محمدتقی بهجت: تفاوت میان نسخه‌ها

|شاگردان=<small>[[علی پهلوانی تهرانی]] {{سخ}} [[مرتضی آقاتهرانی]] {{سخ}} [[سید عبدالله فاطمی‌نیا]] {{سخ}} [[محمدحسن احمدی فقیه یزدی]]{{سخ}}[[حسن لاهوتی اشکوری]]{{سخ}}[[مختار امینیان]]{{سخ}}[[محمود امجد]]{{سخ}}[[مصباح یزدی]]{{سخ}}[[کاظم صدیقی]] {{سخ}} [[نور الله عطاردی تهرانی]] {{سخ}}

'''محمدتقی بهجت فومنی''' (زادهٔ ۲ شهریور ۱۲۹۵ در [[فومن]] – درگذشتهٔ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۸ در [[قم]])،<ref name="Birth">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://bahjat.ir/index.php/sharh-2/1479-ستاره‌ای-بدرخشید-و.html |عنوان =ستاره‌ای بدرخشید و… | ناشر =مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله العظمی بهجت (قدس سره) |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref> از [[عرفان اسلامی|عرفای]] نامدار و از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] [[فهرست مراجع تقلید شیعه|سرشناس]] [[شیعه دوازده‌امامی]] بود. او از شاگردان [[محمدحسین غروی اصفهانی]] (مشهور به کمپانی) و [[سید علی قاضی]] بود<ref name="PDR" /> و از جانب سید علی قاضی لقب ''فاضل گیلانی'' گرفته بود.<ref name="PDR">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://bahjat.ir/index.php/sharh-2/1480-پای-در-راه.html |عنوان =پای در راه | ناشر =مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله العظمی بهجت (قدس سره) |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref><ref name="TabnakNagofte">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.tabnak.ir/fa/news/414412/ناگفته‌هایی-از-آیت-الله-بهجت-از-زبان-پسرش |عنوان =ناگفته‌هایی از آیت‌الله بهجت | ناشر =پایگاه خبری تابناک |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref> وی در ۹۳ سالگی در قم درگذشت<ref name="EFABESH" /> و پس از اقامه ی نماز توسط [[آیت الله جوادی آملی|جوادی آملی]] در حرم [[معصومه|فاطمه معصومه]] (قم) به خاک سپرده شد.<ref name="DATB" />

محمدتقی بهجت در شب جمعه ۲ شهریور ۱۲۹۵، برابر با ۲۵ شوال ۱۳۳۴ هجری قمری در خانواده‌ای دیندار، در شهر [[فومن]] واقع در استان [[گیلان]]، چشم به جهان گشود.<ref name="Birth" /> کربلایی محمود، پدر وی، از مردان مورد اعتماد شهر فومن بود و در ضمن اشتغال به کسب و کار، به رتق و فتق امور مردم می‌پرداخت و اسناد و قباله‌های محلی به گواهی وی می‌رسید.<ref name="AVINYBirth" /> پدرش همچنین از ذوق ادبی برخوردار بوده و در رثای اهل بیت به ویژه [[حسین بن علی]] شعر می‌سرود.<ref name="Birth" /><ref name="AVINYBirth" />

دربارهٔ نام بهجت خاطره‌ای از یکی از نزدیکان وی نقل شده‌است:<ref name="MNAB">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.allah1.ir/index.aspx?siteid=1&siteid=1&pageid=734 |عنوان =زندگی‌نامه آیت‌الله محمدتقی بهجت | ناشر =پایگاه اخلاقی و عرفانی الله |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref><ref name="AVINYBirth" /><ref name="SHiayanZ">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://shiayan.ir/667/زندگی‌نامه-آيت-الله-العظمی-بهجت/ |عنوان =زندگی‌نامه آیت‌الله بهجت | ناشر =پایگاه اطلاع‌رسانی شیعیان |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref><ref name="TabnakZ">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=48252 |عنوان =زندگی‌نامه آیت‌الله بهجت |ناشر =پایگاه خبری تابناک |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید =۲ اکتبر ۲۰۱۶ |archiveurl =https://web.archive.org/web/20161002193319/http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=48252 |archivedate =۲ اکتبر ۲۰۱۶ |dead-url =yes }}</ref>

