کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰.۱) +املا+مرتب+تمیز (۱۴.۹ core): + رده:کودتاها و تلاشها برای کودتای دهه ۱۹۲۰ (میلادی) |
نجات ۲ منبع و علامتزدن ۰ بهعنوان مرده.) #IABot (v2.0 |
||
خط ۸۰:
محمدعلی همایون کاتوزیان در بررسی اسناد وزارت امور خارجه انگلیس به این نتیجه میرسد که بریتانیا نه نقشی در برآمدن رضاخان داشت و نه دخالتی در فروافتادن احمدشاه. سیاست رسمی دولت بریتانیا در آن زمان که لرد کرزن وزیر خارجه این کشور بود این بود که قرارداد ۱۹۱۹ سرانجام به اجرا دربیاید؛ اما دیپلماتها و افسران بریتانیایی در تهران میدانستند که آن قرارداد مردهاست و به هیچ نتیجهای نمیرسد و ایران در خطر اضمحلال قرار دارد. در یکی دو سال اول پس از کودتا روابط ایران و بریتانیا خیلی سرد بود چون وزارت خارجه بریتانیا با کودتا برخورد منفی کرد و تنها با گذشت زمان بود که متوجه شد بعضی از عناصر خودش در این کودتا دست داشتهاند.
با اینکه سفارتخانه بریتانیا در تهران تلاش میکرد پشتیبانی وزارت خارجه بریتانیا را به نفع سیدضیا جلب کند، این وزارتخانه که میدید سیاست اصلی اش در ایران به هم خوردهاست، کوچکترین امتیازی به دولت سیدضیا نداد و هنگامی که مشخص شد بریتانیا پشتیبان سیدضیا نیست احمدشاه و رضاخان مشترکاً و به آسانی دولت سیدضیا را از کار انداختند. عدم پشتیبانی دولت بریتانیا از سیدضیا خود دلیل دیگری است بر اینکه این دولت در کودتا نقش نداشتهاست. بعداً که سر پرسی لورین وزیرمختار (در آن زمان نمایندگان سیاسی بریتانیا در تهران عنوان سفیر نداشتند) بریتانیا در تهران شد کوشید روابط دو کشور را التیام ببخشد و آهسته آهسته به لرد کرزن این نظر را القا کند که در شرایطی که در ایران وجود دارد آدمی مثل رضاخان میتواند اوضاع را تثبیت کند. دولت بریتانیا همان گونه که اسناد گواهی میدهد نه در جنبش جمهوریخواهی کوچکترین نقشی داشت و نه در پادشاه کردن رضاخان دخالت کرد. سر پرسی لورین در یکی از نامههایش به وزارتخانه از رضاخان به عنوان مردی درستکار و باعرضه یاد میکند که دزد نیست و با بریتانیا هم دشمنی ندارد؛ اما وزیر انگلیسی در جوابش به او توصیه میکند که گول نخورد، رضاخان “بلد است شیرین حرف بزند و ترش رفتار کند - talking sweet and acting sour.<ref>
هارولد نیکلسون، نماینده سیاسی بعدی در تهران، سیاست ستایشگرانه لورین نسبت به رضاشاه را نکوهش میکرد و رضاشاه را از توانایی فکری و اخلاقی برای احراز مقامات عالی بیبهره میدانست. رابرت کلایو، جانشین نیکلسون، نیز نظریاتی مشابه او داشت. در پایان سال ۱۳۰۶ سفارت بریتانیا در تهران به این نتیجه رسیده بود که رضاشاه هزار بار از احمدشاه بدتر است. در سال ۱۳۱۱ در آستانه درگیری ایران و انگلستان، وزارت خارجه بریتانیا رضاشاه (که قرارداد نفت را به درون آتش شومینه انداخته بود) را یک «وحشی» خواند و سال بعد یک «دیوانه خونآشام».<ref>هوشنگ صباحی: سیاست انگلیس و پادشاهی رضاشاه، پروانه ستاری، نشر گفتار، ۳۶۶ صفحه، تهران: ۱۳۷۹</ref><ref>میخائیل زیرینسکی: ''قدرت سلطنت و دیکتاتوری (رضاشاه و انگلستان)''، ص 67</ref>
خط ۱۶۰:
* عبدالله شهبازی: [http://www.shahbazi.org/Articles/Coup.pdf کانونهای استعماری، کودتای ۱۲۹۹ و صعود سلطنت پهلوی]
* [http://www.peiknet.com/1384/hafteh/01esfand/62/pag/31tajolmoluk-archive.htm خاطرات تاج الملوک آیراملو همسر اول رضا شاه]
* [https://web.archive.org/web/20060113122614/http://www.chebayadkard.com/ketabkhaneh/nehzatmelli/iran_baramadanrezakhan/book01/html/p0000_.html ایران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسیها] سیروس غنی، ترجمه حسن کامشاد
* [http://www.ir-psri.com/Show.php?Page=ViewArticle&ArticleID=191 کودتای رضاخان]
* [http://www.rahekargar.net/ketab/koodeta1299.pdf کودتای ۱۲۹۹ PDF]
|