ویکی‌پدیا

فارابی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
به نسخهٔ 26841664 ویرایش Modern Sciences برگردانده شد: فرض حسن نیت. (توینکل)
برچسب: خنثی‌سازی
Rizaferzi (بحث | مشارکت‌ها)
۵۵ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری
خط ۲۷:
فارابی در علم، فلسفه، منطق، جامعه‌شناسی، پزشکی، ریاضیات و موسیقی تخصص داشت. بیشترین آثار او در زمینه فلسفه، منطق، جامعه‌شناسی و همچنین دانشنامه‌نویسی بود. فارابی به مکتب [[نوافلاطونی]] تعلق داشت که سعی داشتند تفکرات [[افلاطون]] و [[ارسطو]] را با الهیات توحیدی هماهنگ کنند و در فلسفه اسلامی نیز از جمله اندیشمندان [[فلسفه مشاء|مشایی]] محسوب می‌شود. فارابی شرح‌های ارزشمندی بر آثار ارسطو نگاشته و به سبب همین او را '''معلم ثانی''' خوانده‌اند. وی آثاری نظیر «الجمع بین الرایین»، «اغراض ما بعدالطبیعه ارسطو»، «فصول الحکم» و «احصاءالعلوم» را از خود به یادگار نهاده‌است. در قرون وسطی آثاری چند از او به [[زبان لاتین]] برگردانده شده‌اند و او به خوبی در غرب نیز شهرت یافته‌است.
 
پدر و مادر فارابی از ایرانیانیترکان بودنداویغور که بهساکن [[ترکستان]] مهاجرت کرده بودند.<ref>http://www.ibe.unesco.org/publications/ThinkersPdf/farabie.pdf</ref><ref>[http://www.trincoll.edu/depts/phil/philo/phils/muslim/farabi.html Philosophers: Abu Al-Nasr Al-Farabi<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> فارابی بیشتر عمر خود را در [[بغداد]] دارالخلافه [[عباسیان|حکومت عباسیان]] گذراند.
 
== زندگی ==
خط ۵۱:
تاریخ‌نگار عرب ابن ابی اصیبعه (وفات ۶۶۸ ه‍.ق) در کتاب اویون خود اشاره کرده‌است که فارابی که پدر قرآن است، از نسب پارسی بود؟؟<ref name="Iranica"/><ref>Ebn Abi Osaybea, Oyun al-anba fi tabaqat at-atebba, ed. A. Müller, Cairo, 1299/1882. و کان ابوه قائد جیش و هو فارسی</ref> [[ابن ندیم]] در [[الفهرست]] خود و نیز [[الشهروزی]] که در حوالی سال‌های ۱۲۸۸ میلادی می‌زیست و اولین زندگی‌نامه را نوشته‌است، نسب وی را ایرانی می‌نویسند.<ref name="Nasr">Seyyed Hossein Nasr, Mehdi Amin Razavi. "An Anthology of Philosophy in Persia, Vol. 1: From Zoroaster to Umar Khayyam" , I.B. Tauris in association with The Institute of Ismaili Studies, 2007. Pg 134: “Ibn Nadim in his al-Fihrist, which is the first work to mention Farabi considers him to be of Persian origin, as does Mohammad Shahrazuri in his ''Tarikh al-hukama'' and Ibn Abi Usaybi'ah in his ''Tabaqat al-atibba''. In contrast, Ibn Khallikan in his '"Wafayat al-'ayan considers him to beof Turkish descent. In any case, he was born in Farab in Khurasan of that day around 257/870 in a climate of Persianate culture"</ref><ref>Arabic: و کان من سلاله فارس in J. Mashkur, Farab and Farabi,Tehran,1972. See also [[لغت‌نامه دهخدا]] under the entry ''Farabi'' for the same exact Arabic quote.</ref> علاوه بر این‌ها فارابی در حاشیه بسیاری از کارهایش به زبان [[پارسی]] و [[سغدی]] منابعی را معرفی کرده (حتی به [[زبان یونانی]]، اما به [[ترکی]] نه)<ref name="Iranica"/>),<ref>* George Fadlo Hourani, Essays on Islamic Philosophy and Science, Suny press, 1975.
