان عیلامی]] مربوط به دستمزد کارگران به دست آمده‌است.{{سخ}}<ref name="most"/>
مجلس بارعام شاهی که در همین محل کشف شده، خشایارشا (نه داریوش بزرگ که پیشتر می‌پنداشتند) را نشان می‌دهد که با لباس تمام رسمی بر تخت نشسته‌است. عصای شاهی را در دست راست و گل نیلوفر آبی ([[لوتوس]]) را که نشانهٔ شاهان هخامنشی است به دست چپ گرفته‌است. پشت سر شاه ولیعهد با گل نیلوفر آبی در دست چپ ایستاده و دست راست خود را باحالت احترام بالا نگاه داشته‌است. سپس یکی از مقامات دربار و بعد از او اسلحه‌دار شاه ایستاده‌اند. در مقابل شاه دو عودسوز قرار دارند و رئیس تشریفات به حالت احترام گزارش می‌دهد. مراسم زیر یک شادروان (چادر سلطنتی) انجام می‌گرفته که در اطراف آن چهار نگهبان حضور دارند. بر اساس تحقیقات به عمل آمده جایگاه اصلی این نقش، بخش مرکزی پلکان آپادانا بوده‌است.<ref name="most"/>
سطر ۲۹۱ ⟵ ۲۹۲:
== سنگ‌نبشته‌ها ==
{{اصلی|سنگ‌نبشته‌های هخامنشیان}}
[[پرونده:Bazsazi persepolis 2.png|بندانگشتی|بازسازی تخت جمشید، یان استرویس، آمستردام
[[پرونده:Takht baran.png|بندانگشتی|تخت بران در کتاب ژ شاردن (آمستردام
=== سنگ‌نبشته‌های داریوش بزرگ ===
{{نوشتار اصلی|کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید|سنگنبشته پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید|سنگنبشته یکم پارسی باستان پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید|سنگنبشته دوم پارسی باستان پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید|سنگنبشته بابلی پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید|سنگنبشته ایلامی پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید|سنگنبشته پنجره کاخ تچر|سنگنبشته درگاه کاخ تچر}}
سطر ۳۲۴ ⟵ ۳۲۶:
== کتیبه‌ها ==
[[پرونده:William marshal persepolis.png|بندانگشتی|طرح ویلیام مارشال از تخت جمشید (هربرت
=== کتیبه‌های غیرهخامنشی ===
یکی از نقاط قابل توجه که در مجموعه کاخ‌های تخت جمشید وجود دارد، موجودیت کتیبه‌هایی است که مربوط به دوران شاهنشاهی [[هخامنشیان]] نمی‌شود. [[عضدالدوله دیلمی]] در آنجا دو [[کتیبه]] به [[خط کوفی]] به یادگار گذاشته و کتیبه‌های دیگری هم به [[عربی]] و [[فارسی]] از سده‌های بعد و اشخاص تاریخی دیگر در آنجا باقی‌مانده که آخرین آنها مربوط به اواخر دوره [[قاجار]] است.<ref>{{یادکرد|فصل=مقدمه صاحب اثر|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=۱۱|سال=۱۳۸۴|شابک=964-91960-6-4}}</ref>
سطر ۳۴۰ ⟵ ۳۴۳:
# - نظام پرداخت حقوق
# مصالح و انواع فلزات بکار رفته در تخت جمشید. بر اساس لوحه‌ها خوانده شد ده‌ها کیلو طلا برای زیباسازی تالارهای پذیرایی و تالار آیین‌ها به‌کار رفته‌است.