نخستین رویداد مهم در زندگی وی، از دست دادن مادر در شانزده ماهگی بود.<ref name="Birth" /><ref name="AVINYBirth">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.aviny.com/bozorgan/bahjat/Zendegi_nameh/Veladat.aspx |عنوان =زندگی‌نامه آیت‌الله محمدتقی بهجت | ناشر =پایگاه جامع فرهنگی مذهبی آوینی |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref> تحصیلات ابتدایی را در [[مکتب‌خانه]] ملاحسین کوکبی فومنی واقع در فومن گذراند و در همان شهر به تحصیل مقدمات [[علوم اسلامی]] در [[حوزه علمیه]] پرداخت.<ref name="Birth" /><ref name="AVINYTahsilat">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.aviny.com/bozorgan/bahjat/Zendegi_nameh/Tahsilat.aspx |عنوان =زندگی‌نامه آیت‌الله محمدتقی بهجت: تحصیلات | ناشر =پایگاه جامع فرهنگی مذهبی آوینی |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref> زیر نظر استادانی همچون شیخ احمد سعیدی فومنی دروس حوزوی را کنار برخی متون [[ادبیات فارسی]] همچون [[بوستان سعدی]]، [[گلستان سعدی]] و [[کلیله و دمنه]] فراگرفت.<ref name="Birth" />

در ۱۳ سالگی پدرش که شوق وی به کسب علم را دید، او را همراه یکی از دوستان متمکّنش که قصد تشرف به [[عتبات عالیات]] داشت، به [[کربلا]] فرستاد. محمدتقی در سفر اول موفق به خروج از مرز نشد و مأموران مرزی به بهانه عدم همراهی والدین یا نداشتن جواز خروج، از ورودش به [[عراق]] جلوگیری کردند. اما چندی بعد، در [[جمادی‌الثانی]] سال [[۱۳۴۸ (قمری)|۱۳۴۸ ق.]](۱۳۰۸ خورشیدی) در حالی که چند ماه بیشتر تا ۱۴ سالگی فاصله نداشت موفق به خروج از کشور شد.<ref name="PDR" /><ref name="AVINYTahsilat" /> محمدتقی به منزل عمویش که در آن زمان مقیم کربلا بود، وارد شد و پس از حدود یک سال به مدرسه{{کدام}} رفت و در حجره ساکن شد. محمدتقی در این سال‌ها [[ادبیات عربی|ادبیات عرب]] و بخشی از کتاب‌های [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را خواند و در سال دوم سکونتش در کربلا، نزد جعفر حائری فومنی و با حضور پدر که به کربلا آمده بود، [[عمامه|معمم]] شد.<ref name="PDR" />

بهجت، پس از چهار سال حضور در کربلا، در سال [[۱۳۵۲ (قمری)|۱۳۵۲. ق]] برابر با ۱۳۱۲ عازم [[نجف]] شد.<ref name="Hejrat">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://v0.bahjat.ir/index.php/sharh-2/1481-مهاجرت-به-نجف.html |عنوان =مهاجرت | ناشر =مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله العظمی بهجت (قدس سره) |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref> او در [[حوزه علمیه نجف]] نخست بخش‌های پایانی [[دروس سطح|سطح عالی]] علوم حوزوی را در محضر استادانی همچون [[مرتضی طالقانی]]، [[هادی میلانی]]، [[ابوالقاسم خویی]]، [[علی محمد بروجردی]] و [[سید محمود حسینی شاهرودی]] به پایان رساند و سپس وارد دروس [[درس خارج|خارج فقه و اصول]] شد. برای تحصیل در دروس خارج، در محضر استادان طراز اول نجف همچون [[آقا ضیاءالدین عراقی]] و [[میرزای نائینی]] در اصول و [[محمدکاظم شیرازی]] در فقه بود. سپس به حوزه درسی [[محمدحسین غروی اصفهانی]] (مشهور به کمپانی اصفهانی) پیوست و سال‌ها ماندگار شد.<ref name="Hejrat" /> همچنین از محضر درس [[ابوالحسن اصفهانی]] بهره برد. محمدتقی علاوه بر فقه و اصول، به [[فلسفه]] و علوم عقلی نیز توجه داشت. بدین‌رو کتاب‌های مهم فلسفه مانند [[الاشارات و التنبیهات]] [[ابن سینا]] و [[اسفار اربعه (کتاب)|اسفار ملاصدرا]] را نزد [[سید حسین بادکوبه‌ای]] فراگرفت.<ref name="Hejrat" />

