علی بن موسی الرضا: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌نشده] | [نسخهٔ بررسی‌نشده] |
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۲:
'''علی بن موسی الرضا''' ([[۱۴۸ (قمری)|۱۴۸]]–[[۲۰۳ (قمری)|۲۰۳]] ه.ق)، ملقب به '''رضا''' و '''ابوالحسن،''' هشتمین امام [[شیعه|شیعیان]] دوازده امامی بعد از پدرش [[موسی کاظم]] و پیش از پسرش [[محمد تقی]] می‌باشد. علی بن موسی در شهر [[مدینه]] از [[نجمه خاتون]] متولد و در دیار [[توس]] از دنیا رفت. رضا در دوره‌ای می‌زیست که خلفای عباسی با مشکلات عمده‌ای از جمله شورش‌های شیعیان مواجه بودند. [[مأمون]] به دنبال راهی برای پیروزی بر این شورش‌ها تصمیم گرفت رضا را در حکومت دخیل کند، و به همین منظور پست ولیعهدی را به عهدهٔ او گذاشت. مأمون بعدها به اشتباهش پی‌برد و برای جبران آن به نوشتهٔ بیشتر مورخان تصمیم گرفت به او سم خورانده، او را از سر راهش بردارد. رضا در یکی از روستاهای [[خراسان]] که بعدها به مناسبت خاکسپاری‌اش در آن به [[مشهد]] (محل شهادت)، تغییر نام یافت به خاک سپرده شد.<ref name="chittick">{{cite book|last1=Tabåatabåa'åi|first1=Muhammad Husayn|title=A Shi'ite Anthology|date=1981|others=Selected and with a Foreword by [[سید محمدحسین طباطبایی|Muhammad Husayn Tabataba'i]]; Translated with Explanatory Notes by [[ویلیام چیتیک|William Chittick]]; Under the Direction of and with an Introduction by [[سید حسین نصر|Hossein Nasr]] |publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-585-07818-2|pages=49–50 & 138–139}}</ref><ref name="Donaldson">{{cite book|last=Donaldson|first=Dwight M.|title=The Shi'ite Religion: A History of Islam in Persia and Irak|year=1933|pp=161–170|publisher=BURLEIGH PRESS}}</ref> [[حرم امام رضا|مقبرهٔ وی]] سالانه مورد بازدید میلیون‌ها [[شیعه]]<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://khabarfarsi.com/n/1906182/استقبال_مذاهب_مختلف_از_امام_رضاع_مظهر_همگرایی_است |عنوان = خبر فارسی|تاریخ بازدید =۲۰۱۲-۰۱-۲۳}}</ref> از [[ایران]]، [[پاکستان]]، [[بحرین]]، [[عراق]] و دیگر کشورها قرار می‌گیرد.
==
=== نام ===
خط ۳۹:
تاریخ‌نگاران برای مادر علی بن موسی، نام‌های مختلفی ذکر کرده‌اند؛ از جمله: نجمه، اروی، سکن، سمان، تکتم و طاهره. امّا مشهورترین نام وی تکتم و نجمه بوده<ref name=":4">{{پک|پورامینی|۱۳۹۶|ک=بر مدار آفتاب|ص=۱۷}}</ref> و پس از متولد شدن امام به نام‌های طاهره و ام‌البنین نیز خوانده شده است. [[سید محمدتقی مدرسی|محمدتقی مدرسی]] معتقد است که دلیل تعدد نام‌های وی شاید به خاطر آن باشد که کنیز، نزد هر یک از صاحبان خود، به نامی خوانده می‌شده است.<ref name=":2">{{پک|مدرسی|۱۳۸۲|ک=زندگی ثامن الائمه|ص=۱۲}}</ref>
== سرگذشت ==
=== تولد ===
سطر ۸۱ ⟵ ۸۳:
