عهدنامه گلستان: تفاوت میان نسخه‌ها

== پیشینه ==

[[پرونده:Gulistan treaty.jpg|thumbnail|راست|مرز [[ایران]] و [[روسیهٔ تزاری]] پیش از [[پیمان نامه گلستان|پیمان نامهٔ گلستان]] (این نقشه دقیق نیست و نیمه غربی [[گرجستان]] و حدود ۱۵ هزار کیلومتر مربع از شمال [[داغستان]] و [[چچن]] و [[اینگوشتیا|اینگوش]] را شامل نمی‌شود) - در نتیجه این عهدنامه ایران حدود ۲۲۰ هزار کیلومتر مربع از سرزمین خود (وسعت خاکی) به همراه ۱۳۶۰ کیلومتر خط ساحلی در [[دریای کاسپین]] (۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر وسعت آبی) و ۳۱۰ کیلومتر خط ساحلی در [[دریای سیاه]] (۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت آبی) خود را از دست بدهد.]]

خاستگاه جنگ اول روسیه و ایران را می‌توان به تصمیم [[پاول یکم]] برای الحاق [[گرجستان]] در دسامبر ۱۸۰۰ م ردیابی کرد و پس از ترور پاول در ۱۱ مارس ۱۸۰۱ م، این سیاست فعالانه توسط جانشین وی، [[الکساندر یکم]] با هدف ایجاد کنترل روسیه بر [[خانات قفقاز شرقی]] دنبال شد. در ۱۸۰۳ م، فرمانده تازه‌منصوب‌شده نیروهای روسی در قفقاز، [[پاول سیسیانوف]]، به [[گنجه]] حمله، و ارگ آن را در ۱۵ ژانویه ۱۸۰۴ م تصرف کرد. والی، [[جوادخان قاجار زیادلو]] کشته شد و تعداد زیادی از ساکنان قتل عام شدند. پادشاه قاجار، فتحعلی‌شاه، تهدید روسیه برای [[ارمنستان]]، [[قره‌باغ]] و [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]] را نه‌تنها به‌عنوان منبع بی‌ثباتی در مرزهای شمال غربی خود، بلکه به‌عنوان چالشی مستقیم برای اقتدار قاجار می‌دید. وی دربار را به [[سلطانیه]] منتقل کرد، خواستار عقب‌نشینی سربازان روسی شد و سرانجام دستور داد که یک ارتش از ۳۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰ مرد، در سرتاسر رود [[ارس]] به سرپرستی پسرش، ولیعهد و حکمران آذربایجان [[عباس میرزا]] — که نیروهای باقی‌مانده در جنگ علیه روس‌ها را هدایت می‌کرد — مستقر باشد. در همین حال، سیسیانوف به [[ایروان]] حمله کرد که با ارتش عباس میرزا در نزدیکی [[واغارشاپات|اچمیازدین]] روبرو شد. سیسیانوف با تعداد سرباز کمتر اما توپخانه‌ای بیشتر، در ۷ ژوئن عباس میرزا را شکست داد اما نتوانست ایروان را تصرف کند. بین سال‌های ۱۸۰۵ و ۱۸۰۶ م، روس‌ها [[خانات شروان|خان شیروان]] را ترغیب کردند تا تسلیم شود. خانات [[خانات قره‌باغ|قره‌باغ]]، [[خانات شکی|شکی]]، [[خانات باکو|باکو]] و [[خانات دربند|قبه دربند]] را فتح کرد؛ و آرزوهایی برای الحاق [[خوی]] و حتی [[تبریز]] داشت. پس از ناکامی روسیه در محاصره ایروان و تلاش ناموفق برای حمله به [[گیلان]]، سیسیانوف در سال ۱۸۰۶ م، هنگام تلاش برای مذاکره با خان باکو، [[حسینقلی‌خان بادکوبه|حسینقلی خان]] ترور شد. بدین‌ترتیب روسیه کنترل تمامی مناطق مورد اختلاف در شمال کُر و برخی مناطق بین کر و ارس را به‌دست‌آورد، وضعیتی که به‌طور قابل‌توجهی در مدتِ باقی‌مانده از جنگ تغییر نکرد، اما گسترشِ هرچه بیشترِ آن دشوار بود. [[ایوان گودویچ|ایوان گودُویچ]] جانشین سیسیانوف شد، که بی‌نتیجه به‌دنبال حل‌وفصل صلح بود؛ او سپس در ۱۸۰۸ م تهاجم روسیه را ادامه داد و به‌طور موقت اچمیادزین و [[نخجوان]] را اشغال و ایروان را محاصره کرد، اما نتوانست آن را فتح کند. ایروان، تحت فرماندهیِ توانمندِ [[حسینقلی خان سردار ایروانی|حسینقلی خان قاجار]]، جبههٔ دفاعِ ایران برای باقی جنگ شد. قاجارها با فراهم کردن فتوای جهاد و سپس دریافتِ حمایتِ قابل‌توجه از بریتانیا، در سال ۱۸۱۰ م به قره‌باغ حمله کردند و در [[نبرد سلطان‌آباد]] در ارس در ۱۳ فوریه ۱۸۱۲ م پیروز شدند و قلمرو را در تالش در سال ۱۸۱۲ م بازسازی کردند.<ref>{{پک|Daniel|2001|ف=Golestān Treaty|ک=Iranica|زبان=en}}</ref>