با تدریس دروس، از فضلا و مدرسین سطوح عالی حوزه شد. همکاری با [[شیخ عباس قمی]] در تألیف کتاب [[سفینةالبحار]] از دیگر فعالیت‌های علمی و معرفتی وی در آن سال‌ها بود.<ref name="Hejrat" />

همچنین عارف نامی میرزا علی قاضی تأثیر بسیاری بر روش عرفانی و کسب مراتب معنوی او گذاشت. به واقع وی با ورود به نجف اشرف در سن هیجده سالگی، گمشدهٔ خویش را در وجود او یافت و سال‌ها در محضرش، شاگردی کرد. سید علی قاضی نیز به این شاگرد خود عنایات ویژه داشت و از سر صمیمیت و محبت، او را «فاضل گیلانی» خطاب می‌کرد.<ref name="TabnakNagofte" />

اشتغال شدید و شبانه‌روزی به تحصیل و تهذیب، گاهی وی را در بستر کسالت و بیماری می‌افکند. از همین روی، هر از گاه باید به [[کاظمین]] و [[سامرا]] و کربلا می‌رفت تا ضمن تغییر آب‌وهوا، جسم نحیف خود را از آسیب‌های بیشتر مصون نگه دارد.<ref name="Hejrat" />

محمدتقی بهجت پس از شانزده سال اقامت در عراق در سال ۱۳۲۴ ش. ([[۱۳۶۴ (قمری)|۱۳۶۴ ق.]]) به توصیه پزشکان و به دلیل بیماری به [[ایران]] بازگشت.<ref name="BQ">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://bahjat.ir/index.php/sharh-2/1482-بازگشت-به-وطن-و-اقامت-در-قم.html |عنوان =بازگشت به وطن و اقامت در قم | ناشر =مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله العظمی بهجت (قدس سره) |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref><ref name="AVINYHejrat">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.aviny.com/bozorgan/bahjat/Zendegi_nameh/Hejrat.aspx |عنوان =زندگی‌نامه آیت‌الله محمدتقی بهجت: هجرت | ناشر =پایگاه جامع فرهنگی مذهبی آوینی |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref> مدت چندانی نگذشته بود که به پیشنهاد خواهر بزرگترش ازدواج کرد. چند ماهی را در فومن ماند تا اینکه تصمیم گرفت دوباره به حوزهٔ علمیهٔ نجف برود. اما این بار بر آن شد که در مسیر راه و هم‌زمان با پرداختن به امور [[گذرنامه]]، چندی در شهر [[قم]] ساکن شود، تا با [[حوزه علمیه قم]] آشنایی بیشتری پیدا کند، سپس عازم نجف گردد. بدین‌رو در [[شوال]] سال [[۱۳۶۴ (قمری)|۱۳۶۴ ق.]] برابر با ۱۳۲۴ خورشیدی، عازم قم شد.<ref name="BQ" /> بیش از چندی از حضورش در قم نگذشته بود که در ۲۸ صفر سال [[۱۳۶۵ (قمری)|۱۳۶۵ ق.]]، برابر با سال ۱۳۲۵ ش. پدر خود را نیز از دست داد.<ref name="BQ" /> ماه‌های سکونت در قم با خبرهایی ناگوار که از نجف می‌رسید، همراه بود؛ درگذشت سید [[ابوالحسن اصفهانی]] در [[ذیحجه|ذی‌الحجه]] ۱۳۶۵ ه‍. ق؛ و [[آیت الله قاضی طباطبایی|میرزا علی قاضی]] در [[ربیع‌الاول]] [[۱۳۶۶ (قمری)|۱۳۶۶ ق.]] او را به سوگ نشاند.<ref name="BQ" />

او تا پایان عمر در شهر قم زندگی کرد.<ref name="BQ" />

'''استادان خارج فقه و اصول'''<ref name="TabnakZ" />

'''استادان اخلاق و عرفان'''<ref name="TabnakZ" />

'''استادان فلسفه'''<ref name="TabnakZ" />

[[پرونده:تشییع جنازه آیت اللهآیت‌الله محمد تقی بهجت در قم Burials in Iran Grand Ayatollah Mohammad Taqi Bahjat Foumani 04.jpg|بندانگشتی|تشییع جنازه محمد تقی بهجت در قم]]