در شماره و اسامی فرزندان علی بن موسی، اختلاف بسیاری است، گروهی آنها را پنج تن پسر و یک دختر نوشته‌اند، به نام‌های محمّد قانع، حسن، جعفر، ابراهیم، [[شاهزاده حسین (قزوین)|حسین]] و فاطمه (عایشه). سبط بن جوزی در تذکره الخواصّ، آنان را چهار تن، که با حذف حسین، به شرحی که ذکر شده نام برده است، امّا [[شیخ مفید]] بر این باور است، که علی بن موسی را، فرزندی جز محمد جواد نبوده است، و [[ابن شهرآشوب]] و [[شیخ طبرسی|طبرسی]] در اعلام الوری، نیز بر همین اعتقاد می‌باشند، و اما در کتاب العُدد القویّه تعداد فرزندان آن حضرت دو فرزند پسر، به نام‌های محمّد و موسی، ذکر شده است؛ و آنچه در کتاب قرب الاسناد آمده‌است، این قول را تقویت می‌کند، و آن این است که بزنطی از علی بن موسی سوال کرد: «در چند سال پیش پرسیدم که جانشین شما کیست؟ فرمودید فرزندم، و در آن روز فرزند نداشتید، و اکنون خداوند به شما دو فرزند عطا فرموده است، کدام یک از این دو جانشین شماست؟» همچنین در [[عیون اخبار الرضا|عیون اخبارالرضا]] آمده که امام دختری به نام فاطمه داشته است.<ref>{{پک|فضل‌الله|۱۳۸۱|ک=تحلیلی از زندگانی امام رضا|ص=۴۴}}</ref> [[عباس قمی|شیخ عباس قمی]] نیز مدعی است که در کتب انساب، دختری به نام فاطمه برای علی بن موسی گزارش شده‌است؛ این دختر همسر محمد بن جعفر بن قاسم بن اسحاق بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب بوده و مادر حسن بن محمد بن جعفر است.<ref>{{پک|قمی|۱۳۸۶|ک=منتهی الآمال|ص=۴۳۵|ج=۲}}</ref>
=== حدیث راس جالوت ===▼
یکی از گفتگوهای عقلی و مناظره‌های علمی که علی ابن موسی الرضا با اصحاب علمی خود داشته، با رئیس دین یهودی است که به راس جالوت معروف است. در پایان این حدیث راس جالوت به دین اسلام و مذهب علی ابن موسی الرضا ایمان پیدا می‌کند. بر این حدیث، شرح‌های بسیاری نوشته شده‌است که قدیمی‌ترین آنها متعلق به قاضی سعید قمی است. میرزای قمی. ملا عبدالصحاب محمد ابن احمد نراقی نیز بر این حدیث شروحی نوشته‌اند.<ref>http://lib.eshia.ir/27483/1/233</ref>▼
== از مدینه تا مرو ==
سطر ۱۱۰ ⟵ ۱۰۴:
رنگ رخسار علی بن موسی الرضا را برخی سفیدرو و برخی سرخ‌روی و خرمایی رنگ توصیف کرده‌اند. بسیاری بر این باورند که سیمای او جذاب و سبزه بوده است. برخی نیز چون [[یوسف بن حاتم شامی]] او را از لحاظ ظاهری، شبیه به جدش [[محمد]] معرفی کرده‌اند. نویسندگان، قد و قامتش را میانه و خوش‌اندام و پر هیبت نوشته‌اند.<ref>{{پک|پورامینی|۱۳۹۶|ک=بر مدار آفتاب|ص=۵۴}}</ref>
در ویژگی‌های اخلاقی‌اش آورده‌اند که با مردم خوش اخلاق و نرم‌خوی بوده و هرگز بدگویی نکرده است. در عفو و بخشش سرآمد بوده و به حلم و بردباری دعوت می‌نموده. فروتنی وی مثال زدنی بوده و از صفات دیگرش به اخلاص، کم‌حرفی، راستگویی، امانت‌داری و خوش‌قولی بیش از دیگر صفات حسنه‌اش شهره بوده‌است.<ref>{{پک|پورامینی|۱۳۹۶|ک=بر مدار آفتاب|ص=
== موقعیت علمی و روایی ==
== آثار ==▼
از صفات علی بن موسی الرضا، عالم آل محمد است؛ یارانش او را عالمی می‌دانستند که هر بزرگ و صاحب‌نظری در علوم و ادیان که با وی نشسته باشد، در مقابلش سر تسلیم فرودآورده و او را می‌ستاید. وی جلسات علمی تشکیل می‌داد و این جلسات مختص به شیعیان نبود و بزرگان اهل سنت نیز در این جلسات حاضر می‌شدند. به گفته اباصلت هروی، وی به زبان‌های مختلفی آگاه بود و با هر طایفه‌ای به زبان خود آنها صحبت می‌نمود.<ref>{{پک|پورامینی|۱۳۹۶|ک=بر مدار آفتاب|ص=۶۴-۶۷}}</ref> از جمله فعالیت‌های علمی علی بن موسی، شرکت در مناظراتی بود که مأمون با اهداف مختلفی تهیه دیده‌بود.