* Kiki Kennedy-Day, ''Books of Definition in Islamic Philosophy: The Limits of Words'', Routledge, 2002, page 32.</ref> حتی [[زبان سغدی]] به عنوان [[زبان مادری]] وی<ref>Joshua Parens (2006). An Islamic philosophy of virtuous religions: introducing Alfarabi. Albany, NY: State Univ. of New York Press. pp. 3. {{ISBN|0-7914-6689-2|en}} excerpt: "He was a native speaker of Turkic[sic] dialect, Soghdian".</ref> و زبان ساکنان [[فاراب]] دانسته شده‌است.<ref>Joep Lameer, "Al-Fārābī and Aristotelian syllogistics: Greek theory and Islamic practice" , E.J. Brill, 1994. ISBN 90-04-09884-4 pg 22: «..Islamic world of that time, an area whose inhabitants must have spoken Soghdian or maybe a Turkish dialect..."</ref> محمد جواد مشکور ایرانی زبان بودن اصالت [[آسیای میانه]] را استدلال کرده‌است.<ref name="GL">مشکور، محمدجواد. “فاراب و فارابی“. دوره۱۴، ش۱۶۱ (اسفند 54): 15-20-. J. Mashkur, "Farabi and Farabi" in volume 14, No. 161, pp 15-12 ,Tehran,1972. [http://web.archive.org/web/20071021043054/http://ichodoc.ir/p-a/CHANGED/161/html/161_15.htm] English translations of the arguments used by J. Mashkur can be found in: G. Lohraspi, "Some remarks on Farabi's background" ; a scholarly approach citing [[کلیفورد ادموند باسورث|C.E. Bosworth]], [[برنارد لوئیس|B. Lewis]], [[ریچارد فرای|R. Frye]], D. Gutas, J. Mashkur and partial translation of J.Mashkur's arguments: [http://www.archive.org/details/SomeRemarksOnFarabisBackgroundIranicsoghdianpersianOraltaic PDF]. ولی فارابی فیلسوف تنها متعلق به ایران نبود بلکه به عالم اسلام تعلق داشت و از برکت قرآن و دین محمد به این مقام رسید. از این جهت هه دانشمندانی که در اینجا گرد آمده‌اند او را یک دانشمند مسلمان متعلق به عالم انسانیت می‌دانند و کاری به ترکی و فارسی و عربی بودن او ندارند.</ref> اما فاراب در درجه نخست جزو سرزمین مسلمانان بود و در درجه نخست فارابی به دنیای اسلام و تمام بشریت تعلق دارد و عرب یا پارسی یا ترک بودن وی اهمیتی ندارد.<ref name="GL"/> اصالت پارسی فارابی توسط دیگر منابع نیز بحث شده‌است.<ref>.
 
* P.J. King, ''"One Hundred Philosophers: the life and work of the world's greatest thinkers"'', chapter '' al-Fārābi'', Zebra, 2006. pp 50: «Of Persian stock, al-Farabi (Alfarabius, AbuNaser) was born in Turkestan»
* Henry Thomas, Understanding the Great Philosophers, Doubleday,Published 1962
* T. J. Denboer, "The History of Philosophy in Islam" , BiblioBazaar, LLC, 2008. Excerpt page 98: «His father is said to have been a Persian General". {{ISBN|0-554-30253-5|en}}, 9780554302539
ت، ح، دیبور: تاریخ الفلسفة فی الإسلام. ترجمة: محمد عبد الهادی أو ریدة. مطبعة لجنة التألیف و الترجمة، القاهرة، ط۴، ۱۹۵۷، ص ۱۹۶
 
* Sterling M. McMurrin, ''Religion, Reason, and Truth: Historical Essays in the Philosophy of Religion'', University of Utah Press, 1982, {{ISBN|0-87480-203-2|en}}. page 40.
* edited by Robert C. Solomon and Kathleen M. Higgins. (2003). From Africa to Zen: an invitation to world philosophy. Lanham, Md. : Rowman & Littlefield Publishers. pp. 163. {{ISBN|0-7425-1350-5|en}} "al-Farabi (870-950), a Persian,»
*edited Thomasby FRobert C. Solomon and Kathleen M. GlickHiggins. (19952003). From Muslim fortressAfrica to Christian castleZen: socialan andinvitation culturalto changeworld inphilosophy. medievalLanham, SpainMd. Manchester: ManchesterRowman University& PressLittlefield Publishers. pp. 170163. {{ISBN|0-71907425-33491350-75|en}} "It was thus that al-Farabi (c. 870-950), a Persian philosopher,»
*Thomas F. Glick. (1995). From Muslim fortress to Christian castle: social and cultural change in medieval Spain. Manchester: Manchester University Press. pp. 170. {{ISBN|0-7190-3349-7|en}} "It was thus that al-Farabi (c. 870-950), a Persian philosopher»
* The World's Greatest Seers and Philosophers.. Gardners Books. 2005. pp. 41. {{ISBN|81-223-0824-4|en}} "al-Farabi (also known as Abu al-Nasr al-Farabi) was born of Turkish parents in the small village of Wasij near Farab, Turkistan (now in Uzbekistan) in 870 AD. His parents were of Persian descent, but their ancestors had migrated to Turkistan.»