وی در زمان طلبگی در نجف به تدریس نیز مشغول بود.<ref name="AVINYTadris">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.aviny.com/bozorgan/bahjat/Zendegi_nameh/Tadris.aspx |عنوان =زندگی‌نامه آیت‌الله محمدتقی بهجت: تدریس | ناشر =پایگاه جامع فرهنگی مذهبی آوینی |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref> پس از ورود به قم نیز مشغول تدریس شد و پس از قریب یک سال به تدریس خارج فقه و اصول همت گماشت که بیش از شصت سال و تا آخرین روزهای عمرش ادامه یافت. در سال‌های اخیر صبح‌ها به تدریس خارج فقه و عصرها به تدریس خارج اصول اشتغال داشت و به انگیزه دوری از شهرت، حجره‌های مدارس و سپس منزل خود را محل تدریس قرار داد؛ اما سرانجام با اصرار شاگردان، نخست در دو مسجد کوچک و از سال ۱۳۷۵ ش. در [[مسجد فاطمیه]]، واقع در [[گذر خان]] درس‌های خود را برگزار کرد و تا پایان عمر در این محل به تدریس اهتمام ورزید.<ref name="BQ" />

# [[نورالله عطاردی تهرانی]]<ref>ایشان از جوان ترین شاگردانشان بودند https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8Cنورالله_عطاردی_تهرانی#%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87زندگینامه</ref>

محمدتقی بهجت، تألیفات متعددی در فقه و اصول دارند که خود برای چاپ اکثر آن‌ها اقدام نکردند. وقتی گروهی خواستند آثارش را بدون استفاده از وجوه شرعی، چاپ کنند، به آنان گفت: «هنوز بسیاری از کتاب‌های علمای بزرگ، سال‌هاست که مخطوط باقی‌مانده‌اند. آن‌ها را چاپ کنید. این کتاب‌ها دیر نشده‌است».<ref name="AE">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://bahjat.ir/index.php/sharh-2/1483-آثار-علمی.html |عنوان =آثار علمی | ناشر =مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله العظمی بهجت (قدس سره) |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref><ref name="AVINYTalifat" /> اما برخی از آثار چاپی و خطی او به این قرار است:<ref name="AE" /><ref name="AVINYTalifat">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.aviny.com/bozorgan/bahjat/Zendegi_nameh/Talifat.aspx |عنوان =زندگی‌نامه آیت‌الله محمدتقی بهجت: تالیفات | ناشر =پایگاه جامع فرهنگی مذهبی آوینی |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید = ۲ اکتبر ۲۰۱۶}}</ref>

وی در تألیف [[سفینةالبحار]] با [[شیخ عباس قمی]] نیز همکاری داشته‌است.<ref name="Hejrat" />

او لقب العبد را برای خود برگزیده بود و در انتهای نامه‌ها و پیام‌های خود آن را به کار می‌برد. وی در رساله عملیه اش، از ۱۱۷ مرتبه چاپ، هفت مرتبه حتّی اسم و فامیل خود را روی جلد، چاپ نکرد و یکصد و ده چاپ دیگر را با لقب [[العبد]] در ابتدای نامش به چاپ رساند، آن هم نه از وجوه شرعی. توزیع رایگان «رساله» را تبلیغ برای خود می‌دانست و منع کرده بود.<ref name="MBDHK">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://www.bahjat.ir/index.php/sharh-2/75-در-بیان-دیگران/1339-می‌توان-بر-دل‌های-مردم-حاکم-بود.html |عنوان =می توان بر دل‌ها حکومت کرد |ناشر =مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله العظمی بهجت (قدس سره) |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید =۲ اکتبر ۲۰۱۶ |archiveurl =https://web.archive.org/web/20150923181611/http://www.bahjat.ir/index.php/sharh-2/75-%D8%AF%D8%B1در-%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86بیان-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86دیگران/1339-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86می‌توان-%D8%A8%D8%B1بر-%D8%AF%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8Cدل‌های-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85مردم-%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85حاکم-%D8%A8%D9%88%D8%AFبود.html |archivedate =۲۳ سپتامبر ۲۰۱۵ |dead-url =yes }}</ref><ref name="AVINYTahsilat" />