=== رساله ذهبیه ===▼
''رساله ذهبیه'' یا ''طب الرضا'' رساله‌ای در طب و حفظ سلامتی است که به دستور [[مأمون]] و به قلم علی بن موسی الرضا نوشته شده‌است.<ref name="madelung"/><ref name="al islam">{{cite book |last= Muhammad Jawad Fadlallah |first= |date= |title= Imam ar-Ridha’, A Historical and Biographical Research |url=http://www.al-islam.org/imam-ar-ridha-a-historical-and-biographical-research-muhammad-jawad-fadlallah|others=Yasin T. Al-Jibouri|location= |website=Al-islam.org|publisher= |page= |isbn= |accessdate= 18 June 2014}}</ref> این کتاب که رساله ذهبیه (رساله طلایی) نام گرفته در مورد علم پزشکی است و از آنجا که به دستور مأمون آن را با آب طلا نوشته‌اند، یکی از گرانبهاترین رساله‌های پزشکی می‌باشد.<ref name="madelung"/> در این رساله توضیح داده شده‌است که زندگی انسان وقتی به خطر می‌افتد که [[صفرا]]ی زرد، صفرای سیاه و بلغم نامتوازن شوند. تغذیه درست و داروهای سنتی می‌توانند در درمان این ناموزونی مناسب باشند. از سخنان آن امام است که می‌گوید: «گمان می‌کنید جثهٔ کوچکی هستید؟ در حالی که جهان عظیم خودش را در شما پنهان کرده‌است.»<ref name="al-Qarashi">{{cite book|title=The life of Imām 'Ali Bin Mūsā al-Ridā|last1=al-Qarashi|first1=Bāqir Sharif|others= Translated by Jāsim al-Rasheed|url=http://maaref-foundation.com/english/index.htm}}</ref>▼
===
برخی معتقدند مأمون علاقهٔ زیادی به علوم مختلفی که به عربی ترجمه شده بود داشت. بر این اساس مناظرات زیادی بین رضا و علمای دین و رهبران ادیان مختلف که از جاهای مختلف به خراسان می‌آمدند ترتیب می‌داد.<ref name="madelung" /><ref name="shiite Islam" /> در مقابل برخی روایات حاکی از این است که قصد اصلی مأمون از ترتیب دادن این مناظرات، امیدواری وی برای تضعیف جایگاه علی بن موسی در نزد عموم و عالمان بوده‌است.<ref name="al-Qarashi" />
صحیفة الرضا مجموعه‌ای از احادیث منتسب به علی بن موسی الرضا است که به وسیلهٔ عبدلله بن احمد بن عامر که او آنها را از پدرش احمد و پدرش از علی بن موسی الرضا در سال ۱۹۴ هجری در مدینه شنیده‌است، روایت شده‌است.<ref name="madelung"/> این مجموعه شامل احادیث مختلف در موضوعاتی از قبیل نیایش به درگاه خداوند، اهمیت پنج وعده نماز و نماز میّت، فضایل اهل بیت پیغمبر، همچنین دربارهٔ هر یک از اهل بیت پیغمبر، تقویت روابط خویشاوندی، خطر تقلب، غیبت و یاوه گویی و غیره به نگارش درآمده‌است.<ref name="al-Qarashi"/>▼
==== مناظره با جاثلیق ====
=== عیون الاخبار الرضا ===▼
در اولین جلسه مناظره‌ای که مأمون تدارک دیده بود، پس از معرفی علی بن موسی الرضا به حاضرین، از جاثلیق مسیحی، به شرط انصاف و عدم خروج از مسیر عدالت، تقاضای مناظره با علی بن موسی را کرد، جاثلیق اشکالی را مطرح کرد که چگونه با کسی مناظره کنم که از کتابی سخن می‌گوید که من قبولش ندارم و از پیامبری نقل قول می‌کند که او را به نبوت نمی‌شناسم. این سخن جاثلیق با واکنش علی بن موسی مواجه شد و به او اطمینان داده شد که استدلال علی بن موسی از روی کتاب انجیل است. سپس مناظره‌ای بین آن دو صورت گرفت و جاثلیق در نهایت به وحدانیت خدای یگانه اعتراف نمود و ساکت شد.<ref>{{پک|مکارم شیرازی|۱۳۸۸|ک=مناظرات تاریخی امام رضا|ص=۲۹}}</ref>