* Bryan Bunch with Alexander Hellemans. (2004). The history of science and technology: a browser's guide to the great discoveries, inventions, and the people who made them, from the dawn of time to today. Boston: Houghton Mifflin. pp. 108. {{ISBN|0-618-22123-9|en}} "Persian scholar al-Farabi»
* Olivier Roy, "The new Central Asia: the creation of nations" , I.B.Tauris, 2000. 1860642799. pg 167: «Kazakhistan also annexes for the purpose of bank notes Al Farabi (870-950), the Muslim philosopher who was born in the south of present-day Kazakhistan but who persumably spoke Persian, particularly because in that era there were no Kazakhs in the region»
* Majid Khadduri; [foreword by R. K. Ramazani]. The Islamic conception of justice. Baltimore: Johns Hopkins University Press, c1984.. pp. 84. {{ISBN|0-8018-6974-9|en}} "Nasr al-Farabi was born in Farab (a small town in Transoxiana) in 259/870 to a family of mixed parentage — the father, who married a Turkish woman, is said to have been of Persian and Turkish descent — but both professed the Shi'l heterodox faith. He spoke Persian and Turkish fluently and learned the Arabic language before he went to Baghdad.
* Fākhūrī, Ḥannā. ، Tārīkh al-fikr al-falsafī ʻinda al-ʻArab, al-Duqqī, al-Jīzah: al-Sharikah al-Miṣrīyah al-ʻĀlamīyah lil-Nashr, Lūnjmān, 2002.</ref> همچنین پروفسور [[دانشگاه آکسفورد]] آقای بوسورث می‌نویسد که چهره‌های بزرگ مانند فارابی، [[بیرونی]] و [[ابن سینا]] توسط دانش پژوهان علاقه‌مند ترک به نژاد ترکی چسبانده شدند.<ref>Clifford Edmund Bosworth, "Barbarian Incursions: The Coming of the Turks into the Islamic World." In ''Islamic Civilization'', ed. by D.S. Richards. Oxford, 1973.</ref> در [[دانشنامه ایرانیکا]] دکتر گوآتاس اظهارات ابن خلکان را نکوهش کرده و مدارک پیش از وی در این زمینه از ابن اصیبعه در مورد پارسی بودن فارابی باعث شده تا ابن خلکان به تلاش برای مدرک‌سازی جهت ترک نشان دادن وی باشد.<ref name="Iranica"/> در این چهارچوب وی اشاره می‌کند که ابن خلکان ابتدای اسم فارابی نسبت الترک را افزود در حالی که فارابی هرگز چنین نسبتی را نداشته‌است.<ref name="Iranica"/>
 
[[پرونده:KazakhstanP20-200Tenge-1999-donatedoy f.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|اسکناسی که هم‌اکنون در جمهوری [[قزاقستان]] رواج دارد]]
 
قدیمی‌ترین کسی که نسب فارابی را [[مردمان ترک|ترک]] دانسته [[ابن خلکان]] بوده‌است. وی در اثر خود وفایات فارابی را متولد فاراب و روستای کوچکی به نام [[وسیج]] که اکنون به نام [[اترار]] در [[قزاقستان]] شناخته می‌شود و از والدینی ترک می‌داند. ابن خلکان گوید: ابو نصر به زبان ترکی، عربی و دری به خوبی آگاه بود و این از تألیفات او به خصوص «کتاب الموسیقی الکبیر» به وضوح پدیدار است. برخی منابع دیگر نیز به این جریان معتقدند.<ref>* edited by Ted Honderich. (1995). The Oxford companion to philosophy. Oxford: Oxford University Press. pp. 269. {{ISBN|0-19-866132-0|en}} "Of Turki origin, al-Farabi studied under Christian thinkers»
* edited and translated by Norman Calder, Jawid Mojaddedi and Andrew Rippin. (2003). Classical Islam: a sourcebook of religious literature. New York: Routledge. pp. 170. {{ISBN|0-415-24032-8|en}} "He was of Turkish origin, was born in Turkestan»
* Ian Richard Netton. (1999). Al-Fārābī and his school. Richmond, Surrey: Curzon. {{ISBN|0-7007-1064-7|en}} "He appears to have been born into a military family of Turkish origin in the village of Wasil, Farab, in Turkestan»
* edited by Henrietta Moore. (1996). The future of anthropological knowledge. London: Routledge. {{ISBN|0-415-10786-5|en}} "al-Farabi (873-950), a scholar of Turkish origin.»