پس از درگذشت [[محمدعلی اراکی]]، جامعهٔ مدرسین حوزه علمیه قم، مرجعیت وی را اعلام کرد و افرادی چون [[عبدالله جوادی آملی]] و [[علی مشکینی]] نیز برای پذیرش مرجعیت از سوی وی نقش داشتند. همچنین او هیچگاه اقدام به انتشار [[توضیح‌المسائل|رساله عملیه]] نکرد تا اینکه با درخواست‌های پی در پی افراد راضی شد تا فتاوایش بدون ذکر نام به چاپ برسد. از چاپ ششم به بعد روی جلد رساله او عبارت «العبد محمدتقی بهجت» نوشته شد.<ref name="AVINYTahsilat" />

به نقل [[عباس محفوظی]]، وی خواسته بود که مقلدانش به [[علی صافی گلپایگانی]] رجوع کنند علی صافی چند ماه پس از فوت بهجت درگذشت. فرزند دوم وی علی بهجت نیز اعلامیه‌ای مبنی بر ادامه کار دفتر او زیر نظر علی صافی صادر کرد.<ref name="TabnakD">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=61050 |عنوان =دفتر آیت‌الله بهجت تحت اشراف آیت‌الله صافی |ناشر =پایگاه خبری تابناک |تاریخ =19 دسامبر ۲۰۱4 |تاریخ بازدید =۲ اکتبر ۲۰۱۶ |archiveurl =https://web.archive.org/web/20160821212348/http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=61050 |archivedate =۲۱ اوت ۲۰۱۶ |dead-url =yes }}</ref>

'''[[علامه طباطبایی]]''': «ایشان (بهجت) عبد صالح است.»<ref name="DHD" /><ref name="AVINYDNZG" />

'''بهاء الدینی''': «الآن ثروتمندترین مرد جهان (از جهت معنوی) آقای بهجت است.»<ref name="DHD" /><ref name="AVINYDNZG" />

'''امجد''': «ایشان از مفاخر عصر ما هستند، کسانی که کم و بیش با ایشان آشنایی دارند می‌دانند که در یک اوج بالایی از علم و معنویت قرار دارند… بنده معتقدم آقای بهجت در علم و معنویت نظیر ندارد. به تعبیر دیگر: ایشان فرشته روی زمین هستند.»<ref name="DHD" /><ref name="AVINYDNZG" />

'''[[علامه محمدتقی جعفری]]''': اینکه در روایات آمده‌است که «هر کس عالمی را در چهل روز زیارت نکند، مات قلبه (قلبش می‌میرد).» و همچنین «زیارة العلماء احبّ إلی الله تعالی من سبعین طوافاً حول البیت: زیارت علماء در نزد خدا محبوبتر از هفتاد بار طواف نمودن در گرد خانه (خدا) می‌باشد.» مصداق بارز «علما» بهجت هستند. صرف دیدن و ملاقات کردن ایشان خود سر تا پا موعظه است. من هر وقت ایشان را می‌بینم تا چند روز اثر این ملاقات در من باقی است، و در واقع هشدار دهنده برای ما می‌باشد.<ref name="DHD" /><ref name="AVINYDNZG" />

'''مشکینی''': «ایشان (بهجت) از جهت علمی هم در فقه و هم در اصول، در یک مرتبه خیلی بالایی در میان فقهای شیعه قرار دارند، و از جهت تقوا و کمالات و عظمت روحی در مرحله‌ای بالاتر از آن می‌باشند.»<ref name="DHD" /><ref name="AVINYTadris" /><ref name="AVINYDNZG" />

'''مصباح''': «بهجت جامع دقتهای مرحوم آقا [[میرزا محمدتقی شیرازی|میرزا محمد تقی شیرازی]] از طریق شاگردان بر جسته‌شان آقا شیخ محمد کاظم، و همین‌طور نوآوریهای مرحوم آقای نائینی و مرحوم آقا شیخ محمد حسین اصفهانی، و تربیتهای معنوی مرحوم آقای قاضی می‌باشند.»<ref name="DHD" /><ref name="AVINYDNZG" />