[[عیون اخبار الرضا]] کتابی است که نویسنده آن، ابن بابویه، معروف به [[شیخ صدوق]]، که در گورستان ابن بابویه در ری مدفون است، هر چیزی را که دربارهٔ آن امام روایت شده را کنار هم گرد آورده‌است. مناظرات دینی و احادیثی که از رضا نقل شده، چرایی انتخاب نام امام، همچنین روایات مربوط به مرگ و معجزاتی که در حرمش واقع شده از موضوعات این کتاب می‌باشد.<ref name="chittick"/>▼
=== فقه الرضا ===▼
▲
==== مناظره با بزرگ هیربدان ====
پس ایمان راس جالوت، علی بن موسی رو به بزرگ زرتشتیان حاضر در جلسه کرد و از وی درباره زرتشت و دلیل ایمان به وی سوالی پرسید که با بی‌پاسخ ماندن سوال، علی بن موسی به مناظره خاتمه داد.<ref>{{پک|مکارم شیرازی|۱۳۸۸|ک=مناظرات تاریخی امام رضا|ص=۳۹}}</ref>
==== مناظره با عمران صابی ====
پس از بازماندن بزرگ هیربدان، علی بن موسی از جمع حاضر درخواست کرد که اگر کسی نسبت به اسلام نقدی دارد، بدون هراس آن را مطرح کرده و سوالش را بپرسد؛ در این بین عمران صابی که در مناظره با دانشمندان شهره بود و به ادعای خودش، کسی تا آن لحظه نتوانسته بود او را راضی کند، شروع به صحبت نمود و سوالاتی درباره توحید و خلقت مطرح کرد. پس از یک گفتگوی طولانی و بیان سخنان مفصل، عمران صابی شهادتین بر زبان جاری کرد و مسلمان شد و سجده نمود. با اسلام آوردن عمران صابی، جلسه به پایان رسید و همگان متفرق شدند.<ref name=":6">{{پک|مکارم شیرازی|۱۳۸۸|ک=مناظرات تاریخی امام رضا|ص=۴۰}}</ref><ref name=":6" />
==== مناظره با سلیمان مروزی ====
در همین ایام داغ مناظرات در مرو بود که سلیمان مروزی، متلکم بزرگ خراسان، به مرو آمد و مأمون از وی دعوت به مناظره با علی بن موسی کرد؛ اما سلیمان به دلیل اینکه نمی‌پسندد که علی بن موسی را نزد عموم مغلوب سازد، پیشنهاد مأمون را رد کرد. اما مأمون او را راضی نمود. در نهایت در روز ترویه تدارک مناظره دیده شد و مناظره با ادعای سلیمان مبنی بر انکار بداء آغاز شد، سپس بحث اراده الهی به میان آمد و علی بن موسی با استدلال‌های فراوان سلیمان را قانع کرد که اشتباه می‌اندیشد. پس از مغلوب شدن سلیمان در مناظره، جلسه به پایان رسید و افراد متفرق شدند.<ref>{{پک|مکارم شیرازی|۱۳۸۸|ک=مناظرات تاریخی امام رضا|ص=۴۸}}</ref>
==== مناظره با علی بن محمد بن الجهم ====
در یکی از جلسات مناظره که توسط مأمون تدارک دیده شده بود، علی بن محمد الجهم، درباره عصمت سوالاتی را مطرح کرد؛ و علی بن موسی نیز پاسخ او را به تمام و کمال داد و در نهایت علی بن محمد بن الجهم از گفته خود پشیمان شد و توبه کرد.<ref>{{پک|مکارم شیرازی|۱۳۸۸|ک=مناظرات تاریخی امام رضا|ص=۵۹}}</ref>
==== مناظره با زندیق ====
برای علی بن موسی، مناظره‌ای با یک زندیق گزارش شده است.<ref name="chittick" /><ref name="madelung" /> این مناظره بحثی طولانی است که نسخهٔ کامل آن در کتاب [[محمد حسین طباطبایی]] ثبت شده‌است. در بخشی از این مناظره، علی بن موسی برای اثبات خدا استدلالی عقلی اقامه می‌کند و می‌گوید: «نمی‌بینی که اگر حق با تو باشد (خدایی نباشد) ما و شما برابریم؟ هر چه نماز خواندیم، روزه گرفتیم، یا اعتقاد محکمی داشتیم آسیبی به ما نخواهد رساند. اما اگر حق با ما باشد در آن صورت آیا ما نجات پیدا نخواهیم کرد و تو هلاک نخواهی شد؟»<ref name="chittick" />
