ژئومورفولوژی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مقاله خوب}}

{{ژئومورفولوژی}}

ژئومورفولوژی شاخه‌ای از رشتهٔ [[جغرافیای طبیعی]] است که به بررسی چگونگی به‌وجود آمدن اشکال مختلف طبیعی در سطح [[زمین]] می‌پردازد و تغییرات حاصل از عوامل درونی و بیرونی زمین را بر روی این اشکال دنبال می‌کند تا بتواند رفتار آن‌ها را تبیین نموده و به پیش‌بینی آینده آن نایل شود. هدف از این علم، مطالعه اجزای اصلی تشکیل دهندهٔ ناهمواری‌ها است و از روش اصولی توصیف علمی ناهمواری شامل شناسایی اجزای متفاوت عوارض زمین و چگونگی روابط بین آن‌ها و طبقه‌بندی این عوارض به‌صورت سیستماتیک بهره می‌گیرد.<ref>{{پک|محمودی|۱۳۸۳|ک=ژئومورفولوژی ساختمانی|ج=|ص=}}</ref>

 

ژئومورفولوژی دانشی است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی شکل گرفت و با تلاش دانشمندان [[علوم زمین]] به قوانین و اصول علمی خود رسید. این علم امروزه مبتنی بر مقایسه [[ناهمواری]]‌ها و همچنین تعیین اشکال اولیه آن‌ها و بالاخره شناسایی فرایندها و محیط‌های ریخت‌اقلیمی است و داری دو گرایش اصلی ژئومورفولوژی نظری (محض) و ژئومورفولوژی عملی (کاربردی) است. امروزه ژئومورفولوژی در دانشگاه‌های دنیا به‌عنوان زیرشاخه‌ای از علوم زمین و در ایران نیز به عنوان گرایشی از جغرافیای طبیعی و هم به‌صورت رشته‌ای مستقل (در مقاطع تحصیلات تکمیلی) در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.

 

 

== واژه‌شناسی ==

 

== شاخه‌ها ==

مطالعات فرایند (و مطالعات کمّی) برای سه یا چهار دهه از حاکمیتی جدی برخوردار گشت و مطالعات [[تاریخ]]ی که به واسطه مطالعات کمّی از میدان به‌دررفته بود بعداً با ساختاری قوی‌تر برگشت و در ترکیب با مطالعات فرایند، ژئومورفولوژی مدرن را به‌وجود آورد. ژئومورفولوژی کاربردی که بعد از جنگ جهانی دوم پدید آمد، زادهٔ ژئومورفولوژی مدرن است. در بطن این تحولات انواع دیگر شاخه‌های ژئومورفولوژی نیر به‌وجود آمدند که از جمله آن‌ها می‌توان به ژئومورفولوژی ساختمانی و ژئومورفولوژی اقلیمی اشاره نمود.<ref>{{پک|حسین‌زاده|۱۳۸۷|ف=ژئومورفولوژی و مطالعات آن در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی|ک=پژوهش‌های جغرافیای طبیعی|ج=|ص=۱۳۹}}</ref> در حال حاضر دوشاخه اصلی ژئومورفولوژی عبارتند از ژئومورفولوژی نظری (محض) و ژئومورفولوژی عملی (کاربردی). ژئومورفولوژی نظری (محض) نیز متشکل از ژئومورفولوژی ساختمانی و (دینامیک درونی) و ژئومورفولوژی اقلیمی (دینامیک بیرونی) است.<ref>{{پک|زمردیان|۱۳۸۸|ف=|ک=ژئومورفولوژی ایران|ج=|ص=}}</ref>

 

[[پرونده:Active Margin.svg|بندانگشتی|چپ|250px|[[فرورانش]] یک [[پوسته اقیانوسی]] تحت تأثیر نیروی [[زمین‌ساخت صفحه‌ای]] و تشکیل کمربند کوه‌زایی غیربرخوردی (مثال: [[رشته‌کوه آند]]).]]

ژئومورفولوژی ساختمانی<ref group="پ">Structural Geomorphology</ref> ناهمواری را در رابطه با ساختمان زمین‌شناسی بررسی می‌کند و سپس اشکال ساختمانی را طبقه‌بندی می‌نماید و از ماهیت سنگ‌ها و طرز قرار گرفتن آن‌ها و پدیده‌هایی که از عمل زمین‌ساخت (مانند خمیدگی‌های طبقات، شکستگی‌ها، چین‌ها و…) حاصل می‌شود، بحث می‌کند. به‌عبارت دیگر خطوط اصلی پیکرشناسی ساختمان زمین از طبیعت سنگ‌ها و نظم و ترتیب آن‌ها شناخته می‌شود<ref>{{پک|معیری|۱۳۹۰|ک=فرهنگ واژه‌های ژئومورفولوژی|ج=|ص=}}</ref> و می‌توان گفت قسمت عمده شکل گیری‌های پوسته زمین به وسیله این علم شناخته می‌شوند. چنان‌چه ناهمواری را در رابطه با ساختمان زمین‌شناسی مطالعه کنیم و اشکال ساختمانی را طبقه‌بندی و تعریف نماییم با ژئومورفولوژی ساختمانی سر و کار خواهیم داشت. به عبارت دیگر اصول پیکرشناسی ساختمان زمین به کمک طبیعت سنگ‌ها یعنی ساختمان [[سنگ‌شناسی]] و نظم و ترتیب آن‌ها، (یعنی ساختمان زمین) مورد مطالعه قرار می‌گیرند.<ref>{{پک|محمودی|۱۳۸۳|ک=ژئومورفولوژی|ج=|ص=}}</ref>

 

=== ژئومورفولوژی اقلیمی ===