* Diané Collinson and Robert Wilkinson. (1994). Thirty-Five Oriental Philosophers.. London: Routledge. {{ISBN|0-203-02935-6|en}} "Al-Farabi is thought to be of Turkish origin. His family name suggests that he came from the vicinity of Farab in Transoxiana.»
* Fernand Braudel ; translated by Richard Mayne. (1995). A history of civilizations. New York, N.Y. : Penguin. {{ISBN|0-14-012489-6|en}} "Al-Farabi, born in 870, was of Turkish origin. He lived in Aleppo and died in 950 in Damascus»
* Jaroslav Krejčí ; assisted by Anna Krejčová. (1990). Before the European challenge: the great civilizations of Asia and the Middle East. Albany: State University of New York Press. pp. 140. {{ISBN|0-7914-0168-5|en}} "the Transoxanian Turk al-Farabi (d. circa 950)»
* Hamid Naseem. (2001). Muslim philosophy science and mysticism. New Delhi: Sarup & Sons. pp. 78. {{ISBN|81-7625-230-1|en}} "Al-Farabi, the first Turkish philosopher»
* [http://books.google.com/books?id=XwOwsOstm4gC&pg=PA41&lpg=PA41&ots=5GH4dCEVWu&dq=farabi+wasij&sig=j3r8fnxWtKkZe4XY1gfwUt9TSqQ Clifford Sawhney. The World's Greatest Seers and Philosophers, 2005, p. 41]
* [http://books.google.com/books?vid=08PpetGEpeumMUZ4um&id=Q51plsbFmNcC&q=farabi+wasij&dq=farabi+wasij Zainal Abidin Ahmad. Negara utama (Madinatuʾl fadilah) Teori kenegaraan dari sardjana Islam al Farabi. 1964, p. 19]
* [http://books.google.com/books?vid=0f0ixUPRKcb965o-1v&id=EQEeAAAAMAAJ&q=farabi+wasij&dq=farabi+wasij Haroon Khan Sherwani. Studies in Muslim Political Thought and Administration. 1945, p. 63]
* [http://books.google.com/books?id=Fuk7fN3Jp6sC&pg=RA2-PA5&lpg=RA2-PA5&ots=fuaSpSpijK&dq=&sig=k_B6TBVx0TC1E2_sL5N2ljioH4A Ian Richard Netton. Al-Farabi and His School, 1999, p. 5]</ref>
 
[[علامه محمد قزوینی]] نیز جزو موافقان نسب ترکی فارابی است. او در بخشی از مقاله خود با عنوان" انتقاد مقاله یکی از فضلا در [[شفق سرخ]]" که به نوشته‌های مرزبان بن رستم باوندی در شفق سرخ پاسخ می‌دهد، می‌نویسد: "دیگر آنکه مرقوم فرموده‌اند:"کتب معروف… ابونصر فاریابی و محمد زکریای رازی و صدها علمای بزرگ ایران به جای اینکه به زبان فارسی نوشته شده باشند و این مفاخرت را برای ما بگذارند به زبان عربی تألیف شده‌اند. [[اسماعیل بن حماد جوهری|جوهری]] صاحب صحاح اللغه وقتی که قاموس معروف خود را نوشت به میان قبائل عرب رفت و کتاب خود را جلوی یکی از رؤسای عرب انداخت و با کمال غرور گفت خذوا لسانکم من ید رجل اعجمی". حالا ملاحظه بفرمایید در همین یک عبارت کوچک چند غلط بزرگ دست داده‌است. اولاً آنکه ابونصر فارابی را "فاریابی"نوشته‌اند و گویا "[[فاراب]]" را که شهر معروفی بوده‌است در اقصی بلاد ترکستان برساحل غربی [[سیحون]] (و همان [[اترار]] مورخین قرون وسطی است که امیر تیمور آنجا وفات کرد و خرابه‌های آن هنوز در نه فرسخی جنوب شرقی شهر" ترکستان" حالیه باقی است) با "[[فاریاب]]"که شهری بوده‌است در خراسان مابین مرو الرود و بلخ (و خرابه‌های آن نیز به اسم خیر آباد هنوز بافی