▲=== آثار ===
▲==== رساله ذهبیه ====
▲
==== صحیفة الرضا ====
▲[[صحیفه رضویه|صحیفة الرضا]] یا صحیفه رضویه، مجموعه‌ای از احادیث منتسب به علی بن موسی الرضا است که به وسیلهٔ عبدلله بن احمد بن عامر که او آنها را از پدرش احمد و پدرش از علی بن موسی الرضا در سال ۱۹۴ هجری در مدینه شنیده‌است، روایت شده‌است.<ref name="madelung" /> این مجموعه شامل احادیث مختلف در موضوعاتی از قبیل نیایش به درگاه خداوند، اهمیت پنج وعده نماز و نماز میّت، فضایل اهل بیت پیغمبر، همچنین دربارهٔ هر یک از اهل بیت پیغمبر، تقویت روابط خویشاوندی، خطر تقلب، غیبت و یاوه گویی و غیره به نگارش درآمده‌است.<ref name="al-Qarashi" />
▲==== عیون الاخبار الرضا ====
▲[[عیون اخبار الرضا]] کتابی است که نویسنده آن، ابن بابویه، معروف به [[شیخ صدوق]]،
▲==== فقه الرضا ====
فقه الرضا یا فقه رضوی کتاب دیگری است که منتسب به امام رضا می‌باشد. این کتاب تا قرن دهم وقتی که [[محمدباقر مجلسی]] آن را معتبر اعلام کرد، ناشناخته بود. با این حال بیشتر علمای شیعه در اعتبار این کتاب تردید دارند.<ref name="madelung"/>
سطر ۱۳۱ ⟵ ۱۵۲:
== ارتباط با صوفیان ==
معمولاً گفته می‌شود که [[معروف کرخی]] که از طریق
== سخنان برگزیده ==
سطر ۱۴۹ ⟵ ۱۷۰:
== سال‌شمار امامت امامان دوازده‌گانه شیعه ==
{{سال‌شمار امامت امامان دوازده‌گانه شیعه}}
== کتابشناسی ==
== یادداشت‌ها ==
سطر ۱۸۸ ⟵ ۲۱۱:
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=جعفریان|نام=رسول|پیوند نویسنده=|نام خانوادگی۲=|نام۲=|پیوند نویسنده۲=|نام ویراستار=|نام خانوادگی ویراستار=|پیوند ویراستار=|نشانی فصل=|نویسندگان سایر بخش‌ها=|عنوان=حیات فکری و سیاسی امامان شیعه علیهم السلام|کوشش=|نشانی=|نشانی بایگانی=|نوع=|ویرایش=|سری=یازدهم|سال=۱۳۸۱|ناشر=انصاریان|مکان=قم|زبان=فارسی|گفتاورد=|پی‌نوشت=|پیوند=http://www.ghbook.ir/index.php?name=حیات%20فکری%20و%20سیاسی%20امامان%20شیعه%20علیهم%20السلام&option=com_dbook&task=readonline&book_id=8944&page=1&chkhashk=18A0AD00E3&Itemid=218&lang=fa&tmpl=component#}}
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=خرازی|نام=محسن|پیوند نویسنده=|پیوند نویسنده۲=|پیوند ویراستار=|عنوان=زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام: قسمت مربوط به حضرت امام رضا (علیه السلام)|کوشش=|ویرایش=|سری=|سال=۱۳۸۷|ناشر=مسجد مقدس جمکران|مکان=قم|زبان=فارسی|گفتاورد=|پی‌نوشت=|مترجم=|پیوند=http://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=3431&Itemid=167&lang=fa}}
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مدرسی|نام=محمدتقی|پیوند نویسنده=سید محمدتقی مدرسی|پیوند نویسنده۲=|پیوند ویراستار=|عنوان=زندگی ثامن الائمه حضرت علی بن موسی علیه السلام|کوشش=|ویرایش=|سری=|سال=۱۳۸۲|ناشر=محبان الحسین(ع)|مکان=تهران|زبان=فارسی|گفتاورد=|پی‌نوشت=|مترجم=محمدصادق شریعت}}
| |||