# اینکه
[https://www.youtube.com/watch?v=gebwEKj3aYk#t=582]
سطر ۳۵۵ ⟵ ۳۵۸:
== تل آجری ==
[[پرونده:Bazsazi persepolis.png|بندانگشتی|نگاره ای از تخت جمشید، یان استرویس
{{اصلی|تل آجری}}
تُل آجری بنایی است که در ۳ کیلومتری تخت‌جمشید واقع شده و بخش‌هایی از یک دروازه دوره هخامنشیان است که پیش از تخت‌جمشید ساخته شده و در ساخت آن از هنر و فرهنگ بابلی هم استفاده شده‌است. ابعاد این بنا حداقل ۳۳ در ۳۳ متر است و هزاران آجر لعابدار در ساخت آن بکار گرفته شده‌است. باستان‌شناسان دریافته‌اند که تُل آجری دروازه‌ای است که پیش از تخت‌جمشید و برای کاخی به نام «فیروزی» که امروز به‌طور کامل تخریب شده ساخته شده‌است. میان دروازه و کاخ هم پردیسی بوده که مطالعات ژئوفیزیک آن را اثبات می‌کند. اما آنچه بیش از همه مهم است، این یافته‌ها نشان می‌دهد تُل آجری و رابطه‌اش با «کاخ فیروزی»، شباهت زیادی به ساختارهای معماری در پاسارگاد دارد. از سوی دیگر، در ساخت تُل آجری از هنر و فرهنگ و معماری بابلیان استفاده شده که نشان از گرایش هخامنشیان به هنر بابلی دارد. آجرهای لعابدار بکار رفته در این بنا مزین به ترکیبی از نقوش [[اسطوره]]های ایران و [[میان‌رودان]] باستان است. تا آن حدود که حتی قالب‌های بکار رفته در تزئین نقش حیوانات با قالب نقش اسطوره‌های [[دروازه ایشتار]] در بابل میان‌رودان یکسان است. آجرهای لعابدار کشف شده از تُل آجری با نقوشی از [[گاو]] و [[موشخوشو]]، یکی از مهم‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی هیئت [[ایران]] و [[ایتالیا]] هستند. این آثار نفیس اکنون در محلی امن نگهداری می‌شوند تا به صورت پازلی، به هم متصل شده و شکلی از تزئینات دروازه هخامنشی را نشان دهند.<ref>[http://www.radiofarda.com/content/f15-iran-fars-takhteh-jamshid/26730074.html کشف یک دروازه هخامنشی در سه کیلومتری تخت جمشید] رادیو فردا</ref>
سطر ۴۱۹ ⟵ ۴۲۲:
== فیلم تخت‌جمشید ==
فیلم شکوه تخت جمشید، که روایت‌گر جلوه‌های تخت جمشید است و به وسیله تجهیزات رایانه‌ای بازسازی شده‌است، در [[تورنتو]] [[کانادا]] به نمایش عموم درآمد. [[فرزین رضائیان]] [[تهیه‌کننده]] و کارگردان ایرانی مقیم آمریکا برای تهیه این فیلم از یاری بسیاری از کارشناسان آمریکایی، بریتانیایی و فرانسوی بهره برده‌است و به مهم‌ترین موزه‌های جهان مانند [[لوور]]، [[موزه آرمیتاژ|آرمیتاژ]]، [[موزه متروپولیتن نیویورک|متروپولیتن نیویورک]] و مانند آنها برای تهیه عکس و فیلم مراجعه کرده‌است. در بازسازی این فیلم جمعی از استادان [[
== تخت جمشید و نمادهای امروزی ==
سطر ۴۶۴ ⟵ ۴۶۷:
== سراسرنماها ==
{{سراسرنما|Panoráma Persepole.jpg|600px|نمای کلی (۲۰۱۱ م
{{سراسرنما|Persépolis, Irán, 2016-09-24, DD 64-68 PAN.jpg|700px|سراسرنمایی از پارسه (۲۰۱۶ م
== جستارهای وابسته ==
سطر ۵۲۷ ⟵ ۵۳۰:
* کتیبه‌ای در تخت جمشید (تالار اصلی)[http://oi.uchicago.edu/gallery/pa_iran_paai_per_pd/index.php/3E10_72dpi.png?action=big&size=resize]
* [http://mooweex.com/persepolis تماشای مستند کوتاه «پرسپولیس» ساخته «فریدون رهنما» (سیاه و سفید - ۱۹ دقیقه) - سال ساخت :۱۳۴۱]
* [http://archive.mardomsalari.net/Template1/News.aspx?NID=131061 پارسه؛ پایتخت هخامنشیان] نویسنده: محمدحسن جمشیدپور-روزنامه مردم‌سالاری مورخ
* [http://www.persepolis.ir/ پایگاه میراث فرهنگی پارسه پاسارگاد]
{{Div col end}}
| |||