است) و [[ظهیر فاریابی]] منسوب به آنجاست اشتباه کرده‌اند. ثانیاً ابونصر فارابی و جوهری صاحب صحاح هر دو را از از علمای بزرگ ایران شمرده‌اند (فاریابی را بالصراحه و جوهری را چنانکه از سیاق عبارت استنباط می‌شود چه صحبت از "صدها علمای ایران" است) و حال آنکه این دو نفر به تصریح عامه مورخین، ترک بوده‌اند و ابداً ربطی به نژاد ایرانی نداشته‌اند. واضح است که من نمی‌خواهم از مفاخر آبا و اجدادی خودمان بکاهم و یک ایرانی را ترک بقلم بدهم؛ ولی این را هم نمی‌خواهم که مثل [[قاضی نورالله شوشتری]] معروف به شیعه تراش، ایرانی تراشی کنم یا مثل اتراک لوس بی سواد حالیه که [[زرتشت]] و [[محمد]] را هم ترک می‌دانند یا مثل لویس کشیش عیسوی بیروتی صاحب کتاب "کتاب النصرانیه"که اغلب شعرای جاهلیت و اسلام را نصرانی تعداد کرده‌است من هم کسانی را که ایرانی نبوده‌اند ایرانی قلمداد کرده جزء مفاخر دروغی ایران بشمارم. بر فرض هم که من اینکار ر ا کردم مردم که کور و کر نیستند به که امر را مشتبه خواهم کرد؟ اگرچه ترک بودن فارابی و جوهری محل خلاف نیست که محتاج به اثباتی باشد ولی نمونه را برای یادآوری به یکی دو فقره از اقوال مورخین اشاره می‌شود:اما ابو نصر فارابی [[ابن خلکان]] او را چنین عنوان کرده‌است: "ابونصر محمد بن طرخان بن اوزلغ الفارابی الترکی الحکیم المشهور" و سپس در ترجمه حال او گوید"و کان رجلا ترکیا ولد فی بلده و نشا بها ثم خرج من بلده …" و بعد می‌گوید" ورد علی سیف الدوله فادخل علیه و هو بزی الاتراک و کان ذالک زیه دائماً"و بعد در آخر ترجمه در ضبط اسامی اجداد فارابی گوید" و طرخان بفتح الطاء المهمله… و اوزلغ بفتح الهمزه… و هما من اسماء الترک" و در شرح فاراب گوید:"و هی قاعده من قواعد مدن الترک" و قریب به همین مضمون است عیناً تاریخ الحکما [[قفطی]] و معجم البلدان [[یاقوت حموی|یاقوت]] و مختصر البلدان [[ابوالفرج بن العبری]] نصرانی و تاریخ [[ابوالفداء]]. و همچنین کتب مستشرقین اروپا از قبیل [[دیتریسی]] مستشرق آلمانی معروف که بعضی از کتب فارابی را متنا و ترجمتا چاپ کرده‌است و مولفات [[کارا دو ور]] مستشرق فرانسوی معروف که متخصص در تاریخ فلاسفه اسلام است و تاریخ ادبیات عرب از [[کارل بروکلمان|بروکلمن]] آلمانی و [[نیکلسون]] انگلیسی و تاریخ ادبیات ایران از [[ادوارد براون|ادوارد برون]] انگلیسی و غیرهم. اما جوهری صاحب صحاح او نیز به اجماع مورخین، ترک و بر حسب اتفاق او هم از همان شهر فاراب سابق الذکر یعنی همشهری ابونصر فارابی بوده‌است. [[ثعالبی]] که معاصر او بوده و هر دو باهم مدتی در یک شهر یعنی در نیشابور می‌زیسته‌اند در یتیمه الدهر در ترجمه حال او گوید" من اعاجیب الدنیا و ذالک آنه من الفاراب احدی بلاد الترک و هو امام فی لغه العرب". و تقریباً عین همین مضمون را یاقوت در معجم الدبا و سیوطی در طبقات النحاه در حق او نوشته‌اند. قزوینی در آثار البلاد در تحت "فاراب" گوید" و من العجب انهما (ای الجوهری و خاله صاحب دیوان الادب) کانا من اقصی بلاد الترک و صارا من ائمه العربیه"<ref>بیست مقاله قزوینی، مقالات ادبی و تاریخی میرزا محمد خان بن عبدالوهاب قزوینی، جزو اول، به اهتمام پور داوود، از سلسله انتشارات زرتشتیان ایرانی بمبئی، بدون تاریخ صص 92-95</ref>
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/فارابی»