عهدنامه گلستان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خط ۳۵:
 
== عهدنامه ==
طرفین برای مذاکره در روستای [[گلستان، گران‌بوی|گلستان]] در قره‌باغ، با رتیسچوف نماینده روسیه و [[ابوالحسن شیرازی]] و [[گور اوزلی|اوزلی]] به‌عنوان نماینده برای ایران دیدار کردند. اوزلی چیزی بیشتر از استفاده از نفوذ خود برای ادامه مسیر در جهت توافق و محافظت از منافع انگلیس انجام نداد، زیرا شرایط واقعی این توافق‌نامه اساساً توسط رتیسچوف دیکته شده بود. پیمان گلستان در تاریخ ۲۹ شوال ۱۲۲۸ ه‍.ق/۲۴ اکتبر ۱۸۱۳ م منعقد شد و در سپتامبر ۱۸۱۴ م در [[تفلیس]] تصویب شد. این قرارداد توقف همهٔ خصومت‌ها را بین روسیه و ایران (ماده ۱) و تعیین حدود مرزی بین آن‌ها را براساس «وضعیت فعلی» فراهم کرده‌است، یعنی هر یک از طرف‌ها اساساً قلمرو خود را تحت کنترل خود نگه می‌دارند. مرز بین دو قدرت در امتداد خطی از «[[بالهارود|آدینه‌بازار]] مشخص شد، و مستقیماً به‌سمت [[دشت مغان]] به سمت قسمتهای آنس (خوانده شود [[ارس]]) در [[یدی بلوک]]، از ارس به محل اتصال [[کپنکچی:az:Bolnis Kəpənəkçi|کپنک‌چای]] در پشت [[تپه مقری]]؛ از آنجا مرز قره‌باغ و نخجوان از بالای کوه‌های [[الاگوزآراگاتس|آلداگوزآلاگوز]] تا [[درلگز:en:Dar-Alages|در-آلاگوز]] است، و از آنجا مرز قره‌باغ، نخجوان، ایروان و نیز بخشی از [[پادشاهی کارتلی-کاختی|گرجستان]] و قزاق[[:az:Qazax sultanlığı|قازاخ]] و [[:en:Shamshadin|شمس‌الدین‌لو]] توسط [[ایشکاشیک میدان]] جدا شده است. از ایشک میدان خط زنجیره‌ای از کوه‌ها در سمت راست و رودخانه [[حمزه چمن]]، و از قله کوه‌های [[:az:Pəmbək sultanlığı|پنبک]] به [[شوراگل:az:Şörəyel sultanlığı|شوره‌گل]] و از آنجا در امتداد الاگوزآلاگوز در امتداد روستای شوراگلشوره‌گل و بین آنهایی که از روستای [[ماستارا|مستره]] می‌گذرد تا اینکه به رودخانه [[آرپچایآرپا (رود)|آرپا]] برسد.» از آنجا که اوضاع در تالش همچنان مورد اعتراض بود، برای حل‌وفصل به کمیسیون بعدی واگذار شد (ماده ۲). شاه ایران مجبور شد حاکمیت تزار بر گرجستان، [[منگلریا:en:Principality of Mingrelia|مینگرل]]، [[آبخازیا:en:Principality of Abkhazia|آبخاز]]، [[خانات گنجه|گنجه]]، [[خانات قره‌باغ|قره‌باغ]]، [[خانات قبه|قبه]]، [[دربندخانات (روسیه)دربند|دربند]]، [[خانات باکو|باکو]]، [[داغستان]]، [[خانات شکی|شکی]] و سایر سرزمین‌ها را به‌رسمیت بشناسد (ماده ۳). این نه‌تنها ازدست‌رفتن حاکمیت ایرانیان بر قفقاز را منعکس می‌کند، بلکه ادعاهای عثمانی را نسبت به برخی از این سرزمین‌ها کم کرد. روس‌ها این حق را پیدا کردند که «شاهزاده‌ای را که به‌عنوان وارث معرفی می‌شود، به‌رسمیت بشناسند، و در صورت لزوم بتوانند به او کمک کند تا هرگونه حزب مخالف را سرکوب کند (ماده ۴)». این زبانِ به عمد مبهم به منظور دستیابی به درخواست خاص روسیه برای حمایت از عباس میرزا به‌عنوان جانشین سلطنت بود و به‌طور ضمنی درخواست پیش‌گیرانه و توهین‌آمیزِ شناخت رسمی فتحعلی به‌عنوان شاه در این پیمان بود. درحالی‌که ممکن است این ماده برای کاهش این ترس گنجانده شده باشد که شاهزادگان رقیب سعی کنند از ضررهای ارضی ناشی از این پیمان به‌عنوان ابزاری برای بی‌اعتبار کردن و جایگزینی عباس میرزا به‌عنوان وارث بلافصل استفاده کنند، اما همچنین پیش‌زمینه‌ای خطرناک را ایجاد کرد که روسیه نه‌فقط حق «به‌رسمیت شناختن» بلکه در واقع تصویب — یا به‌طور ضمنی وتو — تعیین ولیعهد ایرانی را داشته باشد. روسیه همچنین حق دسترسی کشتی‌های تجاری خود را به بنادر ایرانی خزر و حق انحصاری نگهداری کشتی‌های جنگی در خزر را تضمین کرد (ماده ۵). مواد باقیمانده (۶–۱۱) برای تبادل زندانیان، انتصاب سفیران، روابط تجاری، گمرک کالاها و سایر امور روزمره ترتیب داده شده است.<ref>{{پک|Daniel|2001|ف=Golestān Treaty|ک=Iranica|زبان=en}}</ref>
 
== مناطق جدا شده از ایران در عهدنامه گلستان ==