ایزیرتو: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ایزیرتو'''، '''ایزیرتا'''، '''زیرتو''' پایتخت [[منائیان|منائی‌ها]] واقع در روستای [[قلایچی (بوکان)|قلایچی]]، که در هشت کیلومتری شهرستان [[بوکان]] قرار دارد، بارها در متون آشوری به آن اشاره شده‌است<ref> FALES, F.M. 2003. Evidence for West-East Contacts: The Bukan Stela and the Shigaraki Beaker. Paper given at Continuity of Empire: Assyria, Media, Persia, in the Intellectual Heritage of Assyria and Babylonia in east and west, Padova, 26-28 April 2001.</ref> این منطقه مورد مناقشه بین [[اورارتو]] و [[آشور]] بوده‌است. ایزیرتو حداقل از سال ۸۲۸ قبل از میلاد تا سال‌های پایانی قرن ۷ ق. م پایتخت [[منائیان|منا]] بوده‌است.<ref>Excavating the Mannaean Citadel of Hasanlu and New Light on Several Millennia of Azer-baidjan.

Illustrated London News</ref> براساس استل قلایچی و کتیبه‌ها و آثار به دست آمده از این منطقه ،منطقه، برخی از باستان شناسان همچون [[احسان یغمایی]] بر این باورند که تپه [[قلایچی (بوکان)|قلایچی]] همان [[ایزیرتو]] است.<ref>{{پک|[جمعی از نویسندگان|۱۳۹۰|ک=مزدک نامه ۵|ص=۵۹۳–۶۰۶}}</ref>

وجه بارز هنر منایی، ظرافت و زیبایی وصف‌ناپذیر آن است که در تمدن‌های معاصر آن‌ها کم‌نظیر است. هنر معروف آن‌ها ساخت آجرهای [[لعاب|لعاب‌دار]] بوده‌است. آجرهای با طرح‌های رنگین که طرح آن‌ها پس از گذشت حدود ۳۰۰۰ سال تقریباً سالم باقی مانده‌اند. نمونهٔ بسیار زیبایی از این [[آجر|آجرها]]ها در موزهٔ شرق کهن توکیو یافت می‌شود،<ref>KARGAR, B. ۲۰۰۴. Qalaichi: zirtu: Center of Manna, Period Ib, in M. Azarnoush (ed.) Proceedings of the International</ref>

بین سال‌های ۱۹۷۹–۱۹۸۵ (۱۳۵۸–۱۳۶۴ ه‍. خ)، حفاری‌های غیرقانونی در مقیاس گسترده در سایت تپهٔ [[قلایچی]]، در شمال هفت‌کیلومتری از [[بوکان]] انجام شد. برخی از آثار منحصر به فرد [[آجر لعابدار]]، کشف شده‌است که به سرعت راه خود را به اتاق حراجی‌های زیرخاکی بازنمود، و پس از آن با استفاده از بخش‌های خصوصی و موزه‌های خارجی آثارش توسط موزهٔ ملی توکیو، موزه شرق باستان توکیو، و [[خاورمیانه]] مرکز فرهنگی ژاپن خریداری شد.<ref>The Bukan Aramaic Inscription: Historical Considerations.

براساس پژوهش‌ها و بررسی‌های انجام‌گرفته، آثار مربوط به دولت مانا از جنوب دریاچهٔ ارومیه به دست آمده‌است. این محدوده شامل شهرهای نقده، اشنویه، پیرانشهر، [[سردشت]]، مهاباد، [[بوکان]]، شاهین‌دژ، بانه و [[سقز]] و همچنین بیجار است و براساس یافته‌های جدید، مناطق زنجان و از آن طرف تا حوالی [[تبریز]] است.<ref>[http://bukansky.com/?p=163 ایزیرتا و رابطهٔ آن با قلایچی، دانشنامه، بوکان اسکای، تحقیق؛ به کوشش یوسف حسن‌زاده]</ref> {{مدرک|نیازمند منبع معتبر}}

در سال ۱۹۸۵ (۱۳۶۴ ه‍. خ)، یک تیم [[باستان‌شناسی]] زیر نظر [[اسماعیل یغمایی]] به سایت قلایچی بوکان فرستاده شد. در طول یک فصل از باستان‌شناسی در سایت، بسیاری از آجرهای لعاب‌دار و منحصربه‌فرد یافته و ۱۳ خط کتیبه نیز کشف شد. این گروه در فصل بعد بنا به دلایل مسائل منطقه‌ای قادر به ادامهٔ کار نشد و کاوش‌ها در این منطقهٔ باستانی به حالت تعلیق درآمد، تا اینکه در سال ۱۳۷۸ هیئتی به سرپرستی [[بهمن کارگر]]، کارشناس ارشد میراث فرهنگی ارومیه، کاوش‌ها را پیگیری کرد. این هیئت به بقایای معبدی دست یافت که طبق کتیبهٔ [[آرامی]] آن متعلق به دورهٔ مانا و دارای قدمتی در حدود ۸۰۰ ق. م بوده و در واقع همان شهر زیرتو (ایزیرتا) پایتخت ماناست.{{مدرک}}

در روستای [[قلایچی]]، کتیبه‌ای به خط و زبان آرامی کهن به دست آمده‌است که تاریخ آن را ۷۱۶ ق. م تخمین زده‌اند. مضمون کتیبه، به رسمیت شناختن فرمانروایی تختگاه مانا به‌وسیلهٔ «خدای معبد شاهی» و ادامهٔ حکمرانی آنان در آن سرزمین اشاره دارد.<ref> بشاش کنزق، رسول</ref>۹ قراین نشان می‌دهد که سرزمین مانا بر جنوب دریاچهٔ اورمیه تا حدود [[سنندج]] و [[بیجار]] کنونی اطلاق می‌شد که همه آباد و مسکون بود و [[بوکان]] نیز در همین منطقه قرار داشت.

{{ویکی انبارویکی‌انبار-رده|Medesi|مادها}}

* ای. م. دیاکونوف. ''[[تاریخ ماد]]''. {{شابک|964۹۶۴-445۴۴۵-106۱۰۶-6۶}}