منائیان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
تمیز کاری... |
جز منائیان برچسب: حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار |
||
خط ۹۴:
}}
{{تاریخ ایران}}
'''
==تشکیلات دولتی مننا==
مننا که متحد آشور بود سرانجام در سال [[۶۱۶ (پیش از میلاد)]] توسط [[ماد|مادها]] و پیش از حمله ماد به آشور [[۶۱۴ (پیش از میلاد)]] منقرض شد.<ref>بررسیهای تاریخی. شماره مخصوص دوهزار و پانصدمین سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران. مهر ۱۳۵۰ مقاله قلمرو شاهنشاهی هخامنشی. حسینقلی ستوده</ref>
[[پرونده:Near East in 1000bc (en).jpg|300px|بندانگشتی|راست|قلمرو
[[پرونده:East-Hem 1300bc.jpg|300px|بندانگشتی|راست|قلمرو
▲منا در پایان قرن هشتم پیش از میلاد از مبارزهٔ آشور و اورارتو استفاده نمود و بر قدرت خود افزود و سراسر ناحیهٔ دریاچهٔ ارومیه را به زیر اطاعت خود درآورد. شاید به استثنای کرانهٔ غربی و بخش شمالی دریاچهٔ ارومیه که در دست اورارتو باقی‌ماند. محتملا منا از طرف شمال با پادشاهی [[سکائستان|سکائیان]] هم‌مرز شد.
مدارک زیادی دربارهٔ سازمان اجتماعی و دولتی ماننا وجود ندارد. ساکنان ماننا مانند دیگر نواحی، بیشتر به دامداری اشتغال می‌ورزیدند<ref>به پرورش گوسفند و دام‌های بزرگ شاخ‌دار و اسب و خر و تا حدی [[شتران دو کوهان]] می‌پرداختند. خراجی که پادشاهان آشور از ماننا می‌گرفتند بدین قرار بود.</ref> مع‌هذا در هیچ‌یک از بخش‌های سرزمین ماد آینده زراعت، در ردیف دامداری، چنان اهمیتی را که در ماننا واجد بوده، نداشته‌است. مثلاً در هنگام لشکرکشی [[سارگون دوم]] به [[اورارتو]] در سال - ۷۱۴ پ.م. - اهالی ماننا آرد لشکریان [[آشور]] را تأمین کردند.▼
▲[[پرونده:Near East in 1000bc (en).jpg|300px|بندانگشتی|راست|قلمرو منائیان ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح]]
▲[[پرونده:نقشه ماد و ماننا.jpg|چپ|بندانگشتی|270px|جغرافیای ماننا]]
▲[[پرونده:East-Hem 1300bc.jpg|300px|بندانگشتی|راست|قلمرو منائیان، صده ۱۳۰۰ قبل از میلاد مسیح]]
▲مرکز دولت مزبور در جلگهٔ [[دریاچه ارومیه]] در آذربایجان کنونی ایران بوده‌است. دولت ماننا از قرن هشتم - ۷۹۹ - پیش از میلاد بارها با آشور و [[اورارتو]] به مبارزه برخاست و در واقع مغلوب هیچک از دو دولت مزبور نگشت. مع‌هذا دولت ماننا به مراتب کمتر از دیگر دول بزرگ آن زمان یعنی [[اورارتو]]، [[ایلام]] و [[فریجیه]] شهرت داشت. این گمنامی بیشتر بدان سبب است که هنوز کتیبه‌ها یا سنگ نبشته‌هایی از شاهان ماننا مکشوف نگشته و در دست نیست و در هیچ‌یک از شهرهای ماننا حفریاتی به عمل نیامده است؛ و ناگزیر تمام اطلاعات مربوط به این دولت را از سال‌نامه‌های آشوری و اورارتویی کسب می‌شود و منابع مزبور اوضاع دولت ماننا را در دوران فتوحات آشور یا اورارتو<ref>که غالباً سخت اغراق‌آمیز است</ref> یعنی عصر ناکامی‌ها و شکست‌های ماننا شرح می‌دهند.<ref>مثلاً اگر پادشاهان اورارتو کتیبه‌هایی در شرح پیروزی‌ها و ساختمان‌های خویش بر صخره‌ها نقر نمی‌کردند و باقی نمی‌گذاشتند دربارهٔ اورارتو و نیرو و اهمیت طول مرزهای آن به تقریب هیچ اطلاعی در دست نبود. یک مثل دیگر پادشاهی [[هیتیان]] است در [[آسیای صغیر]] که یکی از بزرگترین دولت‌های بزرگ شرق بوده. قبل از کشف بایگانی دولتی آن پادشاهی این عقیده - بر اساس اطلاعات موجود در منابع مصری - شایع بود که پادشاهی هیتیان کشور کوچکی در سوریه بوده‌است.</ref>
مع‌هذا حتی منابع موجود نیز تا اندازه‌ای احیای تاریخ ماننا را اجازه می‌دهند.<ref>که سازمان دولتی جالب توجهی داشته و در تاریخ شرق در هزارهٔ اول پیش از میلاد نقش بالنسبه مهمی نیز بازی کرده</ref> کشور ماننا بعدها از لحاظ فرهنگ و تمدن و اقتصاد هستهٔ پادشاهی [[ماد]] را در قرن ششم پ.م. تشکیل داد؛ ولی در آغاز هزارهٔ اوّل پیش از میلاد ماننا، که در آن زمان یکی از کوچکترین تشکیلات دولتی [[لولوبی]] و [[کوتی]] بوده، جدا از اتحادیهٔ قبایلی وجود داشت.<ref>که هم در قرن نهم پ.م. در نواحی جنوبی‌تر و جنوب‌غربی پدید آمده بود و ''[[اتحادیه قبایل ماد]]'' نامیده می‌شد</ref>
=== جغرافیای مننا ===
[[پرونده:Map of izertu.jpg|بندانگشتی|چپ|230px|منطقهٔ
در طی دههٔ دوم قرن هشتم - ۷۲۰ - پ.م. لشکرکشی‌های آشور به سوی مشرق موقتاً قطع شد. در حدود سال ۷۲۰ وضع سیاسی کشور ماننا به قرار زیر بود: اقصای شمال، آنسوی دریاچهٔ ارومیه تحت تصرف اورارتو قرار داشت؛ و به تقریب باقی سرزمین [[آذربایجان]] کنونی ایران به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت حکومت [[ایرانزو]] پادشاه ماننا بود؛ ولی در مرزهای آن پادشاهی متصرّفات فرمانفرمایان نیمه مستقلی قرار داشتند که برای موجودیت ماننا خطرناک بودند<ref>همهٔ آنها بطور رسمی حاکم نشین یا جانشین (شاکنوی) ماننا شمرده می‌شدند ولی عملاً تا حدی مستقل بودند. گرچه در واقع تابع ماننا بوده‌اند.</ref> این‌ها به ایالات زیر تقسیم می‌شدند:<ref>بزبان آشوری ناژه - NaGê</ref>
* [[زیکرتو]]: در ناحیهٔ [[میانه]] کنونی
سطر ۱۳۲ ⟵ ۱۲۴:
=== جامعه ماننا ===
▲مدارک زیادی دربارهٔ سازمان اجتماعی و دولتی ماننا وجود ندارد. ساکنان ماننا مانند دیگر نواحی، بیشتر به دامداری اشتغال می‌ورزیدند<ref>به پرورش گوسفند و دام‌های بزرگ شاخ‌دار و اسب و خر و تا حدی [[شتران دو کوهان]] می‌پرداختند. خراجی که پادشاهان آشور از ماننا می‌گرفتند بدین قرار بود.</ref> مع‌هذا در هیچ‌یک از بخش‌های سرزمین ماد آینده زراعت، در ردیف دامداری، چنان اهمیتی را که در ماننا واجد بوده، نداشته‌است. مثلاً در هنگام لشکرکشی [[سارگون دوم]] به [[اورارتو]] در سال - ۷۱۴ پ.م. - اهالی ماننا آرد لشکریان [[آشور]] را تأمین کردند.
جامعهٔ ماننا سازمان قبیله‌ای را تا حدّ معتنابهی حفظ نموده بود. این نکته جالب است که متون اورارتویی دولت مزبور را «کشور مانا» می‌خوانند ولی منابع آشوری تقریباً همیشه آن را کشور ماننا می‌نامند.<ref>مانا-نی‌ابانی Mana-niebai. قبایل ماننایی. مآت ماننایی</ref><ref>به عبری باستانی minni در متون متقدم آشوری ماننا به معنی محدود کلمه munna یا manaš</ref> آثار باقیه از آشوریان، گذشته از مانناییان از بسیاری قبایل دیگر نیز که جزو کشور ماننا بودند نام می‌برند از قبیل [[تئورلی‌یان]]، [[مسیّ‌یان]]، [[دالی‌ییان]]، [[سونبی‌یان]]، [[کوموردیان]].<ref>Teurli, Mec(c)i, Dali, Sunbi, Kumurdi</ref>
سطر ۲۲۴ ⟵ ۲۱۸:
== پیوند به بیرون ==
{{گاه‌شمارهای تاریخ ایران}}
{{موضوعات ایران